سوره سینما – هدیه حدادیاصل: همواره در سینمای کشور شاهد تولید آثاری با موضوع سیاسی-امنیتی بودهایم. کارگردانانی نظیر ابراهیم حاتمیکیا و محمدحسین مهدویان از آن دست کارگردانانی هستند که در مورد موضوع امنیت در سینمای ایران فیلم های بیشتری ساختهاند. در کنار این دو کارگردان افراد دیگری هم بودهاند که در این حیطه فیلم تولید کردهاند و فیلم هایشان موفق هم بوده است.
سینمای ایران نیز مانند سینما در هر کشوری مسائل امنیتی و سیاسی زیادی دارد که هرکدام دهها فیلم میشوند و حتی میتوان از آنها سریالهای زیادی نیز تولید کرد مانند سریال «گاندو» که پخش آن بسیار هم موفقیتآمیز بود. موضوع امنیت موضوع حساسی در سینما است نهتنها در ایران بلکه در تمام کشورهایی که سینمای فعال و حرفهای دارند، کارگردانان به دلیل ملاحظات سیاسی خیلی نمیتوانند به ریز مسائل ورود کنند اما بااینحال در سینمای کشور این موضوع شناخته شده و کارگردانان به نامی هم در این حیطه دست به تولید اثر زدهاند.
اما آنچه در این گزارش مدنظر داریم این است که به بهانه فیلم سینمایی «ضد» ساخته امیرعباس ربیعی که در این دوره از جشنواره فیلم فجر حضور دارد، فیلمهای سیاسی-امنیتی ده سال اخیر جشنواره را بررسی کنیم.
* «قلادههای طلا»؛ تصویری از حوادث انتخابات ۸۸
در دوره سیام جشنواره فیلم فجر با فیلم سینمایی «قلادههای طلا» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی، موضوع امنیت را به تصویر کشید. این فیلم مربوط به حوادث انتخابات سال ۸۸ بود.
ماجرای فیلم سینمایی «قلادههای طلا» با برنامهریزی گردآمدگان دستگاههای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس و اسرائیل و ضدانقلاب و دیگر مخالفان نظام برای شلوغ کردن انتخابات آغاز میشود. انتخابات برگزار شده و نتیجه اعلام میشود. در این هنگام جاسوس در یک خانه تیمی است که در آنجا سلطنتطلبی ثروتمند با همسرش، دو زن عضو سازمان مجاهدین خلق و یک همجنسگرا متخصص کارهای رایانهای و وب هستند، پیام را از خارج میگیرد و در شبکه اینترنت پخش میکند که با رمز «تقلب بزرگ» در انتخابات تقلب شده است و ماجرا از اینجا شدت میگیرد …
امین حیایی، محمدرضا شریفینیا، حمیدرضا پگاه، علیرام نورایی، آزیتا ترکاشوند، نیلوفر خوشخلق، مریم سلطانی و داریوش اسدزاده بازیگران این فیلم هستند.
* ابراهیم حاتمیکیا پیشتاز در فیلمهای امنیتی
ابراهیم حاتمیکیا از آن دست کارگردانانی است که بسیار به تولید فیلمهای امنیتی علاقه دارد و تقریباً بیشتر فیلمهایی که ساخته با موضوع امنیت بوده است از «آژانس شیشهای» گرفته تا فیلم سینمایی «خروج» در با موضوع امنیت ساخته شدهاند.
اما در ده سال اخیر برگزاری فیلم فجر؛ حاتمیکیا سه فیلم سینمایی «چ»، «بادیگارد» و «خروج» را با موضوع امنیت در ادوار مختلف به جشنواره ارائه داده بود.
فیلم سینمایی «چ» داستان ۲ روز از زندگی مصطفی چمران طی نبرد پاوه را به تصویر میکشد. این فیلم برنده ۶ سیمرغ بلورین از سی و دومین جشنواره فیلم فجر شده است.
