حسن برزیده زمان را برای تولید فیلمی با محور حادثه کشتار دیپلمات‌های ایرانی در مزارشریف که ۱۳ سال قبل رخ داده، مناسب ارزیابی کرد.

سوره سینما- ۱۳ سال قبل طالبان در شهر مزار شریف افغانستان طی یک ماجرای تروریستی هشت نفر از دیپلمات های ایرانی و یک خبرنگار را به شهادت رساندند و از میان آنان تنها یک نفر نجات پیدا کرد و به وطن بازگشت تا تنها شاهد این جنایت لقب بگیرد. حسن برزیده همان سال ها فیلمنامه ای نوشت که امروز بعد از گذشت سال ها در حال بازنویسی است و قرار است توسط سازمان سینمایی سوره و با تهیه کنندگی منوچهر شاهسواری و کارگردانی وی به تولید برسد. با او درباره این موضوع گفت و گفت و گویی داشته ایم.

بازنویسی فیلمنامه به پایان رسیده؟ اصلا ۱۳ سال قبل چطور شد که جرقه اولیه آن به ذهن شما رسید؟
حسن برزیده: خیر. هنوز در حال انجام است. همان شبی که آقای شاهسون به عنوان تنها شاهد زنده ماجرا به ایران برگشت و در تلویزیون صحبت کرد با شنیدن حرف های او فکر ساخت فیلمی با این مضمون در سرم افتاد. حتی به خانواده ام گفتم موضوع خیلی جذابی است که می توان فیلم خوبی از آن در آورد. جالب است بگویم فردای همان روز معاونت وقت سینمایی مرحوم سیف الله داد با من تماس گرفتند و از من خواستند با دستمایه قرار دادن این ماجرا فیلمی بسازم! یعنی بدون اینکه با یکدیگر صحبت کرده باشیم، هر دو یک تصمیم واحد گرفته بودیم!

آقای شاهسون را هم دیدید؟ ایشان منبع اصلی فیلمنامه شما به حساب می آید.
بنا به دلایل امنیتی یا … من تا یک سال نتوانستم با آقای شاهسون ملاقاتی داشته باشم تا اینکه سرانجام موفق به دیدن ایشان شدم و طی جلساتی توافقات اولیه به عمل آمد، اما به خاطر شرایطی میسر نشد که فیلم را آن زمان کلید بزنیم. آن زمان پیرو صحبت هایمان نسخه اولیه فیلمنامه را نوشتیم و داستان به قدری جذاب بود که ما دخل و تصرف چندانی در آن به عمل نیاوردیم. کار پر هزینه ای بود و بخش دولتی به هر حال باید وارد می شد. گذشت و ما در دورانی قرار گرفتیم که آقای شمقدری بر سر کار آمد و ایشان هم سایه ما را با تیر میزد! به هر حال امروز دیگر زمان تولید فیلم رسیده و حتی فکر نمی کنم دیر شده باشد. اتفاقا چنین موضوعاتی با گذشت زمان پخته تر هم می شوند و حتی شاید برای بیننده هم یادآوری یک موضوع فراموش شده دارای جذابیت های بیشتری باشد.

امروز با توجه به اینکه ذائقه مخاطب با سیزده سال قبل متفاوت شده ، آن نسخه اولیه چقدر تغییر می کند؟
ما کاملا به واقعه وفادار هستیم. آقای شاهسون به عنوان تنها شاهد کشتار دیپلمات های ایران یک مسیر ۱۹ روزه را برای رسیدن به وطن طی می کند و این در حالی بود که طالبان منکر وقوع چنین اتفاقی بود. ایران هیچ سند مشخصی برای اثبات این موضوع نداشت. آقای شاهسون شاهد ارزشمند این ماجراست که قصه رسیدن او به ایران سوای اصل اتفاق دارای جذابیت هایی است. البته ما باید زبان فیلمسازی را هم رعایت کنیم.

