سوره سینما – مرضیه فرزعلیان : نوزدهمین نشست هم اندیشی«سینما، گفتمان فرهنگی» با موضوع «بررسی آیین های مذهبی در سینمای ایران» با حضورکارگردانانی چون: داریوش یاری، دانش اقباشاوی، کیانوش دالوند و یزدان عشیری و امیررضا مافی از منتقدان و کارشناسان سینما در محل سازمان سینمایی حوزه هنری برگزار شد.

نیاز به خردورزی جمعی سینماگران و علمای دینی

در ابتدای برنامه یزدان عشیری، در خصوص چالش های موجود در عرصه سینمای دینی گفت: در این نشست قرار است به بررسی جایگاه آئین های مذهبی در سینمای ایران بپردازیم. متاسفانه، آمار تولید فیلم با موضوع آئین های مذهبی بسیار کم است. در حالی که سینما می تواند به مثابه ابزار و دریچه ای برای معرفی این گونه آئین ها در جامعه باشد به نظرم این رسانه، از گستره نیاز و مطالبه جامعه عقب مانده است. دست سینما و تلویزیون در این زمینه خالی است و سفره سینما از نظر تولیدات مذهبی و آیینی بسیار فقیر است.

وی افزود: احتمالا مشکلاتی چون: محافظه کاری، وجود قرائت های مختلف از مسائل و مفاهیم دینی، عدم اهتمام و کم توجهی برخی دستگاه ها و مسئولان ذی ربط، محدودیت امکانات ساخت این گونه فیلم ها در کنار تجربه های ناموفق صورت گرفته و … مهم ترین دلایل بی مهری و فاصله سینما از ورود به این عرصه است.

عشیری خاطرنشان کرد: سالانه فیلم های زیادی در زمینه تاریخ مذاهب و پیامبران دینی در سینمای غرب ساخته می شودکه عموما همراه با تحریف و مبتنی بر فلسفه اومانیسم امروز است ولی سینمای ما از این قضیه غافل است. تقریبا،  ۱۵۰ فیلم اجتماعی سلانه، در ایران تولید می شود که در این چشم انداز جای موضوعات دینی کمرنگ است. رفع این مشکل نیاز به بررسی موضوع در بخش های مدیریتی، همراهی جامعه سینمایی و فیلمسازان دارد. معتقدم ریشه یابی مشکلات سینمای دینی اقدامی است ضروری که هم اندیشی و خردورزی جمعی سینماگران و علمای دینی را می طلبد.

فقدان حکمت و اخلاق

در ادامه داریوش یاری کارگردان سینما، اخلاق و حکمت را لازمه جامعه امروز معرفی کرد و اظهار داشت: اساسا همه فیلمسازان و مسئولان نسبت به بیان مشکلات محافظه کارانه برخورد می کنند تا خدایی ناکرده مشکلی برای کسی ایجاد نشود درحالی که این محافظه کاری ها منجر به آزار پیشکسوتان و ماهیت سینما شده است. مسائل تئوری مربوط به آیین ها و مذهب حوزه بسیارگسترده ای بوده و به قول استاد بلوک باشی «آیین» لباسی بر تن فرهنگ است. ما سرشار از این آیین ها هستیم که به علت عدم آگاهی و شناخت ناکافی به راحتی از آن گذشته ایم. در حالی که بخشی از این آیین ها به مراسمات عزاداری، شور و شادی، مربوط می شود که به مراتب در برنامه های تلویزیونی و ایام خاص متناسب با رسوم شهرهای مختلف با آن روبرو شده ایم. مراسم نخل گردانی، تشت گذاری، عزاداری و سینه زنی و زنجیر زنی چیزی است که همه ما به نحوی متفاوت آن را دیده ایم. اینگونه مراسم ها از زیباترین و شگفت انگیزترین جلوه های آیینی ایرانی ها بوده و به آیین های جوانمردی در ایران مربوط می شود. جامعه ما نیاز به حکمت و اخلاق دارد. این در حالی است که گروهی مدعی ترویج این ویژگی شده اند اما متاسفانه نتایج بدی از آن را در جامعه  امروزمی بینیم و هیچ کسی هم نمی تواند بر این اصول رایج شده ایراد بگیرد.

وی افزود: سلسله جوانمردان ایرانی به پهلوانان شاهنامه ای ما باز می گردد  که از رستم و سهراب شروع و به عیاران، یعقوب لیث صفاری و فتحیان و لوتیان می رسد. همه این افراد براساس قاعده خود موظف به ترویج حکمت و اخلاق در جامعه و آموزش آن به مردم بوده و ما را از بحران بزرگ خلافت عربی رها می کنند. چرا که در خلافت عربی زورگویی وحشتناک عرب که زبان، فرهنگ و تمدن بسیاری از کشورها را تحت الشعاع قرار داده است اما افرادی همانند: یعقوب لیث صفاری در میانه میدان خود را فارسی زبان معرفی می کنند و در برابر خلافت عربی می ایستند. این در حالی است که دوران درخشانی از تاریخ  در زمان حضور فتحیان در ایران شکل می گیرد. همه این بزرگ مردان آمده اند تا به ما یاد دهند در بزنگاه ها و بحران های جدی کشور مانند اشغال خاک وطن، حکمت و اخلاق داشته باشیم و پاک دامنی زنان ایرانی را فراموش نکنیم. داستان فتحیان نمونه ای از این آموزش ها بوده است چرا که در آن زمان آیینی از مردان به نام «رسم سخنوری» وجود داشته که در اواخر دوران قاجر از ایران برچیده شده است. در این آیین،  جوانمرد، قالب شخصیتی به خصوصی  داشته و هر سلسله ای در بازار، دارای سرآمدی جدا و تجمعات و اندیشه های خاصی بوده است. من نسخه ای از آن را در بازار بوشهر دیده ام که احدی هم جسارت روبرویی با اعتقادات آنها را ندارد چرا که منبع و الگویی از حکمت و اخلاق  و جوانمردی هستند.

یاری اذعان داشت: ما بازار حکمت و آخلاق را به باد داده ایم و تنها به حسینیه داری و موکب داری بسنده کرده ایم. رسم سخنوری به منظور آموزش حکمت و اخلاق ایجاد شده و سر دسته این آموزش های حسین ابن علی(ع) بوده است که در وصف آن می گوییم ان الحسین مصباح الهدی و السفینه النجاه . جنگ امام حسین(ع) درس حکمت و اخلاق بود تا اندازه معرفت آدم ها در داشتن انصاف معلوم شود. اگر ما سینمای آیینی و دینی نداریم به این دلیلی است که جامعه به شدت دچار کمبود حکمت و اخلاق است. فقدان حکمت و اخلاق باعث کمرنگ شدن سینمای دینی شده است. مسائل دیگری بر این کمبودها صحه می گذارد که بخشی از آن به فیلمسازان و بخش دیگری به مامورین حکومتی و مدیران فرهنگی مربوط می شود.

