به گزارش سوره سینما، در ابتدای این جلسه که عزیزالله حاجی‌مشهدی به عنوان منتقد مهمان در آن حضور داشت، داریوش یاری کارگردان فیلم در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان (مجری برنامه و مسئول جلسه‌های نمایش فیلم مرکز) درباره‌ی نحوه‌ی تولید «کربلا جغرافیای یک تاریخ» گفت: «برخلاف تصوری که در مورد فیلم‌های مرتبط با مسائل دینی و مذهبی وجود دارد، این فیلم سفارشی نبود و بیش‌تر می‌توان گفت محصول هفت سال تحقیق و پژوهشی بود که درباره‌ موضوع کربلا و نحوه‌ی شهادت امام حسین(ع) انجام دادم. تحقیقات دامنه‌داری که شامل گفت‌وگوهای مفصل و پُر از جزییات با تولیت حرمین شریفین، برخی کارشناسان مذهبی و دست‌اندرکاران دانشنامه‌ی جامع امام حسین(ع) بود.»

وی گفت: «بد نیست بدانید هیچ‌کدام از کارهایی که تا به حال ساخته‌ام، به سفارش مراکز دولتی تولید فیلم نبوده و در این مورد به‌خصوص، تولید «کربلا جغرافیای یک تاریخ» ناشی از اصرار من به مدیریت حوزه‌ی هنری و یادآوری وظیفه‌ی ذاتی چنین سازمانی برای ساخت این‌گونه فیلم‌هاست.»

یاری سپس در پاسخ به نکته‌ی مطرح شده از سوی ناصر صفاریان درباره‌ی ضعف در اطلاع‌رسانی و نمایش فیلم‌هایی از این قبیل در تلویزیون گفت: «متاسفانه در هر بار پخش این فیلم از تلویزیون، بخش‌هایی از آن حذف یا دچار تغییر شده که متاسفانه ناشی از برخوردهای سلیقه‌ای برخی مدیران در زمینه‌ی مسائل مذهبی است.»

وی افزود: «شیعیان جهان بیش از هزار و چهارصد سال تلاش کرده‌‌اند تا این حادثه را به واسطه‌ی فرهنگ‌ها،‌ هنرها و آیین‌های خود به حماسه تبدیل کنند؛‌ این در حالی است که متاسفانه برخی افراد تلاش می‌کنند تا به این فیلم از زاویه‌ی حادثه نگاه کنند؛ نه حماسه!»

در ادامه‌ی جلسه، منتقد مهمان برنامه، مستند «کربلا جغرافیای یک تاریخ» را «یک فیلم فکر شده‌ با طرح و نقشه‌ی قبلی» دانست و افزود: «این در حالی است که گاهی دیده می‌شود برخی مستندسازان به ساخته شدن فیلم در مرحله‌ی تدوین رضایت می‌دهند و متاسفانه بی‌هیچ نقشه‌ی قبلی سر صحنه حاضر می‌شوند.»

عزیزالله حاجی‌مشهدی سپس این مستند را «یک فیلم وابسته به سینمای تجربی» دانست و گفت: «در این فیلم با استقلال رای نویسنده و کارگردان روبه‌روییم که می‌خواهد حرف و نگاه غیرکلیشه‌ای و تازه‌ای را باب کند. ویژگی خاصی که در تمام اجزای فیلم مورد بحث تنیده شده است.»

وی هم‌چنین با اشاره به «استفاده‌ی دقیق» این فیلم «از عناصر چهارگانه‌ی دیداری، شنیداری، بیانی و نمایشی» گفت: «در این فیلم با تلفیق بی‌سابقه‌ای از تلفیق نو و به ظاهر نامتعارفی از ترکیب نقاشی، پویانمایی و لحظه‌های حضور زنده‌ی آدم‌ها در صحنه روبه‌رو هستیم که به جلوه‌های جذاب بصری نیز آمیخته است.»

در ادامه‌ی جلسه، داریوش یاری در پاسخ به نکته‌ی مطرح شده از سوی ناصر صفاریان درباره‌ی «تفاوت ساختاری دقایق پایانی این مستند با فضای احساسی حاکم بر فیلم» گفت: «چهار دقیقه‌ی پایانی فیلم باید از لحن و ادبیات متفاوتی برخوردار می‌شد. در این دقایق تماشاگر باید به خود برمی‌گشت و به نظر می‌رسد برای انجام این کار، شاید بهترین فکر استفاده از تصویرهای خبری اشتیاق مردم به زیارت مزار امام حسین(ع) بود.»

وی گفت: «ایده‌ای که برای ساخت این مستند داشتم تبدیل حادثه‌ی سال شصت و یک هجری به حماسه و شخصیت‌های این ماجرا به اسطوره بود و دلیل استفاده از آیین‌ها، نمادها و فرهنگ‌های مختلف در «کربلا؛ جغرافیای یک تاریخ» به همین خاطر بوده است.»

داریوش یاری افزود: «انتقاد بزرگی که به این فیلم وارد است استفاده از لباس‌های سریال «مختارنامه» است که متاسفانه از زمان تولید آن مثل استخوان در گلوی من باقی مانده! در حالی که به غیر از این مورد و برخلاف تصور، حتی یک فریم از این فیلم آرشیوی نیست و تمام صحنه‌های آن ساخته شده است.»

وی هم‌چنین در توضیح نکته‌های فنی به کار رفته در «کربلا جغرافیای یک تاریخ» گفت:‌ «برای بیش از چهارصد و هفتاد نمای این فیلم، استوری‌بُرد یا فیلم‌نامه‌ی مصوّر تهیه شده بود که فیلم‌برداری آن‌ها با همکاری همه‌ی اعضای گروه در بیست و یک روز انجام شد.»

یاری هم‌چنین درباره‌ی نحوه‌ی بیان گفتار متن فیلم که شهاب حسینی آن را اجرا کرده گفت: «در استودیو و هنگام ضبط صدا از ایشان خواستم متن را بی‌هیچ حس و حالی بخواند و دیدگاهم این بود که تصویرها به اندازه‌ی کافی تاثیرگذار هستند و نیازی به تاثیرگذاری بیش‌تر، از این طریق نیست.»

در بخش پایانی این جلسه‌ی نقد و بررسی، عزیزالله حاجی‌مشهدی، فیلم مورد بحث را «یک مستند مبتنی بر تاریخ» دانست و افزود: «در این فیلم، حادثه در بطن و زیرمتن رویدادها شکل گرفته؛ بی آن که تیری از کمان رها شده یا خشونتی به نمایش گذاشته شود.»

وی سپس «کاربرد نماهای راه‌پیمایی اربعین» در این فیلم را «تمهیدی برای پیوند صحنه‌های تاریخی با برش‌هایی از زندگی امروز» دانست و گفت: «به این شکل، به تماشاگر تلنگر زده می‌شود که حادثه‌ی کربلا را فراموش نکند و شاهد جوشش ابدی خون حسین(ع) در طول تاریخ باشد.»