سوره سینما – پشت آن پنجره‌های گنبدی‌شکل و آن گنبد سبز فیروزه‌ای و گچبری‌های دلربای بیمارستان کهن‌سال مشهد، ماه‌هاست کادر درمان برای بیماران مبتلا به کووید ۱۹، زندگی می‌سازند. دلتنگ عزیزانشان می‌شوند و گاهی محصور در تنهایی، نفس می‌دهند و خود آه می‌کشند؛ و این تابش سخاوتمندانه خورشید از آن پنجره‌های بلند است که پشتشان را گرم می‌کند و دلشان را خوش.

در چنین فضایی، محسن جهانی یکی از پرستاران بخش سوختگی بیمارستان امام رضا (ع) که مستندساز نیز هست، تصمیم می‌گیرد، به بخش بیماران کرونایی برود و آنجا خدمت‌رسانی کند. نتیجه این تلاش، به مستند بلند سینمایی «آن جا سپیده‌ دم» تبدیل می‌شود که با همراهی هاشم مسعودی، تهیه‌کننده و فیلم‌ساز مشهدی، پشت صحنه تلاش‌های کادر درمان بیمارستان امام رضا (ع) را به تصویر می‌کشد.

این اثر در چهاردهمین جشنواره سینما‌حقیقت در دو بخش «مسابقه ملی» و «کرونا» حضور داشت و نامزد بهترین کارگردانی فیلم مستند بلند شد. در ادامه گفت‌وگوی ما درباره این مستند را با دو کارگردان مشهدی آن می‌خوانید:

بی‌واسطه با مخاطبان

مستند هفتاد دقیقه‌ای «آن جا سپیده ‌دم» با فرم «سلفی بیوگرافی» و با گوشی موبایل در ۷۵ جلسه ساخته شده و روایتگر پشت صحنه زندگی محسن جهانی به عنوان پرستار بخش کرونا و تلاش‌های کادر درمان بیمارستان امام رضا (ع) است. هاشم مسعودی کارگردان این اثر، درباره فرم کار توضیح می‌دهد: ما می‌خواستیم بی‌واسطه به سراغ سوژه‌ها برویم تا آن‌ها راحت‌تر درونیات خود را نشان دهند.

این مستند، هر لحظه کشفی دارد و استفاده از موبایل، این فرصت کشف و بی‌واسطه بودن را به ما داد و درنهایت کار برای مخاطبان هم جذاب‌تر شد و به فیلمی نو و بدیع در حوزه سینمای تجربه رسیدیم. البته او به این هم اشاره می‌کند که در انتخاب موبایل، تیم پژوهششان در شمسه فیلم حدود ۱۵ روز، درباره موبایل‌های برند دنیا پژوهش کرده‌اند و درنهایت موبایلی را که قابلیت ضبط صدای دوبانده دارد و دوربینش هم دارای لنز‌های واید و تله و معمولی است، انتخاب کرده‌اند.

پلان شاهکار ترس

تهیه‌کننده مستند سینمایی «آن جا سپیده ‌دم» در ادامه با بیان اینکه فرم سلفی‌بیوگرافی با موبایل، کار دشواری است، می‌گوید: گوشی موبایل برای فیلم‌برداری ساخته نشده و کارگردان باید آن‌قدر با سوژه و تیم همراه باشد که بتواند این ابزار را از آن خود کند. قصه ما هم قصه خانواده محسن و بیمارستان امام رضا (ع) بود و خوشبختانه محسن توانست بعد از ۱۵ جلسه کارکردن با این موبایل، با آن رفیق شود و این رفاقت، موجب خلق پلان‌های شاهکاری شد که این مستند را اتفاق‌محور ساخته است.

او در این باره می‌گوید: محسن برای گرفتن تصویر ۵ دقیقه خواب واقعی خودش، ۵ ساعت با گوشی، فیلم گرفته است. در حالی که وقتی قرار است با دوربین فیلم‌برداری، از فردی که خواب است، فیلم گرفته شود، به دلیل حضور فیلم‌بردار و عوامل، نمی‌توان تصاویری واقعی داشت. همچنین محسن برای داشتن پلانی از القای حس ترس کرونا، چندین ساعت پشت سر هم، پلان‌هایی را در بیمارستان ضبط کرده است تا آن لحظه خاص را شکار کند و این اتفاق افتاده و این پلان‌ها برای مخاطب هم بسیار باورپذیر است.