تولید فیلم های شیعی

دانش اقبال شاوی کارگردان سینما نیز در خصوص وضعیت سینمای آئینی در کشور گفت: سینمای آیینی صرفا سینمایی به شکل مذهب نیست و می تواند نوعی فرم محسوب شود. نوع ساختار فیلمسازی هم باید از فرم اصلی تبعیت کند و همه به آن باور داشته باشند.

وی افزود:  بخش های آیینی و زیبایی شناسی فیلم های کشورهای دیگر اقتباسی از فیلم های مارتین اسکورسیزی است و من همیشه حسرت می خوردم که این فرد را به عنوان فیلمساز مذهبی می شناسند و فیلم های او که بعضا موضوعات تبهکارانه ای دارد را الگو قرار می دهند. ناگفته نماند که او به نحو احسن از آیین های کاتولیک برای زیبایی شناسی بهره برده است. موفقیت وی در ساخت فیلم های آیینی تا حدی بوده است که فیلم «خیابان های پایین شهر» به عنوان الگویی برای ساخت فیلم های کوتاه مورد استفاده قرار گرفته و من هم بعضا در فیلم های خود از شیوه او استفاده کرده ام.

اقباشاوی اذعان داشت: مقام معظم رهبری(ره) دربیانات خود بارها گلایه داشته اند که چرا تاکنون  فیلمی در وصف حال و هوای نماز جمعه ساخته نشده است. این نکته بینی دقیقی از ایشان بوده است که سالی ۵۲ بار در این مراسم شرکت می کنیم ولی در سینما از آن غافل مانده و بعضا در ساخت فیلم های خود کمتر به  نمادهایی از آیین های مذهبی و ایرانی می پردازیم. سینمای دیگر کشورها با الهام از آیین ها مخاطب داخلی و خارجی را با اعتقادات خود آشنا می کنند. باید تاکید کنم که در اکثر فیلم های آمریکایی کلیسا و جزئیات اندیشه کاتولیک آنها به وضوح دیده می شود.

وی عنوان کرد: بخشی از کم کاری ها در معرفی آیین های مذهبی به طرز فکر مردم و جا انداختن این اعتقادات در اذهان عمومی مربوط می شود چرا که بعضا در ساخت سکانس هایی از آثار مجبور به راضی کردن و همراهی مردم برای ضبط در اماکن مذهبی می شویم. ما می توانیم استفاده هویت مندی از اعتقادات در سینما داشته ایم اما این به معنای جداکردن سینمای حرفه ای از سینمای دیگر کشورها نیست بلکه این اقدام کاملا هویتی بوده و به دنبال بیان هویت ارزشی و اعتقادی خود هستیم.

این کارگردان سینما اظهار داشت: ما آیین های دراماتیک بسیار جذاب و خوبی داریم که برای مخاطب ملی و بین المللی جالب و دیدنی است و این به معنای جدا کردن ملت متمدن و بی تمدن از هم نیست چرا این امر مرز باریکی دارد و باید در نشان دادن آن دقت کنیم. ما بدون نزدیکی به اگزوتیزم می توانیم از آیین ها و حکمت ها به شکل زیبایی در فیلم ها استفاده کرده و فیلم های شیعی تولید کنیم تا همان قدر که هیات ها پرشور برگزار می شود سینما هم حجم بالایی از مخاطب را به خود اختصاص دهد.

رنسانس سینمایی

کیانوش دالوند کارگردان سینما در این نشست درباره جایگاه سینمادار در رونق سینمای آیینی گفت: ما در جامعه خود با مشکل بزرگی مواجه هستیم که قبل از سینما و ساخت فیلم های آیینی و مذهبی باید آن را حل کنیم. در واقع ما باید روی خودمان کار کنیم. در این زمینه جمله معروفی داریم که می گوید «سینماگران کاهنان معابد امروز هستند» و هنرمند کسی است که اسطوره را به عصر خود می کشد و آن را متناسب با زمانه خود به روز می کند. ما در ایران سینما دار را کاهن نمی دانیم و سینماگر جرئت ندارد کاهن باشد.

وی افزود: آیین ها همیشه دروازه ای برای عملی کردن اسطوره ها بوده و آن را الگوسازی می کنند. ساختار سینما قدرت تاثیر گذاری بر مخاطب را دارند اما متاسفانه سینماگران از این امکان و اجازه محروم هستند.  این حرف تلخی است که ما در کشوری مذهبی زندگی می کنیم و عده ای از این مذهب سودجویی می کنند و چگونه ممکن است با فیلم های مذهبی به راحتی به پرده اکران برسیم؟ برای اکران این فیلم ها دچار مشکل هستیم و حتی یک کارشناس هم برای اینگونه فیلم ها خط و مشی مشخص می کند و مانع از ساخت فیلم های مذهبی می شود. مگر می شود چهره کسی که قرن هاست الگوی ما است در فیلم نشان داده نشود؟ و این الگوها حتی حق داد زدن و هر کاری را در فیلم ندارند و فیلمساز را مجبور به حاشیه کشاندن افراد اصلی فیلم و فیلمنامه می کنند. کمی توجه به فیلم های مذهبی ما کافی است تا متوجه شویم که نقش های منفی ما تاثیرگذاری بیشتری بر مخاطب داشته اند. این در حالی است که در فیلم امام علی(ع) نقش عمروعاص به مراتب پررنگ تر از امام علی(ع) است. در فیلم امام رضا(ع) و دیگر فیلم های مذهبی هم این مشکل وجود دارد. بنابراین تا مادامی که این معضل حل نشود مشکل سینمای دینی و آیینی ما در بحران قرار دارد .

دالوند یادآور شد: رسانه ما به هیچ وقت قابل استناد نیست و جامعه  را به آشوب کشانده است. در واقع هر کس خوانش متفاوتی از مذهب و اعتقادات دارد و بعضا آن را در سینما اعمال کرده است و حتی مداحی ها هم قابل استناد نیست و همه مردم ایران فکر می کنند داستان های مذهبی را به خوبی می دانند اما به علت ناکارآمدی رسانه همه خوانش متفاوتی از مذهب دارند. در فیلم های  آمریکایی افراد  به واسطه سینما تبدیل به اسطوره شده اند.

وی اظهار داشت: ما برای اسطوره سازی نیاز به دانش و آگاهی از آیین ها داریم. من در فیلم «ناسور» نمی توانستم چهره امام حسین (ع) را نشان دهم و حتی بازیگر این نقش از بیان دیالوگ با حالت فریاد ممانعت می کرد. در حالی که در روایت های اصلی شخصیت امام حسین(ع) فراتر از آن است که در فیلم ها می بینیم . بنابراین ما به رنسانس و الگوسازی از امام حسین(ع)  نیازداریم تا یک چیزی به زیر سوال ببریم . ما نیاز داریم که چهره بازیگران نشان داده شود. این در حالی است که در نشان دادن خشونت، چهره و حتی، برخی دیالوگ ها در اینگونه فیلم ها محروم هستیم و بعد به دنبال رفع کمبود فیلم های مذهبی می گردیم  و این یکی از بزرگترین ایرادات سینمای دینی و آیینی ما است.

