سوره سینما – احسان زیورعالم : با ظهور پدیده قابل تأمل و عیناً جذاب VODها – که بی‌شک یکی از عوامل افزایش سرعت اینترنت در ایران بوده‌اند – این پرسش مطرح بوده که بازدید عمومی مردم از این سامانه‌های برخط چگونه است. چه تعدای فیلمی را دید‌ه‌اند یا به چه میزان از یک اثر استقبال شده است. سامانه‌های VODدر تمام این سال‌ها نسبت به ارائه این ارقام مقاومت می‌کنند. البته برخی مدعی‌اند سامانه‌های مشابه خارجی نیز از بیان این ارقام ممانعت می‌کنند؛ اما گزارش‌های متعددی مبنی بر وجود ارقام و آمار بازدید وجود دارد. برای مثال سایت نتفلیکس با همکاری سایت مشهور statista اقدام به انتشار آمار مخاطبان خود کرده است. باید این مسأله را هم گفت که سایت statista در تحلیل آماری خود از داد‌ه‌های نتفلیکس هزینه آبونمان دریافت می‌کند. به عبارتی داشتن تحلیل از وضعیت مخاطبان یک سامانه VOD می‌تواند برای یک استارت‌آپ درآمدزا باشد. مهمتر آنکه تحلیل موفقیت یا شکست یک سامانه نه توسط خود سامانه که توسط یک استارت‌آپ تخصصی صورت می‌گیرد.

حالا به مشابه وطنی ماجرا رجوع کنیم؛ جایی‌که سایت فیلیمو در حرکتی قابل توجه آماری از بازدید سه سریال «هم‌گناه»، «آقازاده» و «زخم‌کاری» می‌کند. فارغ از اینکه نمودارهای ارائه شده توسط فیلیمو بسیاری ابتدایی و ساده‌اند؛ اما همین نمودار می‌تواند حاوی اطلاعات جالبی باشد. در گام نخست چیزی که نمودار اعلام می‌کند شیب جذب مخاطب سه سریال پس از پخش چهار قسمت ابتدایی است. در دو سریال قدیمی«هم‌گناه» و «آقازاده» شیب سهمی است. یعنی تا قسمت سوم سریال‌ها مخاطب خوبی جذب کرده و در قسمت چهارم به وضعیت سابق خود بازگشته‌اند؛ اما شیب «زخم‌کاری» کماکان صعودی یا به عبارت نمودار شکل نمایی دارد.

اما اعداد میلیونی روی ستون‌ها این اشتباه را متبادر می‌کند که برای مثال رقم ۱۳ میلیون بازدید سریال «زخم‌کاری»، تعداد اکانت‌های یکتایی است که این سریال را از مجاری مختلف دیده‌اند. اما با کمی دقت متوجه می‌شویم این یک نمودار «دقیقه تماشا در هر قسمت» است. یعنی ۱۳ میلیون دقیقه از قسمت چهارم «زخم‌کاری» تماشا شده است. قسمت چهارم این سریال ۶۱ دقیقه است. با احتساب آنکه این قسمت از سریال به‌طور کامل دیده شده است می‌توان مدعی شد تعداد مخاطبان این قسمت برابر است با ۲۱۴هزار و ۸۲۵ نفر. این عدد می‌تواند تعداد اکانت‌های فعال فیلیمو نیز به حساب آید؛ چراکه سریال محمدحسین مهدویان احتمالاً پربازدیدترین محصول فیلیمو به حساب می‌آید. اگر هر اکانت در خانواده‌ای سه‌نفره تماشاگر سریال بوده باشد، این رقم به ۶۴۴هزار و ۴۷۴ نفر می‌رسد. این رقم البته نسبی است و نمی‌توان قاطعانه گفت چنین جمعیتی پای این سریال نشسته است.

رقم مذکور کماکان زیر یک میلیون نفر است و شاید بتوان مدعی شد سامانه‌های VOD آن‌گونه که به نظر می‌رسد فراگیر هم نیستند. علت چنین استنباطی فقدان همان داده‌ها برای تحلیل آماری است. برای مثال ما نمی‌دانیم چند اکانت در فیلیمو یا نماوا ثبت ‌شده‌اند و چه تعداد از آنان پای تماشای آثار و محصولات این سامانه‌ها نشسته‌اند.

از رقم به‌دست آمده از نمودار حتی می‌توان به میزان فروش هم دست یافت. با فرض آنکه چهار قسمت «زخم‌کاری» برابر با یک ماه فعالیت سامانه فیلیمو باشد، رقم فروش اشتراک با احتساب ماهانه ۹۹هزار تومان – این رقم حداکثری است – برابر با ۲۱ میلیارد و ۲۶۷ میلیون و ۶۷۵ هزار تومان می‌شود. این رقم اگرچه رقمی نسبی است؛ اما می‌تواند تصویری از گردش مالی VODها ارائه دهد و حتی نشان دهد در درازمدت پلتفرمی چون تلویزیون آیا با وضعیت اقتصادی و سلیقه‌ای با شکست تجاری مواجه می‌شود یا می‌تواند بر VODها چیره شود. با این حال، برای رسانه مهمتر از همه وجود داده‌های بی‌واسطه برای تحلیل درست از شرایط اقتصادی هنر و مخاطب‌شناسی محصولات فرهنگی است.