سوره سینما – هدیه حدادی‌اصل: برهه اکران فیلم‌های نوروزی یکی از پرطرفدارترین ایام برای سینماداران، فیلمسازان و البته مخاطبان به شمار می آید. چرا که همیشه در روزهای نوروزی به درصد مخاطبان سینمارو افزوده شده و به دلیل تعطیلی هایی که این عید باستانی برای ما به همراه دارد، فیلم های در حال اکران فروش قابل توجهی را تجربه می کنند. همین است که از سال ها پیش که نوبت اکران نوروزی به دیگر اکران های ایام خاص اضافه شده، صف بلندبالایی از آثار درخواست پخش و قرار گرفتن در این لیست را دارند و برای به دست آوردن این جایگاه با یکدیگر به رقابت می پردازند؛ اما در نهایت این شورای صنفی نمایش است که با همفکری سازمان سینمایی این هفت فیلم برگزیده را براساس معیارهایی که از جمله مهمترین آن ها عدم فیلمسوزی است، انتخاب و در لیست اکران نوروز قرار می دهد.

*وضعیت اکران نوروزی پیش از شیوع کرونا

حالا سه سالی می‌شود که کرونا سایه سنگین خود را جدای از مشاغل دیگر، روی سینما، تئاتر و موسیقی نیز پهن کرده است.

درست در تاریخ ۳۰ بهمن‌ماه ۱۳۹۸ بود که با اعلام رسمی سازمان بهداشت جهانی و سپس دولت جمهوری اسلامی ایران مشخص شد ویروس کرونا به کشور ایران نیز وارد شده است و همین یک خط خبر کافی بود تا امید فیلم‌هایی که آماده اکران نوروزی بودند را ناامید کند. باتوجه‌به این تاریخ، آخرین سالی که سینمای ایران پخش گسترده نوروزی را تجربه کرد، نوروز ۱۳۹۷ بود که در ادامه آن؛ اکران‌ها به ماه رمضان کشیده شد و در نهایت بازهم به روال هرساله ۵ فیلم دیگر به پخش ویژه عید سعید فطر رسیدند. اما امسال پس از گذشت دو سال تیره برای سینما، با واکسیناسیون شدن درصد قابل‌توجهی از هم‌وطنان و شرایط مساعدتر کرونایی، سالن‌های سینمایی باز شدند و نمایش فیلم‌ها بار دیگر از سر گرفته شده است؛ البته بازهم با شرایط سفت‌وسخت کرونایی که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به محدود شدن ظرفیت سالن‌های سینمایی برای پذیرش مخاطب اشاره کرد.

*این هفت فیلم برگزیده …

باتوجه‌به اینکه امسال پس از دو سال اجازه اکران‌های گسترده صادر گردید، حرف و حدیث‌های زیادی هم برای حضور هفت فیلم منتخب شورای صنفی نمایش ایجاد شد که در نهایت با تدابیری از سوی سازمان سینمایی چیدمان تغییر کرد و مجوز هفت فیلم سینمایی «مرد بازنده»، «شادروان»، «موقعیت مهدی»، «روز صفر»، «سگ بند»، «قدغن» و «گل به خودی» برای اکران صادر شد که برخی از آن‌ها در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ و بعضی دیگر با وقفه‌ای یک‌هفته‌ای به سینماها آمدند.

پس از اعلام رسمی فیلم‌های نوروزی، سازمان سینمایی خبر از افزایش عجیب نرخ بلیت سینماها داد و همین خبر نیز با واکنش‌های زیادی روبه‌رو شد و شاید سازمان سینمایی دلیل این تصمیم را ظرفیت ۵۰ درصدی سینماها به‌خاطر رعایت کردن پروتکل‌های بهداشتی در شرایط کرونایی دانست اما در مقابل، این مهم را در نظر نگرفت که با بالابردن قیمت بلیت، حالا دیگر؛ کار برای کشاندن مخاطب دلسرد شده از این پرده جادویی سخت‌تر می‌شود!

*آیا مخاطب بلیت‌های ۴۵ هزارتومانی را خریداری می‌کند؟!

با پایان یافتن ایام نوروز و انتشار آمار فروش این هفت فیلم، روی این امر صحه گذاشته شد که مخاطب حتی اگر ایام نوروز هم باشد اما دیگر علاقه‌ای به سینما رفتن و تماشای فیلم ندارد و در نهایت آن کسانی هم که مخاطبان حرفه‌ای‌تر سینما هستند، با این استدلال که منتظر می‌مانند تا فیلم‌های اکران شده، به VODها بیایند خود را از بند پرداخت بلیت‌های ۴۵ هزارتومانی رها می‌کنند.