فیلمنامه «چ» توسط ابراهیم حاتمیکیا نوشته شده و تحقیق و پژوهش آن برعهدهٔ مژگان اینانلو و مشاور گروه نویسندگی بهرام عظیمپور بوده است.
فیلم «چ» دارای ۵۲۰ پلان است و در مقایسه با فیلمهای دیگر ژانر سینمای جنگی ایرانی، دارای جلوههای ویژه و صحنهآراییهای نظامی کمنظیری است. فیلمبرداری این فیلم ۵ ماه، صداگذاری ۶ ماه و مونتاژ ۴ ماه و همگی بهصورت بیوقفه انجام شد. همچنین عملیات خلاقه ویژوال افکت ۱۶ ماه بهصورت همزمان با دیگر کارهای فیلمسازی به طول انجامید.
فریبرز عربنیا، مریلا زارعی، بابک حمیدیان، مهدی سلطانی، امیررضا دلاوری، خسرو شهراز و سعید راد بازیگران این اثر سینمایی هستند.
فیلم سینمایی «بادیگارد» در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت و برنده دو سیمرغ و نامزد شش جایزه سیمرغ بلورین شد و همچنین جزء سه فیلم برتر اکران در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر بود.
موضوع این فیلم درباره بادیگاردی است به نام «حیدر» که وظیفه حفاظت از مسئولان بلندپایه کشور را برعهده دارد. نقش او را پرویز پرستویی بازی میکند. حیدر شخصیت آرمانگرایی است که مسائلی را در کارش میبیند و این مسائل او را نسبت به کارش دچار تضاد و شک و تردید میکند.
پرویز پرستویی، مریلا زارعی، بابک حمیدیان، امیر آقایی، شیلا خداداد، محمود عزیزی، دیبا زاهدی، پریوش نظریه، فرهاد قائمیان، احسان امانی، محمد حاتمی، علی یعقوبی، پدرام شریفی و کیمیا حسینی بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
فیلم سینمایی «خروج» بهعنوان آخرین ساخته ابراهیم حاتمیکیا در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت. این فیلم پس از شیوع ویروس کرونا و بستهشدن سینماهای کشور بهعنوان اثر سینمایی بهصورت آنلاین اکران عمومی شد.
«خروج» داستان گروهی از کشاورزان روستایی را روایت میکند که شرکت سهامی آب، هنگام تخلیه سد آب شور به اشتباه آب را روانه زمینهای کشاورزی آنها میکند و باعث خرابی تمامی محصولات آنها میگردد. آنها پس از آن که از طریق مسئولان سد، دهیار، بخشدار و امامجمعه موفق به حل مشکلشان نمیشوند، تصمیم میگیرند که نزد رئیسجمهور بروند و مشکلشان را با او در میان بگذارند. این گروه با تراکتور از روستای خود به سمت تهران عازم میشوند و طولی نمیکشد که خبر سفر آنها در تمام رسانهها پخش میشود و این موضوع باعث ایجاد محبوبیت و مشکلاتی برای آنها میگردد.
در این فیلم فرامرز قریبیان، پانتهآ پناهیها، جهانگیر الماسی، سام قریبیان، کامبیز دیرباز، گیتی قاسمی، محمدرضا شریفینیا، مهدی فقیه و آتش تقیپور به ایفای نقش پرداختهاند.
* محمدحسین مهدویان یکی از کارگردانان سینمای امنیتی
محمدحسین مهدویان کارگردانی که کار خود را با سینمای مستند آغاز کرد و از همان ابتدا هم علاقه زیادی به قصههای امنیتی نشان میداد. او اولین ساخته سینمای داستانی خود را نیز با اینکه بهصورت مستندگونه بود اما با موضوع امنیت تولید کرد. این کارگردان با فیلم سینمایی «ایستاده در غبار» در دوره سی و چهارم فیلم فجر خود را به سینمای داستانی نیز معرفی کرد و همان سال برای این فیلم توانست جوایز زیادی را از جشنواره دریافت کند.