فقدان نظام معرفتی در

امیررضا مافی کارشناس سینما نیز در خصوص کم رنگ بودن سینمای آیینی گفت: هر رسانه ای مخاطب و تولید کننده ای دارد و ما در جامعه ای زندگی می کنیم که تقاضای مردم برای دیدن فیلم های آیینی به تولیدات تلویزیون منحصر شده است. صدها بار فیلم «مختارنامه» را مرور می کنیم اما در سینما نهایتا با «رستاخیز» و خط قرمزها مواجه می شویم. ما در سینما با اینگونه ممانعت ها روبرو هستیم و در تلویزیون به نشان دادن تعداد فیلم های محدود قناعت می کنیم و این برای مخاطب کفایت می کند. ما امروز دیگر به فیلم های درام هم احتیاجی نداریم و تنها به دنبال  فیلم های کمدی و خنده دار می گردیم.

وی اذعان داشت:  خیلی از افراد بر این باورند که محصول دیگری  در برابر اینگونه فیلم ها  وجود ندارد اما من معتقد هستم که مسئله  و پرسش مخاطب امروز علت حادثه کربلا نیست چرا که سالها درباره این موضوع شنیده و محرم و صفر،کربلا و عاشورا را مهمترین موضوع آیینی کشور ما می داند. در حال حاضر آیین ها در تفکرات امروزی به کارناوال هایی تبدیل شده است که ذائقه ها را ارضا کرده و مردم را به این حد راضی می کند. آیین ها قرار است از مفاهیم موجود در تاریخ حفاظت و نگهداری کنند.

مافی اظهار داشت: قراراست آیین اتفاقات رخ داده در تقویم را به تاریخ تبدیل کند و آن را نسل به نسل منتقل کند. آیین های ما تا پیش از سده اخیر در این اقدام موفق بوده اند اما در سده اخیر بنابر چند اتفاق، از تاریخ فاصله گرفته است. در دوران پهلوی اول آیین ها سرکوب شده و حاکمیت نسبت به آن بی تفاوت شد و از دهه ۴۰، حکومت آیین ها را به سبک خوانش خود تبدیل کرده و ما را از پایان دوره قاجار به نحوی دستوری وارد دوره مدرن کرد. در این زمان پروژه مدرن شدن به دستور رضاخان ایجاد می شود که بدون اشباع سنت تا پهلوی دوم ادامه پیدا می کند که رهبری کلاسیک و انقلاب سنتی را در پی داشت .

وی ادامه داد: در تلاطم سده اخیر به دنبال دستورالعملی برای آیین هایمان بوده ایم که در شکل گیری آن طیف های سیاسی نیز وارد می شوند که نتیجتا جامعه با آیین های مصادره شده توسط گروه های مرجع مواجه شده و محتوا را مصادره شده می داند و به کاناوال روی می آورد. این مخاطب دیگر به دنبال دیدن آیین ها در سینما نیست. در جامعه امروز ما نه مخاطب نیازش را احساس می کند و نه سازنده خود را مکلف به ساخت فیلمی می کند که خط قرمزها، محدویت ها و سختی های بسیاری دارد. چرا این نیاز در مخاطب ما وجود ندارد چون ما نظام معرفیتی برای امروز جامعه مان نداریم. نظام معرفتی نساخته ایم چرا که آن فراتر از دستوالعمل های موجود برای مواجهه با مصادیق است. این نظام یعنی نظام اندیشمندی که آدمها مسلط به آن هستند و دوست دارند با آن مواجهه شوند در واقع در این شرایط مخاطب به دنبال پرسش و چرایی حادثه هایی نظیر کربلا است بنابراین زمانی که این تشنگی احساس شود مسئول فرهنگی هم به دنبال آن به ساخت فیلم ها می پردازد.

مافی در پاسخ به سوال یزدان عشیری مبنی بر مشخص کردن متولیان ساخت نظام معرفتی و تاثیر بی توجهی سینماگران به حکمت و اخلاق و گیشه گرایی آنها در عقب ماندگی سینمای ایران از این نظام معرفتی یادآور شد: نظام معرفتی پروژه نیست در حالی که بسیاری از مسئولان فرهنگی ما بر این تصور هستند که این نظام با پروژه ساخته می شود. ما با دستور و پروژه نمی توانیم این نظام را ایجاد یا تغییر دهیم . مقام معظم رهبری تاکید می کنند که این پروسه باید طی شود نه اینکه پروژه ای برای آن تعریف شود . این مطالبه نیاز به پروسه دارد. این نظام باید توسط مجموعه ای از عوامل ساخته شود که مهمترین عامل آن وجود متفکر است و مهمترین شکل حضور آن در جامعه مستقل دانشگاهی است تا فارغ از درد معیشتی به ساخت این نظام اقدام کنند و پروژه محور هم نباشند.

وی اضافه کرد: این نظام حرکتی جمعی است که باید فارغ از دخالت حکومت و سیاسی کاری به تجارب جدیدی دست یابد. فیلم ساز در بال متفکران و استفاده از آنها به ترجمه افکار در فیلم می پردازد. فیلمساز امروز ما از متفکران محروم است در حالی که او  وظیفه ترجمه فکر برای مردم را برعهده دارد. امروز چیزهایی که زمانی برای ما شر تلقی می شد کم کم به مبتذل تبدیل شده است و در آثار و فیلم ها به وضوح دیده می شود.

فیلمسازان تنبل/ فیلم «قیصر» نمونه ای از یک آیین است

داریوش یاری در واکنش به مافی ادامه داد: توضیحات مافی در حوزه آیین ها مقطع دوره رضا شاه بسیار خوب بود اما قبل از آن هم به طور عجیبی امیر کبیر با آیین های مذهبی مخالفت می کند اما دلیل مخالفت او با رضاشاه بسیار متفاوت است. در واقع امیرکبیر مانع از استفاده بی رویه ملاهای درباری از نام امام حسین (ع) شد تا اذهان جهالت گونه مردم بر این تاریخ سیطره نکند او می دانست که تاریخ درباره اش قضاوت خواهد کرد و به همین دلیل وصیت می کند که در کنار سیدالشهدا(ع) دفن شده و پاسخ جدی ای به همه شبهات و بدخواهان می دهد.

