به گزارش سوره سینما؛ «کشیک سلامت» به تهیه‌کنندگی سهیل سلیمانی شب گذشته در پنجمین برنامه با اجرای دکتر مهدی جعفری و با موضوع تاثیرات کرونا بر سلامت اجتماعی و روانی، میزبان دکتر محمدرضا پیرمرادی؛ استادیار دانشکده علوم رفتاری وسلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران و دکتر فرید براتی‌سده مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور بود.

سوءمصرف مواد یک بیماری مزمن است

محمدرضا پیرمرادی؛ استادیار دانشکده علوم رفتاری وسلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران در خصوص اینکه معتادان چقدر در ادامه روند بیماری خود نقش دارند، توضیح داد: بیماری سوءمصرف مواد یک بیماری مزمن است که نیاز به بررسی دارد. اول باید بررسی کرد که افراد چرا مبتلا می‌شوند. با بررسی به مشکلات اجتماعی فرهنگی، خانوادگی و روانشناختی افراد پی می‌بریم که می‌توانند در شروع مصرف موثر باشند.

مغز فرد بیمار بعد از مدتی به طور ناخواسته دچار چالشی می‌شود ک به ماده شیمیایی برای ادامه حیات نیاز دارد. درواقع فرد برای نیاز روزمره، لذت و دیگر نیازهای روانی به این ماده رو می‌آورد. وقتی می‌گوییم متجاهر یعنی فرد قصد و اراده‌ای در وضعیتش دارد. اما وقتی زندگی افراد را بررسی می‌کنیم می‌بینیم این افراد مشکل‌دارترین آدم‌ها در زندگی هستند و بعد از مصرف مغز اجازه نمی‌دهد که این ماده را کنار بگذارند. تصور کنید فردی می‌خواهد از مغزش استفاده کند اما کنترل آن دست خودش نیست و نیاز دارد ماده‌ای باشد که فرد بتواند کارهای روزمره خود را انجام دهد.

معتاد متجاهر نه!

انگیزه مغز فرد معتاد مترصد یک ماده مجازی شده است این علت حرکت افراد به سمت مواد است که باید به این‌ها بگوییم افراد سرگردان دارای سوءمصرف مواد نه معتاد متجاهر! براساس نوع مواد قسمت‌های مختلف مغز دچار چالش می‌شوند؛ هرچقدر سطح اختلال بالاتر برود با مصرف مواد صنعتی بخش‌هایی از مغز آسیب می‌بیند و فرد نمی‌تواند هیجانات خود را کنترل کند. مواد صنعتی کنترل را از بیمار می‌گیرند. اگر از کسی که موادی مصرف می‌کند قبل و بعد از مصرف ام آر آی بگیریم می‌بینیم که در مغز او از نظر حجم و ماکروسکوپی تغییرات اساسی رخ داده است.

اصطلاح معتاد متجاهر باید تغییر کند

فرید براتی سده مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در زمینه اصلاح استفاده از واژه متجاهر برای بیماران مبتلا به سوءمصرف مواد مخدر گفت: اصطلاح معتاد متجاهر در قانون است اما باید تغییر کند. براساس آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر ما ۲۵۰ هزار نفر معتاد پرخطر داریم‌ که آن دسته‌ای که به سخت در دسترس و بی‌خانمان شناخته می‌شوند هم از این دسته هستند. نیروی انتظامی معتقد است ۱۲۰ هزار نفر از این‌ها متجاهر هستند اما ستاد مبارزه با مواد مخدر معتقد به ۶۰ هزار نفر متجاهر است.

 سی‌و چند سال است که ما با این مشکل درگیریم

نکته مهم این است که این افرا نیازمند خدمات کامل مسکن، غذا، درمان و بازتوانی روانی اجتماعی هستند. در کشور دایم این افراد دستگیر و بعد از مدتی ترخیص می‌شوند و به این دلیل که سیستم خدمات رسانی بهداشتی، درمانی و پس از ترخیص به این‌ها کامل نیست، بیماری آن‌ها عود می‌کند. این بیماری مزمن است. این افراد دستگیر و به درمان ارجاع می‌شوند در حالی که درمان زمانی موثر است که داوطلبانه باشد و این چرخه مدام تکرار می‌شود و بیماری آن‌ها عود می‌کند.

این مساله در کشور ما جدید نیست. سی و چند سال است که ما با این مشکل درگیریم. همه دستگاه‌ها هم به نوعی درگیر بوده‌اند. این مساله خاص جامعه ما نیست در همه جای دنیا معتاد بی‌خانمان وجود دارد.