در خلاصه داستان فیلم «ایستاده در غبار» آمده است: احمد متوسلیان که دوران نوجوانیاش را در سکوت گذرانده و اکنون بزرگتر شده، فرمانده لشکری میشود که باید در دروازههای خرمشهر با دشمن بجنگند. اما سرنوشت او فرسنگها دورتر از مرزهای ایران رقم میخورد. این فیلم درباره زندگی احمد متوسلیان است.
هادی حجازیفر، امیرحسین هاشمی، سوده ازقندی، فرهاد فداکار و عماد محمدی بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز» دومین ساخته این کارگردان محسوب میشود که با موضوع امنیت تولید شد. این فیلم سال بعد از «ایستاده در غبار» یعنی در جشنواره سی و پنجم اکران شد که شروع همکاری مهدویان با جواد عزتی نیز به شمار میرود.
مهرداد صدیقیان، احمد مهرانفر، هادی حجازیفر، مهدی زمینپرداز، محیا دهقانی، لیندا کیانی، حسین مهری و مهدی پاکدل دیگر بازیگران این فیلم بودند.
«ماجرای نیمروز» به ترورهای سال ۱۳۶۰ به دست گروه مجاهدین میپردازد. این درگیریها پس از برکناری ابوالحسن بنیصدر از ریاستجمهوری توسط مجلس شورای اسلامی شدت میگیرند. پس از برکناری ابوالحسن بنیصدر، گروههای ضد حکومت مانند گروه سازمان مجاهدین خلق ایران دست به ترورهای موفق مقامات ارشد حکومت میزنند. از سوی دیگر، سازمان اطلاعات کشور و اطلاعات سپاه با همکاری هم درصدد دستگیری اعضای گروه سازمان مجاهدین خلق هستند. در این میان، این فیلم رابطه بین یکی از اعضای سپاه و زنی از اعضای گروه سازمان مجاهدین خلق را که در گذشته در دانشگاه همکلاسی بودند، نشان میدهد.
فیلم سینمایی «لاتاری» سال بعد از «ماجرای نیمروز» تولید شد، فیلمی که شکل و شمایل آن با دو فیلم پیشین مهدویان فرق داشت اما از نظر محتوا همان موضوع امنیت را این بار کمی مدرنتر دنبال میکرد.
این فیلم یه نویسندگی ابراهیم امینی و تهیهکنندگی سید محمود رضوی شاید به دلیل امروزی بودنش بیش از دو فیلم قبلی مهدویان دیده شد.
داستان این فیلم، قصه امیرعلی (ساعد سهیلی) و نوشین (زیبا کرمعلی) دو جوان بیست و یک-بیست و دو ساله است که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند. خانوادههایشان چندان موافق نیستند. آنها صبر پیشه کردهاند تا بهمرور زمان رضایت خانوادههایشان را جلب کنند. آن دو یک رؤیای مشترک دارند؛ برندهشدن در لاتاری و دریافت گرین کارت آمریکا، اما نوشین بهواسطه دوست یکی از آشنایان برای کار ترجمه به دبی میرود. پس از مدتی امیرعلی خبردار میشود نوشین خودکشی کرده و او برای پیبردن به راز خودکشی به دبی میرود و میفهمد نوشین گرفتار باندهای قاچاق جنسی شده بوده است.
ساعد سهیلی، هادی حجازیفر، حمید فرخنژاد، جواد عزتی، علیرضا استادی، نادر سلیمانی، مهدی زمینپرداز، بهزاد فروتن، مهسا باقری، زیبا کرمعلی و امیرحسین هاشمی بازیگران این فیلم سینمایی بودند.
فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز: رد خون» که به «ماجرای نیمروز ۲» نیز معروف است دو سال بعد از قسمت اول آن ساخته شد و در دوره سی و هفتم جشنواره حضور داشت. این چهارمین دوره از حضور مهدویان در جشنواره با یک فیلم سیاسی-امنیتی بود.