پس از اتمام تعطیلات نوروز، درصد پایین مخاطبان و آمار فروش، موجب شد تا شورای صنفی نمایش به این نتیجه برسد که فیلم جدیدی را برای اکران رمضان ۱۴۰۱ در نظر نگیرد و این در حالی است که در چند سال گذشته باتوجه‌به نزدیکی ماه مبارک رمضان به عید نوروز این شانس برای فیلم‌های منتخب ایجاد شد که مدت‌زمان طلایی بیشتری را در اکران حضور داشته باشند البته با احتساب این امر که یک الی دو فیلم پرمخاطب دیگر به آن‌ها اضافه می‌شد.

اما امسال به دلیل عدم استقبال مخاطبان از اکران نوروزی؛ شورای صنفی نمایش به این نتیجه رسید که فیلم دیگری را تا عید سعید فطر به لیست هفت فیلم نوروز اضافه نکند و برخلاف هرسال که در عید فطر باز لیست جدیدی متشکل از ۵ فیلم به اکران ویژه می‌رسیدند اما امسال این شورا اعلام کرد که به دلیل فروش پایین فیلم‌های نوروزی تنها دو فیلم «لامینور» ساخته داریوش مهرجویی و «انفرادی» به کارگردانی مسعود اطیابی به اکران ویژه عید فطر می‌رسند و بدون حذف شدن فیلم‌های دیگر، در کنار هفت فیلم نوروزی قرار می‌گیرند.

*آمار فروش فیلم‌های اکران نوروزی

طبق آمار منتشر شده از سینمادارها و پخش‌کننده‌های فیلم‌ها، مبلغ فروش فیلم‌های اکران نوروزی تا یکشنبه ۲۸ فروردین‌ماه به ترتیب فروش به شرح زیر است:

فیلم سینمایی «سگ بند» با ۶۶۶ هزار مخاطب، ۲۲ میلیارد و ۷۹۵ میلیون تومان فروش کرده است.

این فیلم به کارگردانی مهران احمدی و تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمی و با بازی امیر جعفری، بهرام افشاری، سیروس گرجستانی، نازنین بیاتی، بهاره کیان‌افشار، میرطاهر مظلومی، عزت‌الله مهرآوران، سیامک صفری، علی تقی‌پور و مهران احمدی یک فیلم کمدی است.

فیلم سینمایی «موقعیت مهدی» با ۳۲۰ هزار مخاطب به فروش ۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان رسیده است.

این فیلم به کارگردانی هادی حجازی فر و تهیه‌کنندگی حبیب‌الله والی نژاد و با بازی هادی حجازی‌فر، ژیلا شاهی، وحید حجازی‌فر، معصومه ربانی‌نیا، وحید آقاپور و روح‌الله زمانی، بخشی از زندگی شهیدان مهدی و حمید باکری را به تصویر کشیده است.

فیلم سینمایی «شادروان» با حضور ۲۱۸ هزار مخاطب ۷ میلیارد و ۷۰۷ میلیون تومان فروش داشته است.

این فیلم به کارگردانی حسین نمازی و تهیه‌کنندگی عباس نادران و با بازی سینا مهراد، گلاره عباسی، نازنین بیاتی، بهرنگ علوی، رؤیا تیموریان، رضا رویگری و بهرام ابراهیمی یک کمدی موقعیت است.

فیلم سینمایی «روز صفر» نیز با ۱۷۴ هزار نفر مخاطب، ۵ میلیارد و ۹۹۴ میلیون تومان فروش داشته است.

این فیلم به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سعید ملکان و با بازی امیر جدیدی، ساعد سهیلی، محمدرضا مالکی و مهدی قربانی یک فیلم معمایی – هیجانی است که ماجرای دستگیری عبدالمالک ریگی را نشان داده است.

فیلم سینمایی «مرد بازنده» با ۱۳۳ هزار مخاطب، ۵ میلیارد و ۱۳ میلیون تومان فروش کرده است.

این فیلم به کارگردانی محمدحسین مهدویان و تهیه‌کنندگی امیر بنان و کامران حجازی و با بازی جواد عزتی، رعنا آزادی ور، آناهیتا درگاهی، بابک کریمی، مهدی زمین پرداز، امیر دژاکام، سجاد بابایی و شبنم قربانی یک فیلم پلیسی – معمایی است.

