به گزارش خبرنگار سوره سینما، اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» که میزبان همایون اسعدیان و مهرداد فرید برای گفتگو درباره عدالت در اکرانهای سینمای ایران بود، پرسشی را این چنین خطاب به مهمانانش مطرح کرد: با توجه به نقشی که شورای صنفی نمایش دارد تا حداقلی از عدالت رعایت شود، آیا در جای دیگری مانند خانه سینما به عنوان شورای اصناف می توانند طی فرآیندی نقش آفرین باشند و این حداقل را برای ایجاد عدالت افزایش دهند؟

اسعدیان در پاسخ به این پرسش پاسخ داد: در شرایط فعلی، سینما سازی به لحاظ اقتصادی به صرفه نیست. سینما سازی به شکل کلاسیکی که ما داشته ایم یعنی سینمایی با نام «پولیدور» داشته اید که حالا قدس شده یا آفریقا؛ اکنون مجتمع های سینمایی است، یعنی اصلا با قیمت های زمینی که در ایران وجود دارد به آن معنی نیست که دو هزار متر زمین خریداری کنید که یک یا دو تا سالن بسازید. خوشبختانه از سه تا چهار سال پیش، مجتمع های سینمایی نشان داده اند که دارند جواب می دهند. با وجود افزایش این مجتمع ها ولی از جذابیت سینماهای دیگر کم نشد و وقتی مجتمع سینمایی مثلا کوروش افتتاح شد، از تماشاگر سینما آزادی و فرهنگ کم نشد بلکه ظرفیت اضافه کرد.

وی به نبود سالن های سینما در شرق تهران اشاره کرد و متذکر شد: در شرق تهران که خود به اندازه چند کلانشهر است، هیچ سینمایی نداریم؛ یعنی ما در آن مناطق نیازمند چند مجتمع ۱۰ الی ۲۰ سالنه هستیم. چرا باید از فلکه دوم تهران پارس، دو ساعت ترافیک را تحمل کنیم تا به نزدیکترین سینما یعنی سینمای فرهنگ فیلم شاخصی را ببینیم، بنابراین منصرف می شویم.

کارگردان «طلا و مس» در خصوص اجرای عدالت برای اکران فیلم ها عنوان کرد: حتی با ارشاد وارد این بحث شده ایم که تولید را پایین بیاوریم اما این موضوع غیر منطقی است، مخالفت های زیادی را در پی دارد و نمی توان این کار را کرد. بنابراین جز افزایش سالن های سینما در دراز مدت که خوشبختانه دارد روز به روز بیشتر می شود راهی نداریم و باید به جایی برسیم که دیگر سالن های سینما برای ما تعیین تکلیف نکنند تا از ما کالا بخواهند. اینگونه عدالت ایجاد خواهد شد، اما این زمان بر است.

اسعدیان افزود: در این مدت برای ایجاد عدالت می توانیم از هفته های اکران کم کنیم و ارشاد هم موافقت کرد، کاری که امسال انجام شد و هفت هفته، تبدیل به شش هفته شد تا شاید تعداد بیشتری فیلم اکران شود؛ یعنی در فصل بهار و تابستان فیلم ها در شش هفته اکران می شوند و در دو فصل پاییز و زمستان ۱۰ هفته تبدیل به هشت هفته شده است. قطعا اعتراض از طرف فیلم هایی خواهد شد که قابلیت اکران بیشتری را دارند.

وی یادآور شد: یکی از تهیه کننده ها از صحبت هایم مبنی بر اینکه گفته بودم بس است دیگر، شما سود خود را کرده اید؛ ناراحت شده بود ولی منظورم از این بابت است که بگذارید فیلم های دیگر هم نفس بکشند، نه اینکه تحکمی کرده باشم.