وی افزود: در دوره رضاشاه به شدت با آیین ها مخالفت شد و این پافشاری ها به مراسمات معروف نیشابوری ها هم رسید تا اینکه منبرخوانی ها از مساجد به داخل خانه ها کشانده شد و منبرخوانی شکل گرفت. در دوره بعدی محمدرضا شاه به واسطه برخی جامعه شناسان تصمیم می گیرد پرونده داش مشتی ها و  جاهلین تاریخ را برای همیشه ببندد. در واقع، داش مشتی ها آخرین سلسله جوانمردان ایرانی بعد از لوتی ها هستند که  وظیفه انتقال حکمت و اخلاق را بر عهده داشته اند. بی تفاوتی نسبت به سلسله داش مشتی ها توسط محمدرضا شاه انجام شده والبته که بعدها در طول تاریخ نسبت به این اقدام ابراز پشیمانی کرده اند. امروز تبلیغ حکمت و جوانمردی به دست مداحان افتاده است و نسبت به آن انتقاد دارم. سرکوب سلسله داش مشتی ها، آیین ها را کوتوله کرد چرا که اساسا پرچم دار این جوانمردی های این افراد بوده اند و معضل غفلت از آیین ها ناشی از نبود پرچمداران است.

کارگردان فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» تاکید کرد: همه ما از صحنه عاشورا تصویری از یک نقاش را در ذهن داریم که ۳۳ هزار نفر در یک سمت  و ۷۲ تن در سمت دیگر آن قرار دارند. این یعنی ۳۳ هزار نفرت، جنگ، توطئه و خصلت های بد در برابر ۷۲ خصلت خوب و بخشش قرار دارد که حرص عمرو عاص را در مقابل بخشش حضرت عباس، بی معرفتی شمر را در مقابل سکوت روز عاشورا و غیره تداعی می کند. کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا جمله ای است که از دل همین واژه ها بیرون کشیده شده است و به مردم تاکید می کند که شما هر روز باید از میان منفعت خود و دیگران  انتخاب کنید که در کدامین سمت سپاه روز عاشورا هستید چرا که آن روز برای شما کربلا و عاشورا خواهد بود. در واقع آیین ها این را برای ما زنده می کنند.

وی تصریح کرد: سینمای دینی با سینمای آیینی تفاوت بسیاری دارد و این اشتباه مدام تکرار می شود . فیلم های دینی، آیینی و تاریخی تفاوت بسیاری با هم دارند. چرا همه اصرار دارند که فیلم «رستاخیز» فیلمی آیینی است؟ بلکه این اثر کاملا تاریخی است و به هیچ آیینی اشاره نکرده است. «رستاخیز» فیلم تاریخی جان دار و با وجود نقدهای زیاد مذهبی به آن، در نوع خود بسیار محکم است. همچنین فیلم « روز واقعه» فیلمی دینی تاریخی است اما فیلم «قیصر» نمونه ای از یک آیین است و شجاعت و جوانمردی را به تصویر کشیده است .

یاری ادامه داد: ما به نشان تابوت حسین ابن علی نخلی را بلند می کنیم و از زبان نمادها برای بیان مفهوم استفاده می شود.  ما ایرانی ها بعد از کشته شدن سیاوش به شدت به دنبال انتقام خون او بوده ایم. خبر شهادت امام حسین (ع) و کشته شدن مظلومی به همراه یارانشان منجر به حمایت ایرانیان و خون خواهی از دشمنان می شود. این خون خواهی در سرخی پرچم گنبد این شهید کربلا هم نمایان است چرا که معتقدیم خون او همچنان تازه است. تازه نگه داشتن این خون نشان دهنده مفهومی عمیق از تاریخ برای نسل امروز است اما ما به تکرار هر ساله محرم و صفر را عزاداری می کنیم و یک حرف تکراری را به مردم می گوییم. در حالی که این معرفت نیست. ما پرچم خون خواهی امام حسین (ع) را به نشان حمایت از مظلوم برداشته ایم و در جست و جوی محبت به مظلومان هستیم در این زمان که اهل محبت شدیم به محبت ۱۲ امامی معروف شده ایم به سمت حقیقت سوق پیدا کرده و شرمنده سید الشهدا نمی شویم . همه این نتایج در آیین ها بروز و به نمایش گذاشته می شود.

وی تاکید کرد: امام سجاد(ع) از ما خواسته است برای حسین ابن علی گریه کرده و به زیارتش برویم . این  دو تاکید در واقع فرهنگ است و نباید با آیین اشتباه گرفته شود. اما محمد باقر(ع) به شدت به این نکته تاکید می کنند. ما در دوره تاریخی شکل های نمادین مختلفی برای این آیین داریم که با بلند کردن نخل، آتش زدن خیمه ، سینه زنی این فرهنگ را شکل داده ایم. در درون این آیین ها نطفه های معرفتی وجود دارد که روحانیون باید بر آن صحه گذارند و جوانمردی را به مردم آموزش دهند و بگویند لبیک یا حسین یعنی چه؟ یعنی ما برای حفظ دین خدا می خواهیم بگوییم لبیک یا حسین، اقدامی که امام حسین (ع) کرده است.

این کارگردان سینما؛ فیلمسازان را آدم های تنبلی در پژوهش معرفی کرد یادآور شد: فیلمسازان برای بیان آیین ها وقت نمی گذارند. فیلمنامه هایی با مضمون محرمی را به ما می دهند که در حد محدود هم اطلاعات درستی در آن وجود ندارد. ما ۱۴۰۰ سال زحمت کشیده ایم حادثه ای را به حماسه تبدیل کرده و شخصیت ها را به اسطوره تبدیل کنیم و ایرانی ها به واسطه فرهنگ ها و اعتقادهایشان در این اقدام موفق بوده اند.  در تعزیه های ایرانی با اصالت، شهادت امام حسین را نمی بینیم و در فرهنگ اصیل نباید کشته شدن قهرمان دیده شود تا تبدیل به اسطوره شود. ما با این بینش امام حسین(ع) را به اسطوره تاریخ اسلام تبدیل کرده و توانسته ای در برابر عرب بایستیم . من نمی دانم چرا تلاش می شود در فیلم رستاخیز که اثری تاریخی است حادثه ای را کشف کنیم؟ این اقدام چه کمکی به ما می کند؟ من دوست داشتم در این فیلم لخت تاریخ عاشورا را ببینم ولی تاثیری روی من و دیگر مخاطبین نگذاشت چرا که ما در تاریخ جلوتر از داستان فیلم بوده ایم.

شهدا پرچم دار فتوت و اخلاق

در ادامه اقباشاوی متذکر شد: اصولا سینما هنر جوانی است و در مقابل دیگر هنرها ۱۲۰ ساله است . در این سالها ۵۷ سال آن عملا در بی محتوایی زمان پهلوی و نبود فیلم های آیینی گذشته است و تنها ۴۰ سال در دست جریان های مذهبی قرار گرفته و باید خوش بینانه به آن نگاه شود. در میان فیلم های دفاع مقدس، تعداد انگشت شماری از آثار به محتوای آیینی و مذهبی اختصاص دارد. مرحوم ملاقلی پور،حاتمی کیا و درویش از جمله فیلمسازانی هستند که در طی این سالها نسبتا آثاری آیینی را به سینمای ما رسانده اند .

