سوره سینما – هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز به نیمه راه رسیده است و با وجود اکران بیشتر فیلم‌های جشنواره اما حضور سینمای ایران بخش اصلی اخبار رسانه‌های بین‌المللی است.

مطلبی که قابل تامل است حضور پررنگ سینمای ایران در ونیز ۲۰۲۲ است که با ۵ فیلم بلند و کوتاه در بخش‌های مختلف جشنواره حاضر شده است. آنچه این روزها در نشریات بین‌المللی رویت می شود، تمجیداتی است که از کارگردان فیلم‌هایی چون «شب، داخلی، دیوار» و یا «جنگ جهانی سوم» در خصوص پرداخت درست به سوژه‌هایی می‌شود که ممکن است در هر نقطه‌ای از دنیا وجود داشته باشند. با این وجود نشریات بین‌المللی قصد دارند تمام اتفاقات ناگوار یک سوژه سینمایی در یک فیلم را به جامعه‌ای نسبت دهند که فیلمساز فیلم در آن زندگی می‌کند.

در همین راستا نشریه ورایتی با انتشار مطلبی در مورد سینمای ایران از نمایندگان آن در هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز نوشت و حضور پررنگ ایران در ونیز را منعکس کننده انفجار انرژی سینمایی کشور تلقی کرد.

در ابتدای مطلبی که ورایتی در این خصوص منتشر کرده است آمده است:

«با وجود تمام محدودیت ها و موانعی که فیلمسازان در سینمای ایران با آن مواجه هستند اما این کشور سال بسیار خوبی را در سینما سپری کرده است.»

گرچه بخشی از این نظریه در ورایتی صحیح است که آن هم موفقیت سینمای ایران در سالی است که گذشت اما بخش ابتدایی آن با در نظر گرفتن تولیداتی که سینمای کشور داشته و موفقیت ها و حضورهای بین المللی که تجربه کرده است، یک نظریه بی اساس است، نظریه ای که تنها با اولویت یک کارگردان سیاسی مطرح شده است!

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: «بازتاب این انفجارِ انرژیِ غیرقابل مهار سینمایی، آثاری است که در جشنواره های برلین، کن، کارلووی واری و ونیز حضور داشتند. امسال پنج فیلم از ایران در ونیز است که دو فیلم از این پنج فیلم در بخش اصلی با دیگر فیلم های جهان رقابت می کنند. همچنین لیلا حاتمی بازیگر فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی، یکی از اعضای هیات داوران اصلی ونیز ۲۰۲۲ است.»

آلبرتو باربرا؛ رئیس جشنواره ونیز، گفته است که هیچ سالی مانند امسال از کشور ایران متقاضی نداشته ایم، متقاضیانی که بسیاری از آن ها فیلم های خوبی هستند.»

وی در بخش دیگری از صحبت های خود این حضور پرتعداد را به شرایط کشور ایران ربط داده و با اطلاق صفت‌هایی مثل «سخت گیر» و «سرکوب گر» به نظام، آثار افرادی چون جعفر پناهی را پاسخی به قیام‌هایی دانسته که به دلیل شرایط اقتصادی ایران رخ داده‌اند. آن هم در شرایطی که این روزها به دلیل فرسایشی شدن جنگ روسیه و اوکراین کل اروپا آینده مطمئنی از نظر اقتصادی ندارد.

در بخش دیگری از گزارش ورایتی، باربرا فیلم سینمایی «