کارگردان «بوسیدن روی ماه» تبدیل شدن فیلم تجاری بفروش به ارزش را بسیار خطرناک دانست و ابراز داشت: متأسفانه در چند سال گذشته این اتفاق افتاده است. ما وقتی راجع به سینما صحبت می کنیم راجع به کلان سینما صحبت می کنیم و حتی در کلان سینما نیاز به فیلم های مبتذل البته مبتذل نه به معنای مستهجن بلکه به معنی دستمالی شده اش، هم داریم و نمی توانیم جلوی آنها را بگیریم چون نیاز داریم چراغ های سالن سینما روشن شود.

اسعدیان ادامه داد: سینماهای ما باید فعال باشد، زمانی که ژانر اکشن را از سینما گرفتیم، سینماهای میدان انقلاب ومیدان امام حسین تعطیل شد. سینمای راستای خیابان زند شیراز با این فیلم ها سرپا بودند و تعطیل شدند. ما نیاز داریم تا همه این فیلم ها را داشته باشیم. فیلم تجاری ارزشمند است باید باشد، اما ارزش نباید باشد به مفهوم اینکه جلوی فیلم هایی که قرار است متوسط فروش داشته باشند را بگیرد و تبدیل به این نشود که اینگونه بسازید و این خیلی خطرناک است و سینما دار ما را به این سمت سوق می دهد که این نوع فیلم را می خواهم.

وی با اشاره به جهش فروش طی دو سال گذشته، اذعان کرد: جهش فروش ناشی از تبلیغاتی بود که در یک شبکه ماهواره ای می شد اما این جهش فروش سینمادار را به فروش بالا عادت داد و حالا وقتی فیلمی را می گذاریم که فروش متوسطی دارد، می گوید دارد بدبخت می شوم چون به آن جهش عادت کرده است، در حالیکه پنج سال پیش از این وضعیت راضی بود. طبق آمار ما در سال ۹۵ یا ۹۴ در سه ماهه اول سال، سینمادار ها به اندازه یک سال خودشان فروخته بودند اما در ماه ششم ناراضی بودند چون به فروش جهشی خود عادت کرده بودند و این خیلی خطرناک است.

کارگردان «یک روز به خصوص» با اشاره به اینکه با پیشرفت تکنولوژی، سرریز در فیلم ها وجود ندارد، تصریح کرد: ما پدیده ای با عنوان «سرریز» داشتیم؛ به یاد دارم وقتی فیلم «گل های داوودی» و «شهر موش ها» با هم اکران شدند، فروش چند فیلم کنار آن ها نیز بالا رفت؛ اما اکنون در حدود یک سال است که چیزی با عنوان سرریز نداریم. آدم ها به سینما نمی روند تا بلیط بخرند و اگر نتوانستند بخرند بروند فیلم دیگر را ببینند، آدم ها در خانه شان با اینترنت بلیط می خرند و اگر بلیط فیلم مورد نظرشان بود، خریداری می کنند و از خانه بیرون می روند وگرنه از خانه بیرون نمی آیند.

اسعدیان با بیان اینکه در سال گذشته فیلم های تجاری قوی، علاوه بر اینکه کمک نکرد تا فروش فیلم های متوسط بالا برود بلکه آن ها را له کرد، متذکر شد: قبلا این اتفاق را نداشتیم، چندین سال است که صف های سینما را نمی بینیم. از طرفی وقتی مجتمع های سینمایی با ۱۰ الی ۱۲ سالن ساخته می شود، مثل مجتمع «کوروش»، می تواند یک فیلم را در سه سالن خودش نشان دهد و حتی اگر من نوعی، به صورت حضوری بروم و نتوانم بلیط بخرم، در آن مجتمع نیم ساعت بعد همان فیلم را دارد و منتظر می مانم و دیگر نمی روم فیلم دیگری را ببینم. ما سرریز را از دست داده ایم و این خیلی خطرناک است.

وی با بیان اینکه در سال گذشته فیلم بنده هم به همین دلایل آسیب دید، گفت: من از دو فیلم تجاری بسیار قوی که حقشان هم بود، آسیب دیدم ولی به آنها این ایراد وارد نیست که چرا این فیلم را ساختند؛ بنابراین در شرایط فعلی نمی توانیم تولید را پایین بیاوریم و به سرعت هم نمی توانیم فیلم ها را از سالن های سینمایی پایین بیاوریم.

