به گزارش خبرنگار سوره سینما، اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» میزبان سیروس الوند کارگردان و فیلمنامه نویس شناخته شده سینما برای گفتگو درباره سینمای اجتماعی بود.

نبوی در بخشی از برنامه پس از پخش سکانسی از فیلم «یک بار برای همیشه» ساخته الوند، با یادی از زنده یادان خسرو شکیبایی و مرتضی احمدی بیان کرد: این اثر یکی از شاخص های فیلمهای اجتماعی در ربع قرن گذشته در کشور ما است. شما وقتی این فیلم را ساختید مسئله ای جدی در جامعه به وجود آمده بود. سه چهار سال بیشتر از پایان جنگ نگذشته بود و مثل همه کشورها در ایران هم مشکلات اقتصادی خود را عریان تر نشان می داد. آن زمان اشتغال دغدغه همه بود و رفتن به ژاپن یکی از گزینه ها بود که در درام شما به آن پرداخته شده است.

وی افزود: شما نگاه کاملا جامعه شناسانه و راهبردی به موضوع معیشت و بیکاری داشتید. حالا برسیم به سینمای امروز که بسیاری از فیلمهای آن رونویسی از دیگر آثار است. به نظر شما چه اتفاقی می افتد که سینمای اجتماعی ما قدرت پیش برنده خود را از دست می دهد؟

ساخت فیلم اجتماعی دردسر دارد و مجوزش هم انگار فقط برای تهران است!

الوند پاسخ داد: من خیلی فکر کرده ام که چطور می شود فیلمهای شاخصی از کارگردانانی چون خانم بنی اعتماد، آقایان صدرعاملی و داوودی، کیمیایی، زنده یاد ملاقلی پور و… را دیگر نداریم. یکی از دلایلی که وجود دارد به نظرم دردسر داشتن ساخت این آثار برای تهیه کنندگان است. خیال آنها برای گرفتن مجوز خیلی راحت نیست و وقتی مجوز می گیرند هم فقط برای تهران گرفته اند!

وی افزود: یک دفعه فردی که ذی نفوذ است در شهرستان با فیلم مخالفت می کند و ارشاد سریع کوتاه می آید. حرف ما این است که ارشاد باید پای پروانه ای که داده بایستد. تجلی اراده دولت در ارتباط سینما در وزارت ارشاد است و ما وقتی پروانه گرفته ایم، ارشاد باید پشت امضایش بایستد. این اتفاق یک جاهایی نیفتاده و این اعتماد به نفس تهیه کنندگان را کم و نسبت به رفتن به سراغ خط قرمزها بی تمایلشان کرده است.

در تمام دنیا سینما یا گرفتار سیاست است یا سرمایه

الوند با بیان اینکه همچنین این بیم وجود دارد که به خاطر تلخی فیلمهای اجتماعی، آنها را مخاطب پس بزند، یادآور شد: در تمام دنیا سینما یا گرفتار سیاست است یا سرمایه. هر دو این عناصر می خواهند فیلم را شبیه خودشان کنند؛ یا فیلم باید سیاسی باشد و یا کسی که سرمایه گذاشته برای اثر تعیین تکلیف کند. سینمای اجتماعی هم درگیر این دو معضل شد.

کارگردان «پرتقال خونی» ادامه داد: دوستان ما در مراکز تصمیم گیری و دادن مجوز هروقت مماشات کردند، ما فیلمهای خوبی داشتیم اما هروقت مخالفت کردند و گفتند چرا جامعه را اینگونه نشان می دهید اینگونه نبوده است. جامعه این شکلی هست، اگر ما آن را نشان ندهیم آیا جامعه خوب می شود؟

شمال و جنوب تهران شبیه به هم شده اما از شرق و غرب ورم کرده است

دارنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی در سال ۷۱، تصریح کرد: در فیلمهای «هتل کارتن» و «برگ برنده» من به حاشیه نشینی شهرهای بزرگ پرداختم که حالا دیگر در فیلمها کمرنگ شده است. شمال و جنوب تهران شبیه به هم شده و همان پارکی که در شمال شهر می بینیم در جنوب شهر هم هست. لباسها و گویش جوانان بالای میدان ونک و جوادیه هم شبیه هم شده است و نمی شود فهمید چه کسی بچه کجا است. اما تهران از شرق و غرب ورم کرده است و کمربند حاشیه نشینی در تهران به وجود آمده که حوزه جرم خیزی است.