سیستم ایمنی فرد معتاد از فرد سالم ضعیف‌تر است

پیرمرادی با اشاره به امکان ابتلای بیشتر معتادان به کرونا گفت: هیچ فرقی میان فرد معتاد و سالم از نظر بدنی و ابتلا به کرونا نیست الا اینکه فرد معتاد دچار تغییرات اساسی در مغز است. این شایعه از آن جا پخش شد که افراد دارای سوءمصرف مواد علایم کمی دارند چون مسکن قوی مصرف می‌کنند. در حقیقت علایم بروز نمی‌کنند مریض سرفه و درد ندارد و حس می‌کند با فرد معمولی تفاوت دارد. در حالی که از ۱۵ هزار نفر معتادی که دستگیر شدند ۴۰۰ نفر کرونا داشتند، دو نفر فوت کردند و ۸۷ نفر بستری شدند. حتی مقالاتی وجود دارد که نشان می‌دهد سیستم ایمنی فرد معتاد از فرد سالم ضعیف‌تر است و جز گروه پرخطر هستند. معتادانی که گروهی مصرف می‌کنند پروتکل‌های بهداشتی را زیر سوال می‌برند.

باید به محل حضور معتادان برویم

براتی‌سده ادامه داد: آمار ۱۵ هزار دستگیری و ۴۰۰ مبتلا و دونفر فوتی آمار بهزیستی است. اما تعداد فوتی معتادان بیش از این است. دو نفر فوتی که اعلام شد در مرکز بهزیستی بودند و تقریبا ده نفر فوت هم وجود داشته است.

او افزود: اصلی‌ترین راهبرد اقدام کاهش آسیب است. یعنی همان اقداماتی که به کمک آن توانستیم اچ آی وی را کنترل کنیم. ما باید به محل حضور معتادان برویم و خدمات را از طریق سیستم‌های سیار به آن‌ها ارایه بدهیم‌ که انجام می‌شود اما این‌ها جمعیت سیالی هستند و دسترسی به آن‌ها سخت است. خدمات داده می‌شود اما این‌ها جای مشخص ندارند و پنهان می‌شوند. ممکن است این دیدگاه مطرح شود که باید این افراد را دستگیر کرد که این کار هم انجام می‌شود اما به دلیل پرتوکل‌های کرونا به شکل قبل نیست. ستاد کرونا در پروتکل‌هایی که به بهزیستی و نیروی انتظامی ابلاغ کرده، تاکیده نموده که مواردی که برای آحاد جامعه رعایت می‌شود باید برای معتادان هم یکسان باشد. قبلا همه را در اتوبوسی جمع می‌کردند و تحویل می‌دادند اما پرتوکل گفته است که جمع‌آوری باید خوشه‌ای باشد و مثلا ۲۰ نفر ۲۰ انجام شود که در این حال کار با تاخیر پیش می‌رود.

مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی با بیان اینکه هدایت و جمع آوری معتادان در حال انجام است، ادامه داد: در تهران از ۱۵ هزار معتادی که وجود دارد، ۹۰۸۰ نفر دستگیر شده‌اند. بعد باید در مراکز غربالگری اعتیاد آن‌ها تایید شود. سپس از نظر کرونا تست می‌شوند که اگر مثبت باشند در مراکز ماده ۱۶ کووید۱۹ نگهداری می‌شوند که در اختیار سپاه است. آن‌هایی که علایم ندارند ۱۴ روز در مرکز دیگری قرنطینه می‌شوند. ظرفیت این مراکز نسبت به ماده ۱۶ کمتر است. این باعث شده مردم فکر کنند که عملیات جمع‌آوری انجام نمی‌شود در حالی که به دلیل رعایت پروتکل‌ها با تاخیر در حال انجام است.

امکان افزایش ظرفیت نقاهتگاه‌ها وجود دارد

او اظهار داشت: در سال گذشته قبل از شیوع کرونا در کل کشور ۹۰ درصد این عده از معتادان ساماندهی شدند. تنها مشکل ما در برخی از گروه‌ها در تهران بود که با حضور دیگر نهادها کار درحال اتمام بود اما به کرونا رسیدیم و مجبور شدیم برخی از معتادان را ترخیص کنیم و طرح اجرا نشد.

براتی‌سده عنوان کرد: امکان افزایش ظرفیت نقاهتگاه‌ها وجود دارد. در مورد اینکه بتوانیم این‌ها را بیشتر نگهداری کنیم هم وجود دارد. یعنی علاوه بر ۶ ماهی که در قانون مشخص شده است تا ۶ ماه دیگر هم می‌توانند در مرکز بمانند. اما هزینه‌ها را باید مشخص و تامین کرد.

اگر کرونا ۴۰ ماه بود چه؟

پیرمرادی از تاثیر کرونا بر سلامت روان جامعه عنوان کرد: ما باید بپذیریم کرونا وجود دارد. کرونا را نباید چاه عمیقی فرض و استرس را بزرگ کنیم زیرا تبدیل به چالشی می‌شود که عملکرد روزمره ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آدم‌هایی وجود دارند که چهار ماه است بیرون نیامنده‌اند و این‌ نشان‌دهنده اختلال است. اگر کرونا ۴۰ ماه بود چه؟ ما باید متد روانشناسی خود را بر اساس کرونا تغییر دهیم. چرا من صبح جمعه در پارک نزدیک خانه که خلوت است، پیاده‌روی نکنم؟ کرونا نو پدید است و گفتند تردد نکنیم اما با ماسک و در محیط بدون تجمع می‌شود تردد کرد‌. اگر کسی طولانی مدت در محیط بدون تنوع بماند مشکلات خانوادگی شایع می‌شوند. ما نیاز به پروتکل آرامش برای طولانی مدت داریم. خیلی از آدم‌ها هیجان‌مدار رفتار می‌کنند. برخی از افراد به دلیل استرس و وسواس جلوتر از پروتکل‌های بهداشتی هستند و در مقابل افرادی هم تصور می‌کنند خیلی قوی و مقاوم در برابر ویروس هستند.