وی افزود: شعر و ادبیات هنر کم هزینه ای است اما صنعت سینما به اندازه مناسب قوام نیافته اما تجربه هایی همانند « روز واقعه» و «رستاخیز» را به خود دیده است. ساخت فیلم «رستاخیز» با سختی های زیادی همراه بود. تولید فیلم تاریخی به علت سختی های زیاد، نیاز به ساختار صنعتی دارد. بنده ۵ سال دستیار برنامه ریز این فیلم بوده ام و با دست خالی تمام کمبودهای ساختاری سینما را تهیه کردیم چرا که بزرگترین گرفتاری ما این بود و هیچ مشکلی در محتوا و مضمون نداشتیم در واقع در شرایط غیراستاندارد فیلمی استاندارد ساخته شد و این گرفتاری هنوز هم برای سینمای تاریخی وجود دارد .

کارگردان «هیهات» اذعان داشت: ما باید همانند مرحوم محتشم کاشانی به سینمای آیینی خوش بینانه نگاه کنیم .نزدیک هزار سال فرصت بود که از هنر استفاده شود در شرایطی که روزگاری هنر کاملا فردی ارائه شده و به مرور زمان صنعتی به نام سینما به وجود آمد؛ پس نمی توان توقع و انتظاری که از محتشم کاشانی داشته ایم را از فیلمسازان هم داشته باشیم. معتقدم اگر ما بر فن و صنعت سینما مسلط شویم سینمای آیینی و مذهبی کشورمان با همین تک مضرابی ها به پیشرفت می رسد و قوام می یابد و من به آن امیدوار هستم.

یاری در واکنش به اقباشاوی عنوان کرد: محتشم کاشانی قبل از یازده بند اشعار معروفش حتی یک بند شعر هم نگفته محتشم یک شبه برای امام حسین (ع) شعر گفت و خود را با یک شعر به پای سعدی و حافظ رساند و با ١٢ بند شعر به آوازه رسید. ما خودمان تا امروز نخواسته ایم به سینمای آیینی بها بدهیم و زیر و رو کشیده ایم و به فکر کاسبی و رونق دکان های خودمان بوده ایم. سیره امام حسین (ع) دروغ نگفتن است اما ما جوانمردانی را تربیت کرده ایم که دروغ نگویند؟ سینما مرکز انتقال حکمت و اخلاق بوده و این وظیفه را برعهده دارد. الگوی جوانمردی حضرت عباس و حر است که رسیدن به رستگاری را در یک لحظه می دانند همانگونه که امام حسین (ع) در یک لحظه به رستگاری رسید. همه این افراد می توانستند باشند و جور دیگری زندگی کنند اما در یک لحظه تصمیم بزرگ زندگیشان را گرفتند .ما باید این راه را بگیریم.

اقباشاوی تاکید کرد: کشور ما از دل یک انقلاب بیرون آمده و همراه جنگ قادر به رشد سینما بوده ایم. پرچم دار سینمای آیینی فیلمسازان ، مردمان مبارز در دهه ۶٠ ، رزمندگان و شهدا هستند که خود نمادی از فرهنگ فتوت هستند . نا گفته نماند پرده سینما روایتگر قصه ها است. فیلم را پول و زمان می سازد. سینما یک صنعت پیچیده و هزینه بر است که چرخش تنها با تولید فکر و محتوا نمی چرخد. جریان صنعت سازی نیاز به ساختار دارد.

رشد ابتذال در سینما

دالوند ادامه داد: ما ملت کم کاری هستیم و در قلمروی فرهنگی کم کاری می کنیم. باید فیلم ساخته شود، خرابکاری هایی صورت بگیرد که به تجربه برسیم تا به کم و کاستی اشراف پیدا کنیم. تا قبل از انقلاب سیستمی در سینما وجود داشت که بعد از انقلاب دیگر خبری از آن نبود. امروز بدنه سینما از هم جدا شده و همه از جمله فیلمساز، موسیقدان، سینمادار ساز خود را می زنند. ما به دانشگاه هم اعتقادی نداریم و به مباحث فرهنگی جور دیگری نگاه می کنیم در حالی که از میان مباحث راهکار خوب پیدا می شود.

وی  ادامه داد: سطح مطالعه فعالان عرصه فیلمسازی و فرهنگ بسیار پایین است و بعضا افرادی هم که مطالعه زیادی دارند رقیبی برای به چالش کشاندن مباحث ندارند. سواد ما درعرصه سینمای آیینی کم است و این بحران جامعه ما را فراگرفته و تاجایی پیش میرود که از انجام فعالیت های فرهنگی واهمه داریم . ٧٠ درصد فیلم های ساخته شده ایرانی مبتذل است این در حالی است که در هالیوود و بالیوود فیلم های خوب زیادی دیده می شود.

کارگردان انیمیشن عاشورایی «ناسور» ادامه داد: کم کاری جامعه فرهنگی و عدم تعامل فرهنگی بین افراد بر کمبود تولید فیلم های آیینی و مذهبی در سینمای ایران تاثیر گذاشته و جسارت را از فیلمسازان جوان و اولی گرفته است در حالی که این افراد ذهن جوان و جسوری دارند که در مقابله با نقدهای کوبنده و غیراصولی مسیر رشد را برای آنها دشوار می کنند. ما برای تقویت سینما نیاز به زیرساخت های اصولی داریم تا نهایتا از تعداد فیلم های سالیانه سینما حداقل چند فیلم خوب برای مردم اکران شود. این در حالی است که از هر ١٠ فیلم در سینمای هالیوود ، ٧ اثر ضرر کرده ، ٢فیلم هزینه ساخت خود را به دست آورده و یک فیلم در اوج سوددهی قرار می گیرد که حتی ضرر بقیه را جبران می سازد. لازم به ذکر است  بیشترین فیلم های مذهبی، اخلاقی و اسطوره ای در هالیوود ساخته می شود. بنابراین با وجود کمبود فیلم های خوب ولی باز هم به وجود فیلم های خوب در هالیوود امیدوار هستیم و نمی توان این استعداد را نادیده گرفت.

