به گزارش سوره سینما، «شب تئاتر» در نوزدهمین نشست خود، شامگاه شنبه ۱۸ اسفند، با موضوع «بررسی سیر ترجمه آثار نمایشی و جایگاه ترجمه در رویارویی با تئاترنوین» و اجرای رحمت امینی میزبان اصغر نوری، مترجم، نمایشنامه نویس و مدرس دانشگاه و دکتر بهرام جلالی پور، مترجم، پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه هنر بود.

دکتر جلالی پور در ابتدا از جشنی که قرار است خانه تئاتر، دوشنبه ۲۰ اسفند، به مناسبت سال نو با حضور همه اصناف در مرکز هنرهای نمایشی پارک لاله برگزار کند خبر داد.

اولین کسانی که نمایشنامه ترجمه کردند ادیب بودند، آیا این یک آسیب است؟

دکتر جلالی پور پاسخ داد: هر متن تئاتری یک جنبه ی ادبیاتی و یک جنبه ی تئاتری دارد. اینکه یک ادیب یک متن تئاتری را ترجمه کند فی النفسه نمی تواند امری مثبت یا منفی باشد. مهمترین نکته ای که درباره یک متن تئاتری در مقایسه با سایر متن های ادبی وجود دارد این است که متن تئاتری باید جنبه ی تئاتر بودنش که همان اجرا روی صحنه است حفظ شود.

افراد با سابقه تئاتر، مترجم‌های خوب نمایشنامه

آیا یک مترجم باید بر مبانی اجرایی و شناخت عناصر اجرایی مسلط باشد؟

نوری گفت: کسی که در هر حوزه ای ترجمه می کند هم باید زبان فارسی و هم آن زبان خارجی و هم حوزه ای که ترجمه می کند را خوب بلد باشد. وقتی به تاریخ ترجمه ی ایران نگاه می کنیم، معمولا مترجم های خوب نمایشنامه کسانی هستند که خودشان سابقه تئاتر دارند.

اجری اثر خارجی پرستیژ دارد!!

دکتر جلالی پور در مورد وجود ترجمه های متعدد از یک اثر گفت: اینکه از یک متن چند ترجمه راهی بازار کتاب می شود به نظر من خودش یک معضل است زیرا ما بازار نشر قوی نداریم و ترجیح وجود دارد که در این بازار نشر ضعیف فرصت برای آثار بیشتری فراهم شود، تا اینکه از یک اثر ترجمه های متعددی راهی بازار شوند. چرا وقتی یک ترجمه قوی در بازار موجود است شخص دیگری آن کتاب را ترجمه می کند و ما اصلا نمی فهمیم آیا واقعا ترجمه کرده یا فقط یکسری واژگان را در ترجمه پیشین تغییر داده است. این پخته خواری که در بسیاری از بخش های فرهنگ ما وجود دارد، در صنعت ترجمه هم هست. می گویم صنعت زیرا خیلی از دوستان به سراغ آثار ترجمه شده می روند چون نویسنده اش بالای سرش نیست و نیازی نیست به او حقوق بدهند و با او کل کل کنند و از طرفی به دلیل تجربه ی غربی ها در تئاتر، آنها آثار قوی تری دارند و از طرف دیگر انگار به نظر می رسد کار خارجی کردن یک پرستیژی دارد، بنابراین واقعا به صنعت تبدیل شده است.

نوری در مورد قانون جدید تصویب شده توسط شورای ارزشیابی و نظارت توضیح داد: به دلیل شکایات متعدد مترجمان مبنی بر نادیده گرفته شدنشان یا تعویض اسم مترجم در آثاری که اجرا می شدند، نامه ای به مرکز هنرهای نمایشی نوشتند.ما نیز در هیئت رییسه کانون نمایشنامه نویسان یک قرارداد اجرا را که از قبل آماده کرده بودیم ، به مرکز فرستادیم تا به همه سالن ها ابلاغ کنند که همراه تصویب متن، این قرار داد نیز امضا شود که از همان ابتدا حقوق مترجم در آن دیده شده است. اما جوابی که مرکز هنرهای نمایشی به آن نامه داد و راهکارهایی که ارائه کرد، از نظر من بیشتر کار را سخت کرد. من انتظار داشتم اداره کل این را به کارگردانان ابلاغ کند که متن را جزو هزینه های ابتدایی اجرا در نظر بگیرند نه هزینه های آخر اجرا.

چرا از آثار ترجمه شده برای اجرا نسبت به آثار ایرانی بیشتر استقبال می شود؟

دکتر جلالی پور در پاسخ گفت: یک دلیل آن این است که نمایشنامه ی ترجمه شده ابتدا در قامت کتاب راهی بازار می شود و افراد آن را می بینند و گاهی حتی مترجم متوجه نمی شود که کارش در یک شهرستان دور اجرا شده است. اما یک نمایشنامه نویس ایرانی باید کارش را به دوست و آشنا بدهد و بگوید فلانی بیا این کار را اجرا کن و یا خودش کارش را اجرا کند.

جامعه ی نمایشنامه نویسی ما تنبل است!

نوری گفت: کار نمایشنامه نویس با نوشتن نمایشنامه تمام نمی شود. نمایشنامه یک محصولی است که نمایشنامه نویس تولید کرده و بعد از آن باید برای محصول خود بازاریابی کند.چند نفر از نمایشنامع نویسان ما این تلاش را می کنند؟  من فکر می کنم جامعه ی نمایشنامه نویسی ما تنبل است.

دکتر جلالی پور در مورد داوری آثار گفت: در هیئت های داوری افراد مختلفی حضور دارند و نتیجه برآیند آرا آنهاست و نظر یک شخص نیست.

در پایان نوری خطاب به جامعه تئاتر کشور گفت: ما یک خانواده هستیم و اگر در بخشی مشکلی هست همه ما باید واکنش نشان دهیم تا مشکل حل شود.

«شب تئاتر» به تهیه کنندگی امیر قمیشی و سردبیری امین اشرفی، با محوریت تحلیل مسائل مربوط به تئاتر کشور، شنبه های هر هفته ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می شود.