در ادامه فرید نیز با رد ماجرای مافیا در سینمای ایران، اظهار کرد: مافیا برای زمانی است که تعدادی آدم برای منافع خودشان زد و بندهای پنهانی خارج از قانون کنند. همه اتفاقات در سینمای ایران علنی است و مسئله پنهانی نیست که متوجه آن نشویم کما اینکه اگر وادار بشوند، شرکت هایی که در هر سه عرصه کار می کنند، یک عرصه را کار کنند اگر بخواهند پنهانی و شرکت های اقماری را درست کنند، لو می روند.

در این بخش اسعدیان از فرید سوال کرد: اگر روزی توانایی این را داشته باشید که در سال پنج فیلم را تولید کنید، به فکر این نمی افتید که سالن سینما بخرید یا اجاره کنید تا خیالتان از تولید پنج فیلم خود راحت باشد و از طرفی پخش هم داشته باشید و معطل سینمادار نباشید؟

فربد پاسخ داد: به این فکر می افتم ولی وقتی قوانین این اجازه را ندهد، این کار را نخواهم کرد.

اسعدیان اظهار کرد: حتما راهش را پیدا می کنید، سرمایه مانند آب می ماند و اگر راهش را پیدا کردید، حتما این کار را انجام خواهید داد.

فرید به یکی از دستاوردهایی که حاصل از شرکت های اقماری بود اشاره و عنوان کرد: به محض اینکه این قانون حذف شد و اجازه تولید فیلم به هر تعداد داده شده، چند شرکت اقماری که شکل گرفته بودند، باقی ماندند و این یکی از دستاوردهای دورانی است که این محدودیت ایجاد شده بود.

اسعدیان با بیان اینکه نزدیک به سی و اندی دفتر پخش داریم، بیان کرد: درصد زیادی از پخش ما در دست دو پخش است و بقیه یا در سال پخشی ندارند و یا خیلی کم فیلم دارند، چرا متمرکز نشوند تا ما پنج تا پخش قدر داشته باشیم و بعد با هم رقابت کنند. نمی توانیم بگوییم یک عده در حالت تعاونی باقی بمانند و یک عده تبدیل به شبه تراست شوند.

نبوی نیز اظهار کرد: اکنون همه ما اذعان داریم که شرایط مساعد نیست.

فیلمساز، سلیقه اش را با سلیقه سالن دار تطبیق می دهد

فرید دلیل نامساعد بودن را حاکمیت سالن دار دانست و گفت: این معضل منجر به این شده تا فیلم ساز، سلیقه اش را با سلیقه سالن دار تطبیق می دهد. بعد به مرور می بینید که بازیگران ثابت با ژانر ثابت و اعمال و حرکات ثابت، همه تولیدات سینمای ایران می شود و کسی که می خواهد یک داستان جدید را طرح کند، نمی تواند.

اسعدیان به بیان مثالی پرداخت و اظهار کرد: سینما فرهنگ برای بنیاد فارابی است و می گویم یک سانس این سینما به اندازه یک سالن سینما فروش دارد، بنیاد فارابی در سال گذشته فیلمی را تولید می کند که موفق نیست و به سختی آن را اکران می کند و شورای صنفی کمک می کند و اکران آزاد به این فیلم می دهد. بنیاد فارابی به شورای صنفی فشار می آورد که برای این فیلم سالن جور کنید. من به آن ها گفتم چرا یک سانس سینما فرهنگ را به این فیلم نمی دهید، پاسخ دادند نمی فروشد. گفتم شما خودتان حاضر نیستید این فیلم را در سینما فرهنگ بگذارید و بعد می خواهید فشار بیاورید تا سالن های دیگر در اختیار این فیلم قرار بگیرد.

وی افزود: همه به دنبال این هستند که سالن هایشان بفروشد و بتواند خرج خودشان را در بیاورند، در این صورت من چگونه توقع دارم که مثلا سینما ماندانا که برای بخش خصوصی است به این قضیه فکر نکند.