وی تاکید کرد: تقویت زیر ساخت ها مهمتر از کمیت و کیفیت آن است. این در حالی است که با وجود کمبودها، ایران جزو ١٠کشور برتر سینمای دنیا است و در حوزه انیمیشن سینما نیز سرآمد دیگر کشورها محسوب می شویم و جز معدود کشورهایی تلقی می شویم که از قبل از انقلاب تاکنون توان تولید بالای ١٠٠ فیلم در سینما را داشته ایم. پروسه فرهنگی فیلمنامه تا ساخت اثر، مسیر پر فراز و نشیبی دارد که با وجود افراد توانمند و با استعداد به این امکان به راحتی دست پیدا می کنند. سینمای ایران بسیار نجیب و قوی است اما برای بقا و ماندگاری آن نیاز به زیر ساخت، تولید، تجارب، نشست های دانشگاهی و استفاده از علوم بینابینی دارد. فیلمسازان ما کمتر به خواندن کتاب، دیدن تئاتر و رفتن به سینما می پردازند و در مسیر جریان فرهنگی مسدود قرار گرفته ایم.

سینما انعکاسی از احوالات مردم هر کشور

مافی نیز یادآور شد: ما به لحاظ مطالعات می توانیم اسوه ها را به اسطوره ها تبدیل کنیم این در حالی است که هر کدام از این ها ویژگی هایی دارند که بخشی از نیازهای معرفتی یک جامعه را حمل کنند. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که معناخواهی وجود دارد. امروز ما در جامعه ایرانی بلاخص در طبقه متوسط به معنا نیازمند هستیم چرا که این قشر از مردم به دنبال چنگ زدن و متوسل شدن به چیزی هستند که آن را پیدا نمی کنند. در این میان افرادی که معنا را به این بخش از مردم می دهند، به سلبریتی ها تبدیل شده و در دسترس مردم قرار می گیرد. طبقه متوسط جامعه نیز فارغ از بحث ارزشی جذب این سلبریتی ها می شوند. در این میان مطالبه معنا شکل می گیرد. زمانیکه مطالبه معنا شکل گرفته اما متفکری برای پاسخگویی به آن وجود ندارد، بنابراین فیلمساز هم در عرصه سینما قادر به پاسخگویی معنا نخواهد بود.

وی تولیدات سینمایی یک کشور و نمایش آن بر پرده سینما را نشانگر احوالات مردم آن مرز و بوم دانست و عنوان کرد: امروز بر روی پرده سینمای ما چه چیزی دیده می شود؟ حتی آدم هایی که یک دورانی فیلم های معنادار ساخته اند دیگر نسبت به تولید این آثار اقدام نمی کنند. امروز کمال تبریزی چه فیلمی می سازد؟ چه می ساخته؟ این اتفاق در همه فیلمسازان در حال تکثیر است حتی مهدویانی که فیلم رد خون را ساخته است با مهدویان ماجرای نیمروز یکی محسوب می شود؟ این مطالبات وجود دارد اما سر در سینمای ما معنای آن را مشخص می کند. مردم ما به دنبال هزینه برای دیدن فیلم هایی نظیر ستایش هستند و با افتخار هم از  بیننده ٨۵ درصدی آن حرف می زنند که این تعداد از مخاطب بخشی از مردم هستند که سریال آمریکایی  نمی بینند و یا اگر دیدن به دنبال ایراد از آن هستند. همه این افراد به دنبال معنایی هستند که ردی از آن را در فیلم های دیگر ندیده اند.

این منتقد سینما یادآور شد: واکنش بازیگران نسبت به یک اتفاق منجر به همراهی مردم در جریان سازی می شود در این میان داعیه داران متفکر تا توده مردم وارد جریان تازه می شوند. حادثه روستای لردگان از جمله این جریان سازی ها است. همه روشنفکران ما به ترندها واکنش نشان می دهند و تا به حال روشنفکری نداشته ایم که به جای واکنش، عکس العمل کنش از خود نشان دهد و به دنبال پاسخ به اتفاقات هستند در حالی که مشخص نیست معنا را باید از چه کسی به دست آوریم. در حالی که ما از ساده ترین اتفاقات تاریخی هم بی اطلاع هستیم.

وی تصریح کرد:  هزاران بار دیده ام که بسیاری از افراد می گویند که حضرت عباس(ع) در روز تاسوعا به شهادت رسیده است و با وجود همه منبرها، فیلم ها و اطلاعات بیان شده در این خصوص هنوز بسیاری از مردم نسبت به تاریخ بی اطلاع هستند و همه این مشکلات ناشی از عدم وجود منبع و نظام معرفتی است. تکلیف مردم با خدا، جهان و زندگی معلوم نیست در حالی که هر فردی باید در هر سنی، پاسخی برای این سوالات خود داشته باشد. چه کسی به ما یاد داده است که چه بخشی از آیین ها قابلیت آموزش به کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و میانسالان را دارد؟ ما از روز اول درباره عاشورا برای همه گروه های سنی یک قصه مشخص رو تعریف کرده ایم. علما و روحانیون ما جز گفتن قصه عاشورا و گریاندن مردم چقدر از معرفت و چیزهای دیگر سخن می گویند؟ در پاسخ حضرت زینب(س) مبنی بر ما رأیت الا جمیلا چه می توانند بگویند؟ مقام این بانو ایستادن در مقابل یزید و بحث با او نیست. حضرت زینب (س) قطعا چیزی جز جمال ندیده اند. کجای عاشورا و زجرهای آدم هایش زیباست؟ هر چه در دنیا در حسن ذاتی فعل وجود دارد، در لشکر امام حسین (ع) هم موجود است و این نمودی از جمله کل یوما عاشورا است.شاید به مزاج خیلی از افراد خوش نباشد امت جامعه عاشورایی صرفا رفتن به پیاده روی اربعین حسینی نیست، در حالی که این شیوه برای ساختن مناسک خوب است اما قبل از این پیاده روی، نیاز به پیاده روی نفوسی داریم که طریقت امام حسین (ع) را نشان داده و یک قدم بر نفس هر انسانی برداشته شود. متولیان این فرهنگ ها برای نفس انسان ها چه اقدامی کرده اند؟

مافی اذعان داشت: سینماگران باید آیین ها را نه به صورت مستمر بلکه در لابه لای آثار خود بیان و معرفی کند اما ما آیین ها را یا له و یا علیه آن چیزی که هست، نشان می دهیم. ما هیچ وقت از ظرفیت های آیین ها استفاده نکرده ایم و این معضل بزرگی در سینمای آیینی است و متروک و مستهلک شدن آن هم برایمان اهمیتی نداشته است. در این میان هیچ ارگان و مکانی برای حفاظ از این آیین ها نداریم تا از آن نگهداری شود. این در حالی است که در دانشکده های آمریکا برای گردآوری آثار خوانندگان دوران شاه در ایران ، هزینه های بسیاری صورت می گیرد تا نسبت به آن پژوهش ها و مستندات خوبی داشته باشند. اما ما برای حفظ آیین های خود هم کاری انجام نداده ایم و تا زمانی که ما به این ارزش ها توجه نکنیم سینماگر هم معنا و محتوای واقعی آن را نخواهید و در این شرایط اسطوره سازی خطرناک محسوب می شود چرا که اسطوره به دلیل اینکه همواره در پشت یک پرده قرار دارد و اجازه دسترسی را نمی دهد از مخاطبان تشنه به معنا، دورتر می شود در این شرایط از سرگذشت امام حسین(ع) و خاندانشان قرائت هایی متفاوت صورت گرفته و جامعه را از واقعیت منحرف می کند.