این مستندساز همچنین می‌گوید که بیشتر زمان فیلم در منزل محسن جهانی می‌گذرد و بعد در بیمارستان امام رضا (ع) و بخشی هم در خودرو شخصی جهانی که در مجموع حدود ۷۰ جلسه فیلم‌برداری شده است. او می‌گوید: فیلم‌های معروف مستند دنیا در کمتر از ۴۰ یا ۵۰ جلسه ضبط می‌شوند، اما در این مستند، به واسطه انتخاب فرم ما که فیلم‌برداری بی‌واسطه با موبایل بود، ۷۵ جلسه پراکنده فیلم‌برداری انجام دادیم. کار فیلم‌برداری از اسفند شروع شد و بعد از حدود ۳۵ جلسه، تا اواسط ماه فروردین فیلم‌برداری ادامه یافت و دوباره پس از بازدید از پلان‌های ضبط‌شده، حدود ۴۰ جلسه ضبط انجام دادیم و مشخص کردیم شخصیت فیلم کجا‌ها حضور داشته باشد.

قصه دلتنگی و تنهایی و عذاب وجدان

محسن جهانی شخصیت اصلی مستند «آن جا سپیده ‌دم» که کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس این اثر هم هست و همچنین پرستار بخش سوختگی بیمارستان امام رضا (ع)، با اوج‌گیری کرونا، بنا به درخواست خودش، به بخش بیماران کرونایی منتقل می‌شود و در کنار پرستاری از بیماران، به ساخت مستند می‌پردازد. او می‌گوید: قصه این فیلم، قصه محسن جهانی نیست. بلکه من نماینده‌ای از کادر درمان و پرستاران هستم. درواقع جنس مشکلات این فیلم که برای من اتفاق می‌افتد بین جامعه درمان مشترک است. سختی کار ما فقط زدن ماسک و پوشیدن لباس‌های مخصوص نیست بلکه سختی اصلی، پشت صحنه ماجراست که تا به حال به تصویر کشیده نشده بود.

به گفته او محسن در این فیلم، دلتنگ خانواده‌اش می‌شود، تنها می‌ماند، یک جا دلش می‌خواهد بعد از ماه‌ها دخترش را بغل کند، یک جا از اینکه کرونا بگیرد، می‌ترسد و گاهی هم عذاب وجدان می‌گیرد که نکند اعضای خانوده‌اش را به کرونا مبتلا کرده باشد و «آن جا سپید‌ه ‌دم» این دلتنگی‌ها و تنهایی‌ها و خستگی‌ها را روایت می‌کند.

جهانی می‌گوید در تمام سال‌هایی که پرستار و فیلم‌ساز بوده، به دنبال فصل مشترکی بین این دو حوزه می‌گشته که با این مستند این اتفاق رقم خورده و از این بابت خشنود و راضی است.

اما این کارگردان درباره اینکه این اثر با توجه به موضوع ویژه آن، امکان گرفتن جایزه را در جشنواره فجر دارد، می‌گوید: معمولا در جشنواره‌ها تحت‌تأثیر موضوع تصمیم گرفته نمی‌شود در جشنواره سینماحقیقت هم همین‌گونه است. باید دید نظر و سلیقه داوران از نظر فنی به چه سمتی است.

عوامل اجرایی باسابقه

مسعودی درباره عوامل فیلم به تدوینگر شاخص کار اشاره می‌کند و می‌گوید: «آن جا سپیده ‌دم»، به دلیل فرم خاصش، به تدوینگری شاخص و درجه‌یک نیاز داشت که خوشبختانه با رایزنی با اسماعیل علیزاده که سال گذشته جایزه بهترین تدوین جشنواره فیلم فجر را برای فیلم «شنای پروانه» کسب کرد، از حضورش بهره بردیم.

در حوزه صدا هم، محمدحسین ابراهیمی که سال‌هاست در سریال‌ها و مستند‌ها و سینمای فاخر، به عنوان صداگذار کار کرده، پای کار آمد. اصلاح رنگ را یحیی محمدعلی از درجه‌یک‌های این حوزه، به عهده گرفت و آهنگ‌سازی را نیز افشین عزیزی که سه بار جایزه بهترین موسیقی جشنواره سینماحقیقت را از آن خود کرده، ساخت. او به این هم اشاره می‌کند که موسیقی در این مستند به دلیل حس زیاد تصاویر، کمرنگ است، اما در سکانس پایانی و به سمت تیتراژ، بهره آهنگ‌ساز از دو ساز ویولون و پیانو، به مخاطب فرصت تعمق و تأمل برای فکرکردن درباره ۷۰ دقیقه مستند را می‌دهد.

مسعودی با انتقاد از ضعف در نهاد‌های متولی مشهد برای حمایت از این‌گونه آثار، می‌گوید: طرح اولیه پروژه را به حوزه هنری تهران ارائه کردیم و بعد از تأیید، قرار شد که این پروژه در سطح الف ساخته شود که درنهایت در «مرکز مستند سوره» حوزه هنری تهیه شده و مجری آن دفتر شمسه فیلم مشهد است.

منبع: شهرآرانیوز