سوره سینما – محیا رضایی کلانتری : امروز نهم مهر ماه روز جهانی سالمندان نامگذاری شده است. روزی که شاید بیشتر افراد یک جامعه به سبب تجربیات گذشته از فرا رسیدن آن خیلی خوشحال نباشند و میانسالی و حتی جوانی شان را فدای دغدغه های فردای شان کنند. در این میان هنرمندان کشور ما در زمره افرادی هستند که نسبت به این مساله ترس بیشتری دارند چون تمام عمرشان از بیمه و حمایت های سالخوردگی محروم بوده اند و دیده ایم که برخی از آنها در خانه سالمندان و برخی دیگر در خانه خودشان اما با شرایطی ناراحت کننده عمرشان سر می شود.

در سال های اخیر تنها موسسه هنری که شرایطی فراهم آورد تا شماری از هنرمندان بتوانند به مدد آن اندکی از بار ترس و دغدغه های شان را زمین بگذارند موسسه هنرمندان پیشکسوت با مدیریت سیدعباس عظیمی است که به این بهانه با او گفت و گو نشستیم تا در رابطه با نیازهای نادیده گرفته شده هنرمندان پیشکسوت و سالخورده برای مان بگوید.

این مدیر فرهنگی که به همراه تیم خود سالهاست در این موسسه حمایت های مالی و معنوی به هنرمندان رشته های گوناگون ارائه می دهد مهمترین دغدغه پیشکسوتان را انزوا و خانه نشینی عنوان کرد ضمن اینکه متاسفانه به دلیل برنامه ریزی های نه چندان اصولی طی این سال ها شرایط توجه به سالمندان را نسبت به سایر کشورها نامساعد دانست. تشریح این گفت و گو را در ادامه می خوانید:

* موسسه هنرمندان پیشکسوت تنها نهادی است که خدمت رسانی به اهالی هنر را در زمره اهداف اولیه و عملکرد خود قرار داده است. از بدو تاسیس موسسه تا امروز چه نیازهایی از سوی هنرمندان سالخورده احساس شده که مسئولان جامعه هنری تا کنون نسبت به آن توجه کمتری داشته اند؟

– با توجه به استمرار مباحث شغلی و شخصی پیشکسوتان هنر، به ویژه در حوزه هنرهای نمایشی از سینما و تئاتر گرفته تا سایر شاخه های این حوزه که به دلیل شرایط جسمی و کهولت سن حضور این افراد در میان همکاران خود کمرنگ می شود ، به نظر می رسد عدم استفاده از هنرمندان با سابقه و حرفه ای و جایگزینی آنان با نابازیگران و هنرمندان کم تجربه از مهمترین دغدغه های هنرمندان سالخورده باشد که هم از لحاظ کسب درآمد و هم از نظر روحی و روانی آنان را دچار مشکلاتی از قبل خانه نشینی و انزوا طلبی می کند که جبران آن کار چندان ساده ای نیست.

در حالی که درخت تنومند کهن سالان هنر در این شرایط سنی تازه به بازدهی بالای خود و به تعبیری میوه دادن رسیده و از بسیاری جهات لازم است که از تجربه گران سنگ آنها استفاده شود به ویژه برای انتقال این تجارب به نسل جوان جامعه.

* در تجربه همراهی با هنرمندان پیشکسوت به نظر شما مهمترین انتظارشان از مسئولان هنری به خصوص در حوزه سینمایی چیست؟

– ایجاد شرایط خوب برای فعالیت پیشکسوتان حوزه سینمایی می تواند مهمترین انتظار این گروه مهم از هنرمندان باشد که بسیاری از این عزیزان امروز نه تنها شاهد عدم به کارگیری خودشان در پروژه های مختلف سینمایی هستند، بلکه افرادی را به جای خود نظاره می کنند که تجربه ای در این زمینه ندارند و افسوس می خورند.  البته به نظر می رسد در این زمینه پیش از مسولان، وظیفه اصلی بر گردن خانواده هنری به ویژه دست اندرکاران ساخت پروژه های سینمایی ، به هنگام انتخاب عوامل فیلم باشد.

* موسسه چقدر می تواند در ادامه فعالیت های پیشکسوتان در حرفه های خود نقش داشته باشد و برای این مهم چه نهادهایی را ملزم به همکاری می دانید؟

– طبیعتا تمامی نهاد های فرهنگی و هنری باید در این خصوص همکاری کنند، که از طرف موسسه نمی شود برای آنان الزامی ایجاد کرد، موسسه با توجه به دسترسی که به هنرمندان پیشکسوت و باتجربه حوزه های مختلف هنری دارد، در صورت فرآهم آمدن زیرساخت های لازم به ویژه از نظر مکانی و فضای مورد نیاز، امکان برگزاری کارگاه های آموزش هنر، جلسات سخنرانی، نقد و بررسی فیلم های مطرح و روز سینمای ایران و جهان با حضور کارشناسان این زمینه ، اجرای نمایش یا حتی برگزاری کنسرت  و دیگر برنامه های مشابه را دارد ، کما اینکه در گذشته نیز مواردی همچون اجرای برنامه نمایشنامه خوانی کمدی «جشن نیکوکاری» نوشته آلن ایکبرن را به کارگردانی یکی از اعضایمان یعنی استاد سیروس ابراهیم زاده و بازی فرزانه نشاط خواه و تنی چند از دیگر بازیگران تئاتر داشته ایم که اتفاقا با استقبال خوبی هم همراه بود.

* چه نکات انگیزشی دیگری وجود دارد که می تواند امید به زندگی را در این افراد تقویت کند؟

– بخش بسیار مهمی از این موضوع پیش از انجام هرگونه اقدامی در نظر گرفتن حفظ شان و جایگاه هنری پیشکسوتان است که لازم است به آن توجه فراوان شود و حتی می توان این گونه گفت که با توجه به هر هنرمند متفاوت است و شرایط خاص خود را دارد، اما معمولا پیش بینی برنامه هایی که بتواند آنان را از خانه نشینی خارج کند ، معرفی این بزرگان به عنوان سرمایه های ملی و معنوی کشور و گرامیداشت یاد و خاطره گذشتگان و همچنین تقویت و توجه به روابط اجتماعی فی مابین این عزیزان می تواند در زمینه های انگیزشی برای امید به زندگی موثر باشد به عنوان مثال در حوزه روابط و تعامل اجتماعی هنرمندان هم افزایی خوبی از بدو فعالیت موسسه بین اعضای آن از حوزه های مختلف هنری صورت گرفته و روابطی که تا پیش از این دورا دور یا اصلا نبوده بین هنرمندان حوزه های مختلف هنری شکل گرفته که خود فی نفسه سبب افزایش روحیه و برگزاری دور همی های این عزیزان شده است.

* از توجه به هنرمندان پیشکسوت در کشورهای دیگر چقدر اطلاع دارید و در این رابطه فعالیت های جامعه هنری مان را چگونه ارزیابی می کنید؟

– با توجه به اینکه در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای توسعه یافته، به کارگیری ابزار تامین اجتماعی برای همه اقشارجامعه از کودک تا کهن سال پیش بینی شده است و افراد با رسیدن به سنین بالا از پوشش های مختلفی برخوردارند ، طبیعتا نیاز کمتری به ایجاد نهاد یا سازمانی به صورت خاص برای اقشار هنری حس میشود یا اصلا چنین نیازی وجود ندارد اما در ایران به دلیل نقص موضوع تامین اجتماعی برای اقشار مختلف، یکسری از افراد خاصه هنرمندان  در دوران کهن سالی با مشکلات جدی در زندگی مواجه می شوند و این موسسه هم با بضاعت اندکش تنها قادر است به بخشی از این مسائل و مشکلات رسیدگی کند.

* به توجه به نوع رسالت خدماتی این موسسه، بعد از این  کدام یک از مطالبات شما برای تامین خواسته های پیشکسوتان در اولویت قرار دارد و از چه نهادی باید درخواست شود؟

– در این زمینه ابتدا باید نکته ای ذکر شود، که رسالت موسسه فرهنگی و هنری است و مسائل خدماتی بخشی جزئی از این موضوع را تشکیل می دهد.

اما موضوع نیازها و اولویت های پیشکسوتان هنر، متفاوت است و آنها را می توان در بخش های مسکن، معیشت، پزشکی و بیمه دسته بندی کرد. یکی از مشکلات اساسی پیشکسوتان مربوط به کسانی است که از دوران جوانی بیمه نداشته اند و نسبت به این مقوله بی توجه بوده اند و حالا با گذر از ۶۰ سالگی و کاهش فعالیت های کاری و هنری با مشکلات جدی در کسب درآمد، تامین هزینه های جاری و روزمره و همچنین مسائل پزشکی خود مواجه می شوند و اگر به این موضوع مشکل مسکن را هم اضافه کنیم نیازمند کمک های جدی دولت و مجموعه های ذی ربط در این باره خواهیم بود، از جمله نهادهایی همچون وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی، وزارت راه و شهرسازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان برنامه و بودجه کشور.

* با توجه به رشد جمعیتی کهن سالان در کشور چه نوع برنامه ریزی را برای آینده ضروری می دانید؟

– ضرورت دارد که برای این قشر به صورت جدی برنامه ریزی و سیاستگذاری شود، به ویژه با استفاده از تجربیات کشورهای پیشرفته و توسعه یافته بهترین الگوها را برای تکریم شایسته این قشر به کار گیرند، ضمن آنکه جدای از مباحث انسانی آن، با توجه به فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی ما و تاکید ائمه اطهار علیهم السلام به حرمت بزگان و کهن سالانمان ، در این باره وظیفه مضاعفی بر دوش مان خواهد بود.

اتفاقا در همین زمینه میتوان به مقوله قانون اخیر در منع به کار گیری بازنشستگان اشاره کرد، به نظر می رسد که این قانون میتوانست به گونه ای بهتر تدوین شود یعنی بازنشستگان در زمینه های اجرایی حضور نداشته باشند ولی در حوزه های مشاوره و همراهی مسولین تجارب خود را در اختیار قرار دهند، موضوع استفاده از تجربه بازنشستگان چیزی نیست که بتوان به همین سادگی از آن چشم پوشی کرد و امید است که قانونگذاران چنین ظرایفی مد نظر قرار دهند.