جلسه نقد و بررسی فیلم سینمایی «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» در باشگاه فیلم رازی با استقبال مخاطبان همراه شد.

سوره سینما- امروز ۳۰ مردادماه ۹۲ جلسه نمایش و سپس نقد و بررسی فیلم سینمایی «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» به کارگردانی پوران درخشنده در باشگاه فیلم رازی در پردیس سینمایی رازی برگزار شد. در زمان نمایش فیلم حضور انبوه تماشاگران قابل تامل بود و نمایش فیلم در سکوت خاصی انجام شد. بعد از نمایش فیلم با حضور جواد طوسی و رضادرستکار (منتقد)  و پوران درخشنده کارگردان این فیلم انجام شد.

 در ابتدای جلسه جواد طوسی ضمن تشکر از حضور حاضران صحبت های خود را چنین آغاز کرد: پوران درخشنده  از سال ۶۵ به صورت حرفه ای وارد سینما شد و تا کنون با بررسی آثارش میتوان متوجه شد فیلمسازی است که نسبت به آسیب شناسی اجتماعی دغدغه مند عمل کرده است و در آسیب شناسی های فردی، اجتماعی و بالینی گاهی جلو تر از مسئولین امر حرکت کرده و به عنوان یک مصلح اجتماعی گام برداشته است. روانشناسی بالینی و فراموش نکردن مدیوم سینما و قصه هایی که از ملودرام طبعیت میکنند و اقتضاعات اینگونه فیلمسازی هستند و از نظر فیلمسازی و ارتباط با مخاطب با بهره گیری درست از عوامل در آثار این کارگردان مشهود است که در «هیس!…» این تامل و اثرگذاری بیشتر و دقیقتر دیده می‌شود. از نظر من این فیلم تا کنون بهترین فیلم خانم درخشنده محسوب میشود. البته حفره هایی در فیلمنامه وجود دارد اما در کل از زبان بصری و سینمایی هوشمندی برخوردار است. انتخاب خوب بازیگران  و توانمندی فیلمبرداری که به لحن مستند گونه بودن فیلم کمک کرده است و موسیقی کارن همایون فر که البته  با تمام قوت اما می‌توانست موجز تر استفاده شود با نگاهی مستقل از دنیای فیلمساز و گستره دید اجتماعی و جسارت او از عناصر توانمند این فیلم به حساب می‌آیند.

رضا درستکار نیز صحبتش را چنین آغاز کرد: در ابتدا واقعا متاسفم که در این نمایش واین جلسه کودکان حضور داشتند و دارند.  گاهی تمام ما بزرگترها کوتاهی هایی انجام می‌دهیم که این نکته یکی از همان بی خیالی ها ست که به نظرم این فیلم بزرگترهاست نه بچه‌ها. اما درباره فیلم باید بگویم تمام کارنامه پوران درخشنده یک طرف و «هیس!…» یک طرف و جایگاه این کارگردان را وسعت داده است.این فیلم یک سند اجتماعی از دوران کنونی ماست. متاسفانه فاجعه مطرح شده در فیلم امروز گریبان‌گیر  طیف گسترده ای از جامعه است. این فیلمساز با خلق این فیلم کارش را به عنوان یک فیلمساز متعهد به مسائل اجتماعی انجام داده است. فیلم قابلیت طرح موضوع و سوال دارد که بسیاری از آثار سینمایی این توان را ندارند. امروز که اکثر دستگاه‌های اجرایی و خودمان با سیستم ماسمالیزم بسیاری از مسائل مهم را زیر پا میگذاریم و با ساختن عرف های غلط تیشه به ریشه خودمان میزنیمدرخشنده در جایگاه یک مصلح اجتماعی قرار میگیرد و با جسارت طرح موضوع و مسئله می‌کند.