فیلم سینمایی «گل به خودی» با ۱۶ هزار مخاطب به فروش ۵۰۱ میلیون‌تومانی دست‌یافته است.

این فیلم به کارگردانی احمد تجری و تهیه‌کنندگی علی قائم‌مقامی و با بازی شقایق فراهانی، نسیم ادبی، علیرضا استادی، رایان سرلک و ستاره حسینی است.

فیلم سینمایی «قدغن» نیز با ۶ هزار و ۳۰۰ مخاطب تاکنون ۲۱۸ میلیون و ۸۲۲ هزار تومان فروش داشته است.

این فیلم به کارگردانی مجید مافی و تهیه‌کنندگی محمدحسین فرح‌بخش و با بازی سام درخشانی، ساناز سعیدی، افسانه چهره‌آزاد، محمود جعفری، علیرضا استادی، ونوس کانلی، کریم امینی، رزا بیات، اشکان عقیلی، ملیکا شهاب، فرنیا طاوسی، علی تاجیک، وحید اسمی خانی و علیرضا قادری یک ملودرام اجتماعی است.

ناگفته نماند که این اعداد با احتساب بلیت‌های ۴۵ هزارتومانی است و البته از این نکته هم غافل نشویم که در ایام ماه مبارک رمضان تا زمان افطار بلیت‌های سینما نیم‌بها محاسبه می‌شوند.

اما با نگاهی به آمار فروش سینماها در عید نوروز و رمضان سال ۱۳۹۸ که آخرین اکران‌ها پیش از شیوع ویروس کرونا بودند، با احتساب میانگین مبلغ بلیت که ۱۵۰۰۰ تومان بوده است، به این نتیجه می‌رسیم که تا ۵۰ درصد مخاطب سینماها ریزش داشته‌اند. اکنون نگاهی به فروش فیلم‌ها در نوروز و رمضان سال ۹۸ می‌اندازیم:

فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» به کارگردانی سعید روستایی با حدود یک میلیون و ۸۱۴ هزار مخاطب، ۲۷ میلیارد و ۱۹۹ میلیون تومان فروش کرده است.

فیلم سینمایی «رحمان ۱۴۰۰» به کارگردانی منوچهر هادی با حدود یک میلیون و ۴۶۰ هزار مخاطب به فروش ۲۱ میلیارد و ۸۹۱ میلیون تومان دست یافت.

فیلم سینمایی «چهار انگشت» ساخته حامد محمدی با حدود ۶۹۸ هزار مخاطب، ۱۰ میلیارد و ۴۵۸ میلیون تومان فروش داشته است.

فیلم سینمایی «زندانی‌ها» ساخته مسعود ده‌نمکی با حدود ۳۰۶ هزار مخاطب به فروش ۴ میلیارد و ۵۸۲ میلیون تومانی رسید.

فیلم سینمایی «پیشونی سفید ۳» به کارگردانی سیدجواد هاشمی با حدود ۲۱۴ هزار مخاطب در مجموع ۳ میلیارد و ۲۰۳ میلیون تومان فروش داشته است.

فیلم سینمایی «ژن خوک» ساخته سعید سهیلی با حدود ۲۱۲ هزار مخاطب به فروش ۳ میلیارد و ۱۸۲ میلیون تومانی رسیده است.

فیلم سینمایی «تختی» به کارگردانی بهرام توکلی با حدود ۶۹۸ هزار مخاطب، یک میلیارد و ۸۷۷ میلیون تومان فروش داشته است.

فیلم سینمایی «نبات» به کارگردانی پگاه ارضی با حدود ۴۴ هزار مخاطب فروش ۶۵۷ میلیونی تومانی را تجربه کرد.

فیلم سینمایی «به‌دنیاآمدن» ساخته محسن عبدالوهاب با حدود ۹ هزار مخاطب به فروش ۱۳۰ میلیون تومانی رسیده است.

فیلم سینمایی «وکیل مدافع» به کارگردانی سلما بابایی با حدود ۵ هزار و ۸۰۰ مخاطب به فروش ۸۷ میلیون تومانی رسید.

فیلم سینمایی «تولدت مبارک» ساخته سمیه زارعی نژاد با حدود ۳ هزار و ۶۰۰ مخاطب فروشی بالغ بر ۵۴ میلیون تومان را تجربه کرد.

با نگاهی به آمار و ارقام ارائه شده و مقایسه آن‌ها با یکدیگر متوجه می‌شوید که مخاطب سینما در این دو سال به چه اندازه کاهش داشته است.