وی اظهار داشت: مخاطب امروز ما به دلیل نداشتن نظام معرفتی در جامعه ، فاقد پرسش بوده و همواره به دنبال صرفا پاسخ هستیم. کسی به دنبال سوال مناسب نیست و از جامعه پویایی که به دنبال پرسش های مناسب است، دور می شویم چرا که پرسش خوب ، مسیر را می سازد. در این شرایط ما گله ای بی ساربان هستیم که در آن هرکسی به طریق متفاوتی می رود و سینماگر و هنرمند را به نشان دادن هر آیین ها به شیوه دلخواه خود می کشاند. من معتقدم در شرایط امروز کسی اساسا به این مفاهیم رجوع نمی کند چرا که مطالبه و پرسشی برای آن وجود ندارد.

نگاه توریستی به حماسه عاشورا

یاری نیز اذعان داشت: ما در سینما دست به هر چیزی که زده ایم به کاریکاتور تبدیل شده است و خراب کرده ایم. ما ادعا داریم که از صدهزار فیلمی که به همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری، سازمان سینمایی فارابی و سینمای بدنه ساخته شده، واقعا سینمای کمدی بوده است؟ فیلم کمدی خوب به «اجاره نشین ها» و «مهمان مامان» گفته می شود. در حوزه فیلم های تاریخی، «مختارنامه»  پز جنگ جویان کوهستان را هم زده است؛ چرا که بازیگران از حرکات آکروباتیک برای نمایش جنگ استفاده کرده اند. من نمی دانم این شیوه فیلمسازی چیست؟ ما اگر به دنبال ساخت فیلم های عربی و تاریخی هستیم باید یکبار فیلم «محمد رسول الله»  را ببینیم تا نحوه جنگیدن عرب را یاد بگیریم. کشتی فرنگی چه جایگاهی در فیلم های آیینی و تاریخی دارد که بازیگران در صحنه جنگ از آن استفاده می کنند؟

وی یادآور شد: من برای فیلم« کربلا جغرافیای یک تاریخ» به ملاقات تولیت حرم سیدالشهدا رفتم  و به دنبال توصیه ای برای ساخت فیلم بودم ایشان گفتند خواهش می کنم این فیلم را همانند فیلم امام علی(ع) نسازید، در حالی که این فیلم برای ما اثری بی مشابه بود. در این ملاقات به جایی رسیدم که یکسال و شش ماه به تحقیقاتم اضافه شد و ساخت آن به تاخیر افتاد و به ٧ سال رسید چرا که کشته شدن امام حسین(ع) توسط حافظان قرآن دریایی از ناگفته هاست.  فرمانده لشکر عمرسعد از بهترین دوستان امام بوده است که نهایتا به دشمنی با او رسیدند. این واقعیت ها شوخی نیست.ما باید به دنبال تناقض های عاشورا باشیم .امام حسین (ع) هم یکی عین ما بوده است و می شود حسین و این بسیار قشنگ است. این اسطوره جنسی از اسوه دارد  که برای فهم آن مطالعه و فکر شود.

کارگردان «کربلا جغرافیای یک تاریخ» عنوان کرد: فیلمسازان ما به واقعه عاشورا و آیین ها نگاه توریستی دارند و با فیلم های خود هیچ چیزی به مخاطب اضافه نمی کنند. نگاه این فیلمسازان فاقد عمق و معناست و قرار نیست بینش جدیدی به مخاطب بدهد.در مرحله بعد نیاز به سرمایه و حمایت از فیلمساز است اما تهیه کنندگان به علت فرار از پاسخگویی به مدیران و مراجع از حمایت از اینگونه آثار صرف نظر می کنند و حق هم دارند.در واقع نوعی نگرانی در سرمایه گذار اینگونه فیلم ها هم وجود دارد چرا که این فیلم ها هزار و یک صاحب دارند و من آن را درک کرده ام. رنج هفت ساله فیلم کربلا جغرافیای تاریخ برای من شیرین بود و تهمت ها و حرف های بعد از ساخت این فیلم از سوی مدعیان حسین ابن علی مثل زخمی بود که ته دلم مانده و بارها دوست داشتم مشابه این فیلم را برای امام رضا(ع) بسازم اما توان روبرویی با این جماعت را ندارم. بعد از این فیلم دیگر از من سوال نشد که ایده دیگری برای ساخت فیلم داری یا خیر، مسلما بقیه هم دیوانه نیستند این تجربه را داشته باشند.

وی در خصوص ممانعت با نمایش فیلم «رستاخیز» تصریح کرد: روزی که قید فیلم «رستاخیز» را زدند، در واقع ریشه سینمای دینی را زدند. من این فیلم را به شخصه دوست نداشتم ولی همین که از اکران آن جلوگیری کردند یعنی ترتیب خیلی ها را دادند و خیلی از افراد باید دیگر سمت اینگونه فیلمنامه ها نیایند و غلاف کنند. بنابراین چند عامل منجر کم کاری در سینمای آیینی می شود، که یا نگاه فیلمسازان به سینما ، نگاهی توریستی است یا فیلمساز با حال خوب به ساخت اینگونه آثار می پردازد اما مدیران فرهنگی بنابر مصلحت خود از فیلم ها استقبال نمی کنند. از طرفی در مواردی دیگر فیلمساز به آن نگاه خوب به موضوعات آیینی رسیده است و بعد از دو سال مدیران را مجاب به ساخت فیلم می کند اما به کپی نسخه ای برای تعریف و تمجید مسئولان بسنده می شود و خبری از اکران آن نیست.

یاری اظهار داشت: پیشرفت سینمای آیینی نیاز به یادگیری واقعیت ها، حمایت و همت دارد تا بتواند حال خود را خوب کرده و به مخاطب منتقل کند. ما باید از امام حسین (ع)  یاد بگیریم که در شب دهم از دشمن وقت گرفت تا حال یاران و خاندان خود را قبل از شروع جنگ خوب کند. این فرمانده اصلی تاریخ است. سید الشهدا ۵٧ خیمه طراحی کرد که امکان حمله از پشت را از دشمن سلب کرده بود. کارفرمایان فرهنگی همچون امام وظیفه فرماندهی را بر عهده دارند تا راه نفوذ بر سینمای آیینی را مسدود کنند.

ساخت فیلم های تاریخی به جای آیینی نتیجه نگاه توریستی فیلمسازان و تهیه کنندگان به سینما است که منجر به مسیری اشتباه شده است. اما اشکال اصلی کارفرمایان فرهنگی این حوزه است که هر دو سال تغییر کرده و حتی فعالان حوزه خود را نمی شناسند و از فعالیت های تاثیرگذار در این عرصه غافل هستند. من شرمنده سیدالشهدا هستم چرا که چیزهایی را یاد گرفته ام اما به خاطر حفظ منافع خود آزادگی نداشته ام تا مقابل ظالم ایستاده و حقی که به عنوان فیلمساز بر گردنم افتاده را محقق کنم.

دالوند نیز سینماگران را دو دسته دانست و تاکید کرد: دو نوع سینماگر وجود دارد. عده ای ضعف را در مشکلات اجتماعی دیده و به تصویر می کشند و عده ای نگاه عمیق تری به موضوعات داشته و با دغدغه و مطالعه بیشتری به بیان موضوعات قبل از وقوع می پردازند. بنابراین، قادر به تشخیص و بیان درمان در قصه است که متاسفانه از این نوع سینماگر محروم هستیم. سینمای دینی و آیینی نیاز به این جنس از آدم ها دارد که به دلایل مختلفی نبود آن را احساس می کنیم. ما نیاز به الگو و اسطوره ای داریم تا معضلات را به مرور حل کرده و نسل کارآمدی را تربیت کند.امروز باید واقعیت ها در داستان های فیلم ها تعریف شود. ما به سینمای آیینی نیاز داریم اما به مصادیق غیر مرتبطی با آن توجه می کنیم.

وی اذعان داشت: سینمای یک کشور نماینگر خیلی از موضوعات است و زیر ساخت های بسیاری را لازم دارد. تاثیر سینما در بیان موضوعات مهم تا حدی است که در جنگ جهانی دوم ژنرال آلمانی با دیدن فیلم برباد رفته اعتراف می کند که ما قادر به شکست این ملت نیستیم چرا که این چنین محصول قدرتمندی را تولید کرده است. بنده معتقدم سینمای آیینی ما توان پیشرفت دارد برای رسیدن به آن نیاز به احیای زیرساخت ها دارد تا با تولید فیلم های خوب شرایط را برای حمایت و اکران آن فراهم کند و حتی قادر به فروش فیلم های خوبی به کشور های دیگر باشیم.

مافی در ادامه اظهار داشت: آیین ها یکی از بزنگاه هایی هستند که همانند تابلوی راهنما قادر به راهنمایی مردم به راه درست هستند و اگر نتوانیم اطلاعات و واقعیت های آیینی را در غالب فیلم و متن به نسلی منتقل کنیم سینمایی هم نخواهیم داشت. جامعه ما دچار فقدان معنای شدید است.

عشیری خاطرنشان کرد: دلایل مختلفی منجر به فقر سینمای دینی شده است. کم کاری و فقدان مطالعات پشتیبان و پژوهش فیلمسازان از سوی باعث شده ما شاهد خلق فیلم های ماندگار و تاثیرگذار نباشیم. همه ما بارها فیلم مصطفی عقاد را دیده ایم و هر بار که از تلویزیون پخش می شود دوست داریم ببینیم. این هم یک اثر دینی است و با مصادیق و مستندات واقعی تاریخ اسلام ساخته شده است. چرا آثار دینی که در سه چهار دهه اخیر در کشور ساخته شده خیلی طرفدار و خاطرخواه ندارد؟ در این باره، فرافکنی و سوق دادن مشکل به سمت مهندسی اکران و سینمادار شاید نقدی شنیدنی باشد ولی همه علت نیست. البته، نگرانی نسبت به واکنش طیف های مختلف اجتماعی هم مزید بر علت است و باعث شده است تا جسارت و جرات در زمینه ساخت فیلم های مذهبی کمرنگ شود.

وی اضافه کرد: در جایی خواندم روزانه تنها در تلگرام بیش از ۳ میلیون مطلب منتشر می شود. جالب است بدانید حتی در ساعت ۴ صبح که میزان مطالب منتشر شده به کمترین مقدار خود می رسد نیز ۲۵۰ هزار مطلب نشر می یابد. این میزان تولید محتوا در شبکه های مختلف اجتماعی در طول تاریخ بی نظیر و فوق العاده است و منجر به پدیده جالبی شده: «همه ما» راجع به «همه چیز» می دانیم اما با ویژگی هایی خاص.

این منتقد سینما خاطر نشان ساخت: کارل تارو ژورنالیست معروف ژاپنی می گوید: هر وقت هر کسی از هر چیزی سخن می‌گوید ما وانمود می کنیم که دربارۀ آن می‌دانیم. همکارانمان دربارۀ فیلم، کتاب، قیمت ارز، حمله نظامی آمریکا صحبت می‌کنند سرمان را بالا و پایین می بریم یعنی من هم دربارۀ آن می دانم. این درصورتی است که آن ها دربارۀ آن موضوع فقط نظرات کس دیگری را در یک شبکه اجتماعی خوانده اند و آن را بازگو می کنند همان گونه که ما نیز چنین می کنیم. ما به شکلی خطرناک به نوعی کپی برداری از دانایی نزدیک می‌شویم، که در واقع الگوی جدید نادانی است. ما با سواد مصنوعی روبرو هستیم.

وی تصریح کرد: متاسفانه جامعه روشنفکری امروز ما دچار نوعی بیماری و سوادی مصنوعی شده است و همه گرفتار شبکه های اجتماعی هستند و از دریچه این شبکه ها به جامعه و مسائل آن می نگرند.

وی گفت: فیلمسازان ما دیگر به دنبال مطالعات پشتیبان و پژوهش های گسترده پیرامون مسائل مهم فرهنگی و تاریخی نیستند. و از طرفی با وجود مشکلات چرخه اکران فیلم ها ، اما در ۴دهه اخیر فیلم های آیینی و مذهبی ساخته شده است ولی خاطرخواهی ندارد و هنوز هم به فیلمی مثل روز واقعه دلخوش هستیم. بنابراین نبود مطالعات فرهنگی مشکل بزرگی در عرصه سینمای دینی است. از طرفی دیگر روحیه انقلابی برای بیان مشکلات و ریشه یابی آن در ٩٠درصد فیلمسازان امروز ما وجود ندارد که منجر به ابتذال و افت کیفی و فرهنگی فیلم ها شده است.

این کارشناس سینما گفت: نگاهی به جداول پروانه ساخت فیلم های سینمایی در چند ماهه اخیر، بیانگر توجه خاص فیلمسازان به ژانر اجتماعی و عدم وجود تنوع ژانر در تولیدات پیش رو  است. فقر مطالعه و ابتلای فیلمسازان به سواد مصنوعی و ترس از برخی قرائت های  شخصیت های مرجع و مدیران منجر به خالی ماندن سفره سینمای دینی و آیینی از تولیدات مناسب و مطلوب شده است.