فرید با ذکر اینکه بخش های عمومی اگر به فکر کاسبی از طریق سالن هستند، باید امر فرهنگ را واگذار کنند، در ادامه گفت: باید به هیولاها واگذار کنند چون اینها بهتر بلد هستند پول در بیاورند. ولی اگر قرار است در امر فرهنگ از طریق بودجه های سالانه ای که برایشان تصویب می شود، سرمایه گذاری کنند باید بحث کاسبی را کنار بگذارند بخصوص وقتی فیلم متبوع از نظر فرهنگی تولید شده و مورد پذیرش آن ها نیز است.

وی خاطرنشان کرد: می توان در زمان توزیع و نمایش فیلم فرهنگی که شاخص های تجاری را ندارد، سرمایه گذاری کرد و بر تبلیغاتش کار کرد. می شود آن را فیلم را در حد و اندازه خودش زنده کرد و نه اینکه رهایش کنند.

نبوی در خصوص نقش صنف پرسید و اظهار کرد: آیا صنف می تواند در ارتباط با حل این بحران کمکی کند و نقش صنف چیست؟ البته منظور از صنف فقط صنف خاص نیست و کلیت صنف مدنظرم است.

نوید با ابراز تأسف از اینکه صنف به معنای واقعی صنف، کارکردهایش خودش را از دست داده است، عنوان کرد: مثلا شورای عالی تهیه کنندگان یا هر بخش دیگری اگر اعضا بصورت خالص در همان حرفه ای که در آن فعال هستند، باشند، می توانند برای اعضای صنف خود ایجاد منافع بکنند.

اسعدیان متذکر شد: تفکیک این مسئله سخت است چون تهیه کنندگان قدر ما عمدتا در کار تهیه و پخش هم هستند و بگوییم شما در صنف نباشید و تهیه کنندگانی را بیاوریم که ضعیف هستند و در کار پخش نیستند و سینما هم ندارند. این غیر ممکن است چون اگر فقط قرار است در صنف مثلا تهیه کنندگان افراد خالص تهیه کننده باشند اولین چیزی که می گویند به شما این است که شما نمی توانید در این صنف باشید چون شما جزو کارگردانان هستید و منافع کارگردانان را هم در نظر می گیرید.

وی افزود: بین تهیه کنندگان و کارگردانان با وجود این در کار تولید فیلم هستند، تضاد منافع وجود دارد چرا تهیه کنندگان حاضر نیستند، حق رایت معنوی کارگردان را در قراردادها بیاورند و چرا به اصرار ما در کانون کارگردان ها در شورای صنفی اکران باید یک کارگردان حضور داشته باشد تا بتواند خارج از منافع تهیه کننده و پخش کننده و سینما دار یک شکلی کلان سینما را نگاه کند، ما تضاد منافع داریم.

رییس شورای صنفی نمایش با اشاره به مستقل شدن یا نشدن شورای صنفی از وزارت ارشاد، توضیح داد: در سال گذشته تمام تلاش خود را کردیم تا بعد از سه سال، شورای صنفی را از وزارت ارشاد به خانه سینما بیاوریم و برایش هیئت امنا تشکیل دادیم، متأسفانه بعضی از دوستان این قضیه را برنتافتند و ترجیح می دهند تا زیر نظر ارشاد باشند. چون خیلی از دوستان با این قضیه مشکل دارند.

وی در رابطه با آیین نامه جدید، خاطر نشان شد: تصمیماتی که در آیین نامه امسال شده، بابت این بوده که بتوانیم اگر سال گذشته به فیلمی ظلمی شده درصدی کمتر کنیم، قطعا باز هم به یکسری از فیلم ها ظلم خواهد شد.

اسعدیان متذکر شد: این تصور را پخش نکنید که شورای صنفی به فیلم ها اکران می دهد بطوری که به دوستانش اکران می دهد و به غریبه ها اکران نمی دهد.

مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.