روایت کلی این فیلم پیرامون اتفاقات بعد از پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ و عملیات مرصاد است. نیروهای امنیتی ایران متوجه حضور نفوذیهای سازمان مجاهدین خلق پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران در جبهه میشوند. با ارسال دو مأمور امنیتی به بغداد میخواهند قبل از شروع عملیات فروغ جاویدان، عباس زریباف فرمانده این عملیات را ترور کنند. اما داستان طور دیگری رقم میخورد.
جواد عزتی، بهنوش طباطبایی، هادی حجازیفر، محسن کیایی، هستی مهدوی، مهدی زمینپرداز و حسین مهری برخی از بازیگران این فیلم هستند.
* سبد پر حوزه هنری، اوج و فارابی در ساخت فیلمهای امنیتی
سازمان هنری رسانهای اوج، بنیاد سینمایی فارابی و حوزه هنری و سازمان تبلیغات اسلامی بهعنوان سه ارگان دولتی در عرصه تولید فیلمهای امنیتی در برخی از ادوار جشنواره حضور داشتند. سازمان اوج در دوره سی و هشتم با فیلم سینمایی «لباس شخصی» ساخته امیرعباس ربیعی حضور داشت و در دوره سی و نهم با فیلم سینمایی «مصلحت» ساخته حسین دارابی به جشنواره آمد. همچنین فیلمهای سینمایی «روباه» ساخته بهروز افخمی و «امکان مینا» به کارگردانی کمال تبریزی نیز از تولیدات بنیاد سینمایی فارابی با موضوع سیاسی-امنیتی هستند که در جشنواره فیلم فجر حضور داشتند.
همچنین حوزه هنری نیز در دوره سی و هفتم فیلم سینمایی «دیدن این فیلم جرم است» به کارگردانی رضا زهتابچیان بهعنوان یک فیلم امنیتی حضور داشت.
فیلم سینمایی «لباس شخصی» به کارگردانی و نویسندگی امیرعباس ربیعی و تهیهکنندگی حبیب والینژاد است. موضوع این فیلم عملکرد حزب توده ایران در سالهای ابتدایی انقلاب ۱۳۵۷ ایران است و در آن شخصیتهایی چون نورالدین کیانوری و احسان طبری به تصویر کشیده شدهاند. این فیلم نخستین ساخته ربیعی در سینما محسوب میشود.
مهدی نصرتی، توماج دانش بهزادی، مجید پتکی، مهیار شاپوری، عماد درویشی، میلاد افواج، احمد لشینی، مجید جعفری، شهاب بهرامی، روزبه رئوفی، ماهمنیر بیطاری، نجلا نظریان، ابوذر ساعدی، وحید نفر و کیوان محمودنژاد بازیگران این فیلم بودهاند.
فیلم سینمایی «مصلحت» با نامهای سابق «پدری» و «مصلحت نظام» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی حسین دارابی و تهیهکنندگی محمدرضا شفاه است که در سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر حضور داشت.
در خلاصه داستان این فیلم آمده است: در اوایل سال ۶۰، بعد از انقلاب، نظام سیاسی جدید مستقر میشود. در این زمان اختلاف سیاسی میان یکی از شخصیتهای بانفوذ نظام با فرزندش، آنها را در مقابل هم قرار میدهد و موجب تقابل و موازنه سخت پیوند خانوادگی و مصلحت سیاسی کشور میشود …
فرهاد قائمیان، وحید رهبانی، مهدی حسینینیا، مجید نوروزی، امیر نوروزی، نازنین فراهانی، سهیبانو ذوالقدر، مهدی فریضه، علی دلپیشه، حسن تسعیری، مجید جعفری و وحید نفر در این فیلم به ایفای نقش پرداختهاند.
فیلم سینمایی «دیدن این فیلم جرم است!» فیلمی در ژانر سیاسی به کارگردانی و نویسندگی رضا زهتابچیان و تهیهکنندگی محمدرضا شفاه محصول سازمان سینمایی سوره حوزه هنری است.