در زمینه کنکور بی‌نظمی مدیریتی بروز پیدا کرد

پیرمرادی ادامه داد: در زمینه کنکور بی‌نظمی مدیریتی بروز پیدا کرد. این موضوع باید سال‌ها پیش از کرونا حل می‌شد. از لحاظ روانشناسی آدم‌ها دنبال ضمانتی برای خوب انجام شدن یک اتفاق هستند و این ضمانت عامل آرامش روحی من است. کسی که یک سال و دوماه در انتظار است دچار درماندگی آموخته شده، می‌شود. مشکل کنکور این است که یک سال بچه‌ها معطل هستند که ببینند خودشان در کنکور چه می‌کنند و دو ماه هم در انتظار تصمیم مسئولان هستند. خیلی از آدم‌ها تمرکزشان را به دلیل اضطراب از دست می‌دهند. این موضوع کاملا در نتایج کنکور موثر است. چه بسیارند دانش‌آموزانی که این شب‌ها به دلیل تصمیمات نادانسته خواب ندارند.

۲۰ درصد جامعه ما دچار اختلالات روانشناختی هستند

براتی‌سده در زمینه آسیب‌های وارد به خانواده در کرونا عنوان کرد: تلفن‌۱۴۸۰ مشاور تلفنی و ۰۹۶۲۸ تلفن ملی اعتیاد است در این مدت بسیار فعال بوده‌ و هستند. به این دلیل که مراکز مشاوره تعطیل و یا امکان مشاوره حضوری میسر نبوده، تماس‌ها در این مدت افزایش پیدا کرده است. خود به خود این تصور ایجاد شد که مشکلات زیاد شده‌اند درصورتی که اینطور نبوده است. سازمان بهزیستی پروتکل‌های قوی در زمینه مشاوره دارد. اکثر روانشناسان آمادگی مداخله در این ندارند. اما روانشناسان بهزیستی این آموزش را دیده‌اند. ۲۰ درصد جامعه ما دچار اختلالات روانشناختی هستند. ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر شدیدترین اختلالات را دارند. دیدگاه اصلی ما در بهزیستی این است که خانواده ایرانی قوی و محکم است البته دچار تنش شده و نیاز به کمک دارد اما خانواده در جامعه ما کارکردش را از دست نداده است.

کودک باید مدرسه برود

پیرمرادی در مورد کودکان کار گفت: کودک یعنی کسی که باید خدمات اجباری انجام دهد که ناشی از آموزش است در حالی که کودک باید مدرسه برود و پس از پختگی در آموزش وارد کارد شود. این موضوع باعث می‌شود تا کودک وارد بزه و کار خلاف شود. در آینده اختلالات اضطراب و استرسی و مشکلات جسمی ناشی از آن در آن‌ها بروز پیدا می‌کند.

براتی‌سده نیز در پایان از اقدامات بهزیستی برای کودکان کار گفت: ستاد کرونا در بهزیستی تشکیل شد و پروتکل‌ها برای همه جامعه هدف تدوین شدند اما در مورد کودکان کار فقط بهزیستی دخیل نیست، همه باید درگیر و هماهنگ باشند. البته با ورود شورای اجتماعی و دستگاه‌های بالاتر هماهنگی  در حال انجام است.

عوامل «کشیک سلامت» عبارتند از: طراح، تهیه‌کننده و کارگردان: سهیل سلیمانی؛ مجریان: دکتر حسین قناعتی، دکتر مهدی جعفری؛ مدیر تولید: امیرحسین باقرپور؛ تدوین: سپهر میرزایی؛ گرافیک: رضا وارسته؛ عکاس: دانیال منتظری؛ تصویربردار آیتم‌ها: سپهر میرزایی، امیرحسین باقرپور؛ صدابردار: فرناز فرهنگ؛ دستیار تصویر: زهرا پناهی؛ فضای مجازی: آتنا شکیبا؛ مشاور رسانه‌: لیلا سلمانی.

«کشیک سلامت» به تهیه‌کنندگی سهیل سلیمانی کاری از گروه سلامت اجتماعی شبکه سلامت هر هفته جمعه ساعت ۱۹ الی ۲۰:۳۰ روی آنتن می‌رود. بازپخش این برنامه جمعه ساعت ۲۳ و شنبه ساعت ۱۱ است.

مخاطبان «کشیک سلامت» می‌توانند از طریق صفحه رسمی برنامه در اینستاگرام به آدرس keshikesalamat@ مطالبات، عکس‌ها، ویدیوها، نظرات، پیشنهادات و انتقادات خود را با سازندگان این برنامه در میان بگذارند.