وی افزود: من زمانی در کوره های آجرپزی فیلم می ساختم، رسما هیچ بچه ای مدرسه نمی رفت. چون بزرگترهایشان فکر می کردند این اتلاف وقت است و کارشان قاچاق بود. یادم است خانم باران کوثری وحشت کرده بود و می گفت چنین چیزهایی هم داریم؟ حالا اگر ما چنین چیزهایی را نمایش بدهیم و تلنگر بزنیم که اینها هم هست خوب نیست؟

«مغزهای کوچک زنگ زده» جزو فیلمهای خوب جشنواره بود

الوند با اشاره به فیلم «مغزهای کوچک زنگ زده» که فیلم برگزیده تماشاگران در جشنواره فیلم فجر شد، تاکید کرد: این فیلم به گمان من جزو فیلمهای خوب جشنواره بود. بعضی ها درباره موضوع این فیلم می گفتند آیا واقعا چنین چیزی هست؟ بله هست. فیلمساز که از خودش فیلم نساخته است.

«ابد و یک روز» نشان داد دیگر تلخی فیلمهای اجتماعی مخاطب را پس نمی زند

وی تاکید کرد: زمانی که فیلم «ابد و یک روز» فروش رفت من خیلی خوشحال شدم. چون خیلی از تابوها شکسته شد. مادر مقدس است و بحثی در این موضوع نیست اما مناسبات در آن فیلم به جایی رسیده بود که مادر به بچه های قاچاقچی خود کمک می کرد. این فیلم که آن همه جایزه گرفته و فروش هم کرده نشان می دهد دیگر آن تلخی تماشاگر را پس نمی زند.

ستاره سالاری دوباره گریبانمان را گرفته است

کارگردان «این سیب هم برای تو» تصریح کرد: ما زمانی از ستاره سالاری خلاص شدیم اما حالا دوباره گریبانمان را گرفته است. تهیه کننده و پخش کننده و صاحب سینما طوری سفارش می کنند که من فیلمساز مجبور می شوم از این افراد که ۱۰، ۱۵ نفر هم بیشتر نیستند اما در همه فیلمها هستند استفاده کنم.

کسی را از بین نهایتا ۱۰ تا ستاره نمی بینم که حضورش فیلم را بیمه کند

نبوی هم به این نکته اشاره کرد که جز معدودی از آنها بقیه تاثیری روی فروش فیلم هم ندارند و الوند با تایید این نکته گفت: من تقریبا کسی را نمی بینم که بگویم حضور او فیلم را بیمه می کند و فیلم قطعا فروش می کند. ممکن است در شبکه نمایش خانگی یا مجموعه های تلویزیونی جذابیت ایجاد کند اما وقتی قرار باشد هر نفر ۱۰، ۱۲ هزار تومان بدهد تا به سینما برود، دیگر اینگونه نیست.

وی با اشاره به اینکه حضور فیلمسازی مثل اسپیلبرگ بدون استفاده از ستاره فیلمی چون «پارک ژوراسیک» را پرفروش می کند، ادامه داد: من به خودم می گفتم یعنی می شود ما هم به این مرحله برسیم که اسم نویسنده، کارگردان یا رمان نویسی که فیلمی از اثر او اقتباس شده، مخاطب جذب کند؟ البته در دهه ۳۰ مردم به خاطر ساموئل خاچیکیان به سینما می رفتند اما باز هم داستان بود که آنها را جذب می کرد.

فیلمساز خوبی داریم که همه قبولش داریم اما دارد فیلمهای متوسطش زیاد می شود

الوند تصریح کرد: وقتی فیلمسازی زیاد فیلم می سازد، آثار بد او افزایش پیدا می کند نه آثار خوبش. فیلمساز خوبی داریم که همه هم قبولش داریم اما وقتی ۲۸ فیلم می سازد هی دارد فیلمهای متوسطش زیاد می شود. کمیت خیلی به کیفیت لطمه می زند. اگر وضعیت طوری بود که با ساخت یک فیلم ۴، ۵ سال زندگی ما تامین بود، می توانستیم این زمان را صرف کنیم تا بارور شویم برای ساخت فیلم خوب بعدی. اما اینگونه هنرمند مدام در خطر است که به شاغل هنری تبدیل شود. یکی می رود بقالی اش را باز کند من هم می روم سر فیلمبرداری! اینگونه خیلی بد است و باید وجه هنری هم رعایت شود.