سوره سینما – سیدحسین رسولی : جشنواره جهانی فیلم فجر به فهرست جشنواره‌های جهانی فیاپف پیوسته و رتبه «الف» گرفته است. نکته حائز اهمیت این است که جشنواره‌هایی چون کن، ونیز، برلین، سن سباستین، لوکارنو، مسکو، کارلووی واری و امثالهم در این رده قرار دارند. بنابراین، پرسش ما این است که چگونه باید این رتبه الف را حفظ کرد؟

جشنواره فیلم فجر جایی برای بزرگان سینما

جشنواره فیلم فجر سابقه زیادی دارد و در گذشته نیز میزبان کارگردانان بزرگ سینما بوده است. اولین راهکار این است که از مهمانان گذشته دعوت کرد تا داوری این جشنواره را بر عهده بگیرند و کلاس‌های آموزشی برگزار کنند.  بونگ جون هو که از نمادهای سینما و فرهنگ کره جنوبی است با ساخت فیلم «خاطرات قتل» ( ۲۰۰۳) به شهرت رسید که جالب است بدانید با این فیلم جایزه سیمرغ بلورین جشنواره فجر را در همان سال گرفت. در واقع، این جشنواره کمک زیادی کرد تا جون هو به شهرت برسد. وی حالا با فیلم «انگل» (۲۰۱۹) تمام جوایز مهم سینمای جهان را گرفته و حتی به عنوان رییس داوران جشنواره فیلم ونیز ۲۰۲۱ برگزیده شده بود. فرانچسکو رزی و کوستا گاوراس در هجدهمین جشنواره فیلم فجر حاضر بودند و فیلم‌های‌شان در بخش آینه‌های روبه‌رو به نمایش در آمد. در این دوره سمیناری نیز برگزار شد که علاوه بر گاوراس و رزی هنرمندانی چون مصطفی عقاد و کریشتف زانوسی نیز در آن حاضر بودند. بلا تار، کارگردان بزرگ مجارستان که با فیلم‌های «تانگوی شیطان» (۱۹۹۴) و «اسب تورین» (۲۰۱۱) محبوب بسیاری از منتقدان و فیلم‌بازان شده در جشنواره فجر حاضر بوده است. آندره زویاگینستف، کارگردان مطرح روسیه که عمده شهرتش به خاطر فیلم «بازگشت» (۲۰۰۳) است و جایزه شیر طلایی جشنواره ونیز را گرفته در ایران حاضر بوده است. نوری بیلگه جیلان، بزرگ‌ترین کارگردان ترکیه و برنده جایزه نخل طلای کن و تندیس اسکار نیز در کنار الیور استون، پل شریدر و تئو آنگلوپلوس در جشنواره فیلم فجر شرکت داشته‌ است. مخلص کلام اینکه بیش از ۵۰ کارگردان مطرح سینمای جهان در جشنواره فیلم فجر حاضر شده‌اند. حضور چنین مهمانانی در گذشته یک پتانسیل بسیار کلیدی است.

افزایش اعتبار جایزه‌ها با حضور داوران مطرح

اعتبار بیشتر جشنواره‌های الف سینمایی بر اساس سابقه، چیدمان هیئت داوران و نگاهی است که بر شیوه داوری آنها حاکم می‌شود. بنابراین باید ارزش جایزه‌های جشنواره فجر را با سیاست‌های حساب‌شده بالا برد و راهبرد جشنواره نیز مشخص بشود. امروز هر کارگردانی بتواند در جشنواره‌های ونیز، کن و برلین در فهرست نامزدان دریافت جایزه قرار بگیرد با آینده درخشانی مواجه خواهد شد زیرا بزرگ‌ترین کارگردانان سینما روی صندلی داوری این جشنواره‌ها می‌نشینند. متاسفانه بارها شنیده‌ایم که در جشنواره فجر جایزه‌ها را به ناحق داده‌اند. گاهی جایزه‌ای برای شخصی خاص بوده ولی در مراسم پایانی همه چیز تغییر کرده است. این اخبار به گوش همه در سراسر جهان می‌رسد. حتی اگر بیان این مسائل هم توهمی بیش نباشد باید به فکر راهکاری بود که چنین حرف‌هایی مطرح نشود. در چند سال گذشته نیز شاهد بودیم که سیاه‌پوستان و زنان به مراسم اسکار اعتراض کردند چون اعتقاد داشتند که آنان را نادیده می‌گیرند. برخی نیز اعتقاد دارند جوایز جشنواره فیلم برلین به شدت سیاسی است و جشنواره کن هم به موضوع‌های چالشی و هم‌جسن‌گرایانه توجه می‌کند. لپ کلام این است که باید اعتبار جایزه‌ها را بالا برد و گروه داوری قدرتمندی را مهیا کرد تا برندگان را انتخاب کنند. اینگونه است که جایی برای حرف و حدیث‌ و شایعه نمی‌ماند. البته این جشنواره نیاز به یک راهبرد اساسی و مشخص دارد. مثلا باید تصمیم بگیرند که می‌خواهند به کارگردانان جوان جایزه بدهند.

جشنواره فیلم فجر جایی برای فیلم‌های انتقادی

کارگردانان موفقی مثل کن لوچ و ویتوریو دسیکا توانسته‌اند با ساخت فیلم‌های انتقادی بسیاری از جایزه‌های مهم را درو کنند. این فیلم‌ها به نظام سرمایه‌داری معاصر انتقادهای جدی وارد می‌کنند. کارگردانی مثل جانفرانکو رزی توانست با ساخت فیلم مستند «آتش در دریا» (۲۰۱۶) جایزه خرس طلایی جشنواره برلین را برباید. فیلم «انگل» بونگ جون هو نیز به شدت انتقادی بود که توانست حداقل ۱۲۷ جایزه معتبر جهانی را بگیرد. به نظر می‌رسد جشنواره فیلم فجر می‌تواند جای مناسبی برای دیده شدن فیلم‌های انتقادی و اعتراضی باشد. بنابراین با طراحی چنین سیاستی می‌توان بسیاری از هنرمندان جدی سینما را به ایران آورد و روی همین موضوع تبلیغات مناسبی انجام داد.

شهر تهران به عنوان مرکز فیلم آسیا

جشنواره کن یکی از بزرگترین و باشکوه‌ترین رویدادهای سینمایی جهان است که شهر میزبان را تبدیل به محلی برای گردهمایی سینماگران کرده است. نکته مهم این است که کمپانی‌ها و تهیه‌کنندگان به این شهر رفت و آمد دارند تا آثار سینمایی را خریداری کنند. این جشنواره از حمایت‌های گسترده وزارت خارجه فرانسه برخوردار است. ما هم باید یک بار برای همیشه این سوال را از خودمان بپرسیم که آیا می‌خواهیم شهر تهران تبدیل به یکی از شهرهای مهم دنیا در زمینه هنر و فرهنگ بشود یا خیر؟ این موضوع رابطه مستقیم به حمایت‌های مادی و معنوی گسترده دارد تا فضایی آرام و مناسب برای مخاطبان مهیا شود. می‌توان انواع موزه‌ها و نمایشگاه‌ها را‌ در کنار جشنواره فجر ترتیب داد. باید یک کاخ مناسب در حد جشنواره را ساخت و آن را تبدیل به مکانی فرهنگی با انواع کالاهای ایرانی و اسلامی کرد نه مانند بازار تجاری پردیس چارسو که پر از کالاهای خارجی است.