*مقایسه دو فیلم پرفروش سال ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱

در سال ۱۳۹۸ اولین فیلم پرفروش سال، فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» بوده است که با حدود یک میلیون و ۸۱۴ هزار مخاطب ۲۷ میلیارد و ۱۹۹ میلیون تومان فروش داشته است. این در حالی است که میانگین قیمت بلیت سینماها ۱۵ هزار تومان بود. در حالیکه امسال جایگاه نخست جدول فروش متعلق به یک فیلم کمدی به نام «سگ بند» است که با قیمت بلیت ۴۵ هزارتومانی و با حدود ۶۶۶ هزار مخاطب، ۲۲ میلیارد و ۷۹۵ تومان فروش کرده است. با نگاهی گذرا تنها به همین دو فیلم ابتدایی جدول می‌توان نتیجه گرفت که مخاطب سینما نسبت به سال ۱۳۹۸ بیش از ۵۰ درصد افت کرده است.

*علت کم‌فروشی فیلم‌های سینمایی چیست؟

با تمام توضیحات ذکر شده و آمار و ارقام ارائه شده باید دید مشکل اصلی و اساسی عدم استقبال از فیلم‌های اکران نوروزی و رمضان در سال ۱۴۰۱ از کجا نشأت می‌گیرد.

در این زمینه چند نظریه را می‌توان عنوان کرد:

۱- مخاطب همچنان با وجود واکسینه شدن و البته اعمال شرایط و پروتکل‌های بهداشتی در سالن‌های سینمایی اما همچنان از وجود ویروس کرونا واهمه دارد و به‌خاطر ترس از سلامتی‌اش به سینما نمی‌رود!

۲- افزایش بهای بلیت در سال ۱۴۰۱ موجب شده در این شرایط اقتصادی بسیاری از مخاطبان و خانواده‌ها یا نخواهند این مبلغ هزینه را برای پرداخت یک فیلم تقبل کنند و یا توان پرداخت نداشته باشند تا یک فیلم سینمایی را روی پرده سینماها تماشا کنند!

۳- وجود رسانه‌ای با نام VOD که با فاصله خیلی کوتاه از پایان یافتن زمان اکران هر فیلم، آن را به‌صورت آنلاین منتشر می‌کند و مخاطب می‌تواند پول دو عدد بلیت سینما را برای خرید اشتراک آن‌ها پرداخت کند و ماهانه صدها فیلم و سریال را تماشا کند بدون آنکه در معرض خطر کرونا قرار گیرد.

۴- وجود ده‌ها مجموعه و سریال که برای رسانه‌های VOD تولید می‌شوند که مختصات آثار سینمایی را دارا هستند، با آنچه در تلویزیون پخش می‌شوند متفاوت‌اند و اکثر بازیگران سینمایی و سوپراستارها را در خود دارند و مخاطب از تماشای هفتگی آن‌ها لذت می‌برد و در نتیجه نیازی نمی‌بیند به سینما برود تا بازیگران محبوبش را تماشا کند.

۵- پایین آمدن سطح کیفی آثار سینمایی از نگاه مخاطب، دلیل دیگری است که او را به سینماها نمی‌کشاند.

باتوجه‌به موارد بالا، می‌توان گفت تنها موردی که ممکن است باعث کشاندن مخاطب به سالن‌های سینمایی شود، مواد تبلیغاتی آثار و اهمیت و ارزشی است که به این بخش از تولیدات نسبت به سال ۹۸ داده می‌شود. از طرفی وجود برنامه مخاطب‌محور اینستاگرام که خود یکی از ارکان اساسی برای حوزه تبلیغات به شمار می‌رود، می‌تواند مخاطب را ترغیب کند تا تمام شرایط و نکات ذکر شده را به جان بخرد و برای تماشای یک فیلم روانه سالن‌های سینمایی شود.

اما این ماجرا قرار است تا کجا ادامه یابد؟ تا چند سال دیگر فیلمسازان نمی‌توانند حتی هزینه ساخته پروژه را از فروش به دست آورند؟ و یا به‌خاطر شکست در سینما به شبکه نمایش خانگی و ساخت سریال روی آوردند؟ این موضوع در سینمای ایران به یک مسئله اساسی بدل شده که نیاز به تدبیر و بررسی و پیداکردن راه چاره برای فیلمسازان و سینماداران دارد که بی شک این تدبیر نیز باید از سوی ارشاد و سازمان سینمایی اندیشیده شود.