در این فیلم که به ماجرای یک گروگانگیری میپردازد؛ مهدی زمین پرداز، امیر آقایی، حمیدرضا پگاه، لیندا کیانی، محمود پاکنیت، حسین پاکدل، حمید ابراهیمی، حسن زارعی، مرتضی زارع، مهرداد فلاحتگر و محمدرضا مالکی به ایفای نقش پرداختهاند.
فیلم سینمایی «روباه» به کارگردانی و نویسندگی بهروز افخمی و تهیهکنندگی محمد پیرهادی در سال ۱۳۹۳ ساخته شد.
این فیلم مرتبط با مسائل امنیتی و جاسوسی در حوزه انرژی هستهای است. برادرِ نتانیاهو (جلال فاطمی) برای انجام یک عملیات تروریستی جدید علیه دانشمندان هستهای به ایران میآید. این مأمور حرفهای در ایران برای رسیدن به اهداف خود از یک راننده ساده (حمید گودرزی) سوءاستفاده میکند اما…
حمید گودرزی، جلال فاطمی، آرش مجیدی، بابک حمیدیان، مرجان شیرمحمدی در این فیلم ایفای نقش کردهاند.
فیلم سینمایی «امکان مینا» فیلمی به کارگردانی کمال تبریزی، نویسندگی فرهاد توحیدی و مرتضی اصفهانی (قبه) و تهیهکنندگی منوچهر محمدی در جشنواره سی و چهارم فیلم فجر حضور داشت. این فیلم که داستان زندگی یک روزنامهنگاری است که در دهه ۶۰ فعالیت دارد، یک موضوع امنیتی را به تصوری کشیده است.
فیلم «امکان مینا» ماجرای زنوشوهری را در روزهای موشکباران تهران روایت میکند. شوهر به نام مهران با بازی میلاد کی مرام خبرنگار یک روزنامه است و به کارش متعهد است. زن به نام مینا با بازی مینا ساداتی جاسوس سازمان مجاهدین خلق است. مینا خبرها و اطلاعات محرمانه شوهرش را به سازمان مجاهدین میرساند.
این فیلم که برای نمایش در بخش سودای سیمرغ سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر پذیرفته شده بود، در اکثر بخشها نامزد جایزه شد و توانست در دو رشته موسیقی متن و چهرهپردازی سیمرغ بلورین را دریافت کند.
میلاد کی مرام، مینا ساداتی، شاهرخ فروتنیان، سیامک صفری، سیامک احصایی، بهادر مالکی و علی مردانه از جمله بازیگران این فیلم سینمایی بودند.
* دو فیلم امنیتی که در کشورهای دیگر تولید شدهاند
دو فیلم سینمایی «روز صفر» ساخته سعید ملکان و فیلم سینمایی «استرداد» با موضوع امنیتی و محصول مشترک با کشورهای آلمان، روسیه، ارمنستان و لهستان هستند.
فیلم سینمایی «استرداد» ساخته علی غفاری در جشنواره سی و یکم فیلم فجر رونمایی شد. این فیلم به نویسندگی علیرضا طالبزاده و تهیهکنندگی محسن علیاکبری است که در کشورهای ایران، روسیه، ارمنستان و لهستان فیلمبرداری شد.
این فیلم به موضوع طلب یازده تن طلای ایران از شوروی میپردازد که قرار بود توسط شوروی بابت بدهی از جنگ جهانی دوم به ایران داده شود و مربوط به مقطع زمانی ۱۳۳۲ است. این فیلم یک درام تاریخی درباره وقایع جنگ جهانی دوم و مسائلی است که پای نیروهای متحدین و متفقین را به ایران باز کرد و در آن به ماجرای پرداخت غرامت به ایران اشاره میشود.
حمید فرخنژاد، فرهاد قائمیان، آلیسا کاچر، الکساندر ناوانف، صالح میرزا آقایی، سیاوش چراغیپور، علیرام نورایی، بهنام تشکر، احمد نجفی، شیرین یزدانبخش و علی روئینتن در این فیلم به ایفای نقش پرداختهاند.
