سوره سینما – الهه ریوندی* : برای یک برنامه تلویزیونی هدف گذاری مشخص در راستای ایفای نقش اجتماعی کار چندان سختی نیست. همانگونه که برنامه‌های موفق تلویزیون تاکنون همینگونه رفتار کرده‌ و با طبعیت از همین الگو به موفقیت رسیده‌اند. اما وقتی یک برنامه تلویزیونی در سطحی کلان‌تر به دنبال ایفای نقش اجتماعی می‌گردد، فارغ از سطح کیفی و کمی آن باید از سازندگانش برای چنین نگرشی تقدیر کرد و مستند مسابقه «خانه ما» نیز نمونه موفق یک برنامه تلویزیونی در قبول مسئولیت اجتماعی است.

با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری در سال های اخیر در باب مسائل اقتصادی و لزوم آموزش مفاهیم اقتصادی به عموم جامعه ، ضرورت تولید و ساخت برنامه هایی با رویکرد اقتصادی بیش از پیش روشن می گردد. مستند مسابقه «خانه ما» نمونه ی منحصر به فردی از این قبیل برنامه ها می باشد.

نقاط قوت این برنامه از حیث تعلیم و تربیت اقتصادی به دلیل مشورت با کارشناسان اقتصادی بسیار زیاد و در خور توجه می باشد به همین دلیل پیشاپیش بابت از قلم افتادن برخی نکات مثبت عذرخواهی می نمایم.

در ادامه به برخی  نکات مثبت از منظر تعلیم  و تربیت اقتصادی که در مستند مسابقه «خانه ما»مورد توجه قرار گرفته اشاره می گردد:

۱. اولین مسئله ، تاکید بر تعاون و همکاری به خصوص در کانون خانواده در مسائل اقتصادی می باشد. در قسمت های مختلف این برنامه  مسئله ی همکاری در تمام زمینه ها به صورت ویژه ای مورد توجه قرار گرفته است.

۲. تاکید بر ریسک پذیری و نوآوری .

در تعلیم و تربیت اقتصادی دو شاخصه ی اصلی افراد کارآفرین نوآوری و ریسک پذیری معرفی شده است.

مقام معظم رهبری نیز در سخنانی بر این مسئله تاکید فرمودند که بچه های ایرانی باید از کودکی ریسک پذیر بار بیایند.

۳. مسئله  دیگری که از نقاط قوت این مستند مسابقه می باشد ، مشارکت کودکان در کنترل مصرف خانواده است.

۴. توجه به قیمت ها و انتخاب قیمت مناسب و چانه زنی ، نکته ی دیگری است که در این برنامه بدان پرداخته شده است علی الخصوص که این مسائل در خانواده صورت می پذیرد و کودکان با مشاهده ی این رفتارها از سوی والدین از آنها الگو میگیرند و حتی در بخش هایی از مسابقه این نکات توسط کودکان و نوجوانان مطرح می گردد.

۵. توجه به مشورت در مسائل اقتصادی.

۶.تقویت صبر از دیگر مسائلی است که در این برنامه به آن پرداخته شده و از مباحث مهم در تربیت اقتصادی است. طبق تحقیقات انجام شده هر چقدر درجه ی بی صبری پایین تر بیاید ، رشد و توسعه ی اقتصادی بیشتر می گردد.

۷.تقویت عزم و اراده به خصوص در کودکان و نوجوانان.

۸. تولید داخلی و تاکید بر درون زایی از نکات مهم تعلیم و تربیت اقتصادی در این برنامه می باشد.

۹.تاکید بر حل مسئله که یکی از اهداف چهارگانه ی تربیت اقتصادی است نیز از دیگر نقاط قوت این مستند مسابقه است.

۱۰.ارزشمند بودن کار و یادگیری مهارت. که هم در اسلام مورد توجه واقع شده است و هم در تعلیم و تربیت اقتصادی مورد اهمیت می باشد.

در ادامه برای بهتر شدن سطح کیفی برنامه از منظر تعلیم و تربیت اقتصادی نکاتی پیشنهاد می گردد:

۱. بهتر است تفاوت نیاز و خواسته به خصوص برای مخاطب کودک و نوجوان و حتی والدین کامل تعریف گردد و به آن پرداخته شود. در زمان تهیه لیست خرید می توان به تفاوت نیاز و خواسته، و تعریف آن ها پرداخت. همچنین تاکید بر پایبندی به لیست خرید و اولویت نیازها بر خواسته ها از موارد دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.

۲. تقسیم پول به سه قسمت مخارج ، پس انداز و خیریه نیز از دیگر مواردی است که میتوان در این برنامه به آن پرداخت تا مخاطب نوجوان با مفاهیم پس انداز و خیریه آشنا گردد.

۳. یاد دادن برخی مفاهیم مانند هزینه فرصت و الگوریتم هزینه فایده یا به صورت کاربرگ (مانند کاربرگ های سبک زندگی ایرانی) و یا آموزش از طریق پدر و مادر به فرزندان در برنامه انجام پذیرد تا بینندگان با این مفاهیم نیز آشنا شوند. در کل میتوان برخی مفاهیم تعلیم و تربیت اقتصادی را به صورت تعاریف و همچنین به صورت عملی و یا بازی در برنامه مطرح نمود.

۴. گنجاندن مفاهیم اقتصاد اسلامی مانند خمس نیز با توجه به سبک ایرانی اسلامی این برنامه بهتر است مورد غفلت واقع نگردد. (یعنی می توان در خرج کردن ، مقداری را نیز به خمس اختصاص داد.)

در پایان یادآوری این مطلب ضروری است که جای تولید چنین مجموعه ای در رسانه ی ملی بسیار خالی بود و قطعا تلاش های زیادی برای تولید این مستند مسابقه انجام شده که در خور تقدیر و ستایش است و نکات مطرح شده صرفا جهت ارتقاء برنامه می باشد.

* پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت اقتصادی