مردم امروز شاید از مشاهده اخبار تلخ مربوط به کشورهای همسایه نیز متاثر شوند. با این حساب چطور می خواهید با دستمایه قرار دادن چنین مضمونی مورد پسند مخاطب هم واقع شوید؟
قصه ای اتفاق افتاده و ما باید خاطرات یک بازمانده را به تصویر بکشیم و شاید این به تنهایی برای یک فیلم سینمایی جذاب نباشد. شاید لحظات دردناک فیلم بیننده را پس بزند، اما بر اساس تجارب قبلی باید بگویم این موضوع از معیارهای اولیه جذابیت برخوردار هست. ما یک مسیر پرخطر را به تصویر می کشیم که کسی باید طی کند و تعقیب و گریزها به هیجان اثر کمک می کند. حتی گاهی در آثاری این چنینی ما با کاراکتر منفی فیلم هم ارتباط خوبی برقرار می کند و به نوعی برایمان سمپات می شود و در این فیلم هم چنین بازتاب هایی وجود خواهد داشت. بنا بر این است که یک فیلمی بسازیم که بتوان آن را در خارج از مرزها هم نمایش داد چون اصل موضوع یک مضمون جهانی است و قربانی شدن آدم های بی گناه را مطرح می کند. فکر می کنم این فیلم به لحاظ موضوعی به قدر کافی دراماتیک هست و در ضمن آن، مباحثی مطرح می شود که گاهی اعتقادی است و گاهی ایدئولوژیک. اصل ماجرا اما، جهان شمول است و همه مردم قادر به برقراری ارتباط با آن هستند.

راستی چطور شد که مرحوم داد از بین کارگردان های حاضر شما را انتخاب کرد؟
راستش نمی دانم. آن لحظه فکر کردم فقط کار خداست. اینکه من به موضوعی فکر کنم که درست همان لحظه بزرگ ترین مسوول سینمایی وقت هم به آن بیندیشد و دقیقا من را انتخاب کند. حتی وقتی موضوع را در دفترشان به من گفتند ناخودآگاه لبخند زدم و به ایشان گفتم که من به چنین چیزی فکر کرده بودم. مرحوم داد همان موقع به آقای پزشک مدیرعامل وقت فارابی زنگ زد تا مقدمات ملاقات من با آقای شاهسون فراهم شود. هفته بعد هم دیداری با او داشتم که در شرایط خاصی برگزار شد و کسانی وظیفه حفاظت از او را بر عهده داشتند.

اسم فیلم عوض می شود؟
فعلا همان «مزار شریف» است، اما در آینده حتما تغییر خواهد داشت.

شما با این فیلم پس از سال ها به سینما بر می گردید. چرا تا امروز کناره گرفته بودید؟
درگیر ساخت سریال شدم که معمولا هر پروژه ۲ سال طول می کشد. یک سریال متوقف شده هم داشتم. گذشته از آن انگیزه و رغبت زیادی برای کار کردن در سینما برایم باقی نمانده بود. معاونت سینما با حب و بغض‌هایی همراه بود و همینطور شرایط عمومی کشور هم به گونه ای بود که احوال مردم چندان خوب نبود. در واقع تصمیم گرفتم در شرایطی که عده ای می خواستند همه چیز را به نفع خود مصادره کنند نمی خواستم یک فرد کمک کننده به این جریان باشم و اساسا در چنین فضاهایی قرار بگیرم.

در پایان بگویید بازیگران این فیلم از سینمای خودمان انتخاب می شوند یا هنرمندان افغان؟
برای ایفای نقش های اصلی به سراغ بازیگران ایرانی می رویم اما اگر از افغانستان کسی وجود داشته باشد که قابلیت ایفای نقش یا حتی آموزش در مراحل قبل از شروع کار رال داشته باشد از او استفاده می کنیم چون می دانیم مخاطب باید افغانی بودن مضمون این فیلم را باور کند.