فیلم سینمایی «روز صفر» عنوان فیلمی به کارگردانی سعید ملکان، نویسندگی سعید ملکان و بهرام توکلی و به تهیهکنندگی سعید ملکان است که در سال ۱۳۹۸ تولید شده و در جشنواره سی و هشتم نیز حضور داشته است.
این فیلم به سبک معمایی-هیجانی و در فضای جنگی و ماجراجویانه به زبانهای فارسی، اردو، پشتو و آلمانی؛ تولید شده، امیر جدیدی و ساعد سهیلی بازیگران نقش اول آن هستند. چند بازیگر خارجی و بازیگران تئاتر هم در این فیلم جلوی دوربین رفتهاند و بخشهایی از این فیلم در شهر برلین فیلمبرداری شده است.
«روز صفر» با دریافت ۵ سیمرغ بلورین از سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر، رکورددار دریافت بیشترین جایزه در این جشنواره شد.
داستان این فیلم در مورد نحوه و چگونگی دستگیری عبدالمالک ریگی توسط وزارت اطلاعات ایران است.
* «سیانور» و «ضد» فیلمهایی با موضوع منافقین
دو فیلم سینمایی «سیانور» و «ضد» که به ترتیب ساخته بهروز شعیبی و امیرعباس ربیعی است نیز فیلمهایی هستند که با موضوع امنیت و منافقین در سینمای ایران تولید شدهاند.
فیلم سینمایی «سیانور» که در دوره سی و چهارم فیلم فجر در جشنواره فیلم فجر حضور داشت فیلمی به کارگردانی بهروز شعیبی، نویسندگی مسعود احمدیان و تهیهکنندگی سید محمود رضوی و تولید سال ۱۳۹۴ است. این فیلم برای نمایش در بخش سودای سیمرغ پذیرفته شد اما نتوانست در هیچ رشتهای سیمرغ بلورین کسب کند.
داستان «سیانور» برگرفته از روایات رسمی دولت ایران از وقایع درونی سازمان مجاهدین خلق ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران است. این فیلم بازگوکننده اختلافات میان دودسته در سازمان مجاهدین خلق و درگیری میان چهرههای کلیدی آن مانند تقی شهرام، مرتضی صمدیه لباف و مجید شریف واقفی در متن یک داستان عاشقانه نافرجام است.
داستان در دهه ۱۳۵۰ میگذرد و محور اصلی آن زندگی عاشقانه یک زوج است که در آن دوره زمانی به تصویر کشیده میشود.
پایان یک سکوت طولانی! امیر و هما پس از مدتی یکدیگر را مییابند درحالیکه یک انتخاب بیشتر ندارند؛ سیانور یا زندگی! و هما سیانور را انتخاب میکند.
و اما فیلم سینمایی «ضد» دومین ساخته امیرعباس ربیعی، به نویسندگی حسین تراب نژاد و تهیهکنندگی محمدرضا شفیعی در ژانر درام سیاسی است که محصول سازمان سینمایی حوزه هنری است.
ربیعی پس از فیلم «لباس شخصی» برای دومین بار با موضوع امنیت و سیاست فیلم ساخته است که در این دوره از جشنواره یعنی دوره چهلم حضور خواهد داشت.
«ضد» روایتی از التهابات کشور در ابتدای انقلاب اسلامی است. قصه «ضد» در از زمستان سال ۵۹ شروع میشود و تا تابستان ملتهب سال ۶۰ ادامه مییابد. این فیلم درباره یک عشق در دلِ حوادث سیاسی است که پس از سالها دوباره شعلهور میشود.
خلاصه داستان: بعضی آدمها میتوانند بر «ضدِّ» هدفی باشند که همه میپندارند در خدمت آن هستند. این «ضد» میتواند حذف یک نفر یا یک ملت باشد …
مهدی نصرتی، لیلا زارع، لیندا کیانی، مجید پتکی، مهشید جوادی، روزبه رئوفی، عماد درویشی، شیرین آقاکاشی و امین خانی بازیگران «ضد» هستند.