جواد طوسی: خانم درخشنده این گونه روایت ترکیبی و بیان مستند گونه و تلفیق آن موقعیت های نمایشی و رفت و برگشت های سینمایی چگونه در فیلم شکل گرفت؟

پوران درخشنده با ابراز خرسندی از حضور در این جمع چنین گفت: با عرض سلام و تشکر به تماشاگران و حضار گرامی و تمام کسانی که مسائل اجتماعی برایشان اهمیت دارد. درباره بیان ترکیبی باید بگویم کل فیلم با یک بیان مستند گونه شکل گرفته است و چه موضوع فیلمنامه و محتوای فیلم و چه در ساختار آن براساس تحقیقات مستند درباره این موضوع بیان مستند را می طلبید. ترجیح دادیم در ساختار با سکوت ها و رفت و برگشت ها بتوانیکم پیام و احساس فیلم را به مخاطب عرضه کنیم. دوربین روی دست و تحرک قابها و نوع تدوین آن برای قوت بخشیدن به همین ارتباط و اثرگذاری انجام شده است. ما چند نوع تدوین و روایت را برای این فیلم با تعامل من و خانم صفی یاری انجام دادیم و در نهایت به این فرم روایی رسیدیم . فیلمبرداری مرتضی پور صمدی نیز با پیشنه این فیلمبردار که فیلمهای مستند زیادی را نیز کارکرده بود و کارش را کاملا بلد است به بیان مستند گونه «هیس!…» کمک کرده است. ما از زمان نگارش فیلمنامه با تعامل بین عوامل کار را پیش بردیم و کلیت را برمبنای تعامل بنیادی شکل دادیم.

طوسی: آقای درستکار به نظر میرسد در برخی از پلانهای فیلم نگاهی تجربی حاکم است که مثلا با وجود برخی  نماهای بسته یاد فیلمهای کیوان علی محمدی و امید بنکدار با همان اندازه تجربه گرایی می افتیم . نظر شما چیست؟

درستکار: البته من صلاحیت پاسخ به این سوال را ندارم اما به نظرم  تمام قوانین که در سینما وجود دارند باید در جهت تاثیرگذاری فیلم و اثر نهایی باشند. در سینمای ما آنچنان تعداد آثار سفارشی و فرمایشی و به تعبیر تیزتر آشغال زیاد است که واقعا در این شرایط مهم نیست فیلمی مثل «هیس!…» که بیان و موضوعی جسور و لازمه جامعه امروز را مطرح میکند و شاید هم لحظه هایی حفره های ساختاری دارد آنقدر ارزشمند است که نمیتوان  از کاستی های کوچک ساختاری آن خرده گرفت بلکه باید قدرآن را در این وانفسا دانست. من از این فیلم دفاع میکنم چرا که زبان حال۳۵ میلیون از جمعیت کنونی ایران است که زیر فشارهای عرفی و اجتماعی گاهی خفه و قربانی میشوند. این فیلم تاثیرگذار است و با تماشاگر به خانه میرود به طوری که شاید نگاه او به خانواده اش همسرش و فرزندش عوض شود و او را از برخی کم کاری هایش آگاه کند.

پوران درخشنده: مطمئنا اگر همین فیلمنامه را به ۱۰ کارگردان دیگر بدهیم ۱۰ فیلم  متفاوت خواهیم داشت اما من برای ساخت این فیلمنامه رنج کشیدم و با پست و استخوانم درکش کردم. من به خاطر این فیلم ۳ سال زندگی نکردم و کاملا درگیر روانی  آن بودم. میتوانستم راجع به چیزهای دیگر فیلم بسازم که بی دردسر باشند اما با ارسال یک دفترچه و نقل زندگی نامه یک دختر در سال ۶۸ موضوع این فیلم دغدغه من بوده که بالاخره توانستنم آن را بسازم. سکوت آدم هایی که زیر آن سکوت خفه میشوند دغدغه من بود تا اینکه بعد از اکران اول فیلم در جشنواره با  سکوت مخاطبان فهمیدم که این دغدغه به ثمر رسیده و در اشتراکگذاری آن با مخاطبان موفق بوده است.

طوسی: نقطه مهم دیگر در این فیلم نگاه تک بعدی نداشتن به سیستم قضایی و افراد مجری آن است مامور بازپرس و قاضی کاتملا در اکت های خود موضوع را درک و با آن همزادت پنداری میکنند که این قضیه به بعد بخشی شخصیت آنها کمک میکند . مثلا فکر میکنم شباهت دختر بچه بازپرس با دختر بچه نقش بچه‌گی‌های شخصیت شیرین تعمدی برای این همذات پنداری و درک مطلب است. اما فکر نمیکنید دیگر شخصیت ها مثل مراد و منزلتی خودشان جای بررسی بیشتری داشتند؟ چراکه آنها نیز قربانی و محلول شرایط هستند.

درخشنده: فکر میکنم به اندازه کافی و تقاضای قصه به شخصیت منزلتی که نماینده یک نوع تفکر در جامعه است پرداخته شده و شخصیتی مانند مراد نیز خودش میتواند موضوع فیلم دیگری باشد شاید با نام «هیس پسرها گریه نمیکنند».هر کدام ار کاراکترها ئدر جامعه بسیارند.

طوسی: درباره شخصیت شیرین چه این عدم اعتماد بنفس که در دراز مدت شکل گرفته و و بیش از حد سر به تو دارد تعمدی است؟

درخشنده: این بعد فرهنگی در جامعه ما وجود دارد سکوت و سکوت سرخورده که این شخصیت انتقادی بر این عادت است دختری که میتوانسته حرف بزند اما فرصت نیافته . در این سکوت اجباری همه مقصرند. آموزش و پرورش ما نیز که گاهی تنها آموزش را لحاظ میکند و پرورش کودکان را از یاد میبرد و خانواده که اجازه ابراز مشکل رات از فرزندان می‌گیرد. این درد آنقدرعمیق است که قربانیان زیادی دارد. پدر و مادر خودشان را از فرزندشان دریغ میکنند و او را تنها میگذارند و این تنهایی و عدم ابراز درد عقده میشود. درصورتی که امنیت عاطفی و روانی در خانواده از امنیت مالی صدها مرتبه مهم تر است.

طوسی: آقای درستکار به نظر شما چقدر ملودرام در کارهای درخشنده رسوب کرده است؟

درستکار: ملودرام به جنس فیلم گفته میشود و فیلمهایی که درباره خانواده هستند بیشتر این ای جنس را میتوانند داشته باشند. خانم درخشنده در آثارشان نگاه مادرانه دارند و این نگاه غمخوارانه مثلا در «هیس!…» خانواده و کانون آن را معصوم ترسیم میکند و از یک عرف غلط قولی میسازد که این معصومیت را زیر سوال میبرد. تعرض به هسته معصومیت را هشدار میدهد و درشرایط کنونی که ممیزی چی ها ملا نقطه ای عمل میکنند و سریعا انگ سیاه نمایی و… به فیلمنامه ها میزنند این فیلم با جسارت بحث خسارت معنوی را مطرح میکند و هشداری قاطع میدهد.

طوسی: بله این تلاش کاملا قابل تحسین است اما کاش فیلمسازعلی رغم همه زحمات و جسارت در فیلمنامه خصوصا در اواخر فیلم کمتر متکی به تصادفات بود. چراکه تعدد تصادفت شاید تماشاگر را از جوهره اصلی اثر وا بزند.

درستکار: به نظرم تصادف در این فیلم اذیت کنند نیست و اساسا ذات ملودرام با تصادف غریبه نیست. درست است که تعدد تصادفت پذیرفتنی نیست اما در این فیلم این اتفاق نیفتاده. بلکه یقه تماشاگر را میگیرد و نمره قبولی میگیرد. در نهایت باید بگویم در این شرایط که برای یک ساخت یک فیلم اثر گذار اجتماعی فیلمساز باید با مسئولین و هزار جای دیگر در بیفتد باید پوران درخشنده و «هیس!…» را روی سر گذاشت و دست او را بوسید.

قسمت دیگر این جلسه به گپ و گفت و نظر دهی حضار پرداخته شد که اغلب آنها در جایگاه تحسین فیلم قرار گرفتند و از درخشنده برای ساخت این فیلم تشکر کردند.