به گزارش سوره سینما، «شب سینما» در دوازدهمین نشست خود، شامگاه چهارشنبه ۵ دی، با اجرای مسعود فراستی و موضوع «زیبا شناسی و سینما»، میزبان فرزاد موتمن، تهیه کننده، کارگردان و مدرس دانشگاه بود.

سینما یک هنر تداومی بود

سینما چگونه آغاز شد و مکاتب چگونه در آن جای گرفتند؟

موتمن پاسخ داد : اولین نکته ای که به نظر می آید فیلمسازان نسل اول سینما تحت تاثیر آن قرار گرفتند، ویژگی اصلی خود سینماست، اینکه سینما قادر شد یک توهمی از یک فضای ۳ بعدی را بر روی پرده سینما ایجاد کند و در ایجاد این توهم از نقاشی و عکاسی فراتر رفت. نکته بعدی گرایش هایی است که برای داستان گویی در سینما به وجود آمد. سینما با اینکه یک هنر قرن نوزدهمی است، اما بر خلاف هنرهای دیگر ابتدا عقب رفت و می توان گفت در داستان گویی یک گرایش ارتجاعی داشت و رئالیستی و رومانتیستی قصه می گفت. بدین ترتیب این شکل داستان گویی و ویژگی اصلی سینما، باعث شد تا سینما یک هنر تداومی شود.

سینما، هنر اتمسفر

وی در مورد سینمای صامت گفت: از ویژگی های سینما، تشکیل آن از دو عنصر اصلی نور و هوا است که همان تصویر و صداست.از ابتدا نیز موسیقی یا افکت های دیگر با فیلم ها همراه بوده اند تا اینکه صدا وارد سینما شد. با گذاشتن موسیقی بر روی یک عکس حس و اتمسفری ایجاد می شود، سینما همین اتمسفر است. سینما بیشتر هنر اتمسفر است و کمتر به تئاتر و ادبیات نزدیک است. ما در سینما امکانات منحصر به فردی برای نزدیک شدن مخاطب به کاراکتر داریم که ادبیات این امکان را ندارد.

فراستی با تعریفی از کلوز آپ و اشاره به منحصر به فرد بودن آن در هنر سینما، نظر موتمن را در این رابطه خواست. موتمن گفت: کلوز آپ بیشتر از این منظر مهم می شود که می تواند چشم کاراکتر را که اندامی است برای نشان دادن تمام عواطف و غرایز بشری نشان دهد.در عین حال کلوز آپ محاجم است. در آمریکا در فیلم های مستند باید از افراد برای کلوز آپ اجازه گرفت.

دوربین واقعیت را تحریف می کند

آیا وظیفه سینما ضبط واقعیت است؟

موتمن گفت: من اگر یک نمای نزدیک از یک لیوان بگیرم این واقعیت نیست، بلکه این واقعیتی است که من می خواهم نشان دهم، چون من کل فضای اطراف را حذف کردم و فقط یک لیوان را نشان دادم. به نظر من دوربین واقعیت را تحریف می کند.

تصاویر ما را بلعیده اند و فردیت و هویت ما را از ما گرفته اند

موتمن افزود: وقتی نسل هیچکاک و فورد را نگاه می کنی می توانی بگویی هر کدام استیل و دنیای خودشان را داشتند چون در آن دوره انقدر اطلاعات تصویری نبود و سینما جدید بود و اینها در حال پیدا کردنش بودند بنابراین هر کسی به طور غریزی از دید خودش به آن نزدیک می شد. الان از ۱۰ فیلمساز ۹ تا یک صحنه را مثل هم دکوپاژ می کنند چون اطلاعت بصری یکی است و ماهواره ها شبانه روزی فیلم نشان می دهند. این تصاویر ما را بلعیده اند و فردیت و هویت ما را از ما گرفته اند.

موتمن در بازگشتی به عقب، از قرن ۲۰ گفت: قرن بیستم به جنگ ها و انقلابات گذشت. به خصوص بوسنی هرزه گوین بسیار مهم بود چون نزدیک پاریس آدم خواری شد.اینها روی سینما  تأثیر گذاشت ، به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم دنیا پیچیده تر شد، اخلاقیات و شکل زندگی عوض شد. زندگی شتاب عجیبی برداشت. از یک جایی به بعد سینمای تداومی که در ابتدای قرن شکل گرفت دیگر نمی توانست وادامه دهد و باید به شکل های دیگری فیلم ساخته می شد.

سینمای ایران، تحت تأثیر نئورئالیسم ایتالیا

موتمن بهترین نمونه رئالیسم را نئورئالیزسم ایتالیا دانست و ادامه داد: مکاتب در اروپا شکل گرفتند .تحولات اجتماعی و سیاسی چند مکتب به وجود آورد. سینمای ایتالیا پیش از جنگ جهانی دوم سینمای قابل توجهی بوده است. در جنگ جهانی دوم آنها از هر دو طرف مورد تهاجم قرار می گیرند و استدیوی اصلی آن ها خراب می شود، به نحوی مجبور می شوند دوربین را به خیابان ببرد و فیلم های واقعی بسازند و با بازیگرهای غیر حرفه ای کار کنند. شرایط به گونه ای شد که نگاه فیلمسازان متوجه جامعه شان شد. این روند تا اواخر دهه ۵۰ ادامه داشت. نئورئالیزم ایتالیا در نسل فیلمسازان دهه ۶۰ ایران به شدت تأثیر گذار بوده است.

«شب سینما» پنجمین شب از « شب های هنر» با محوریت بررسی مفاهیم تخصصی سینما و نقد آن ها ، به تهیه کنندگی سلمان وکیلی ،هر سه شنبه شب ساعت ۲۳ به صورت زنده از شبکه چهارم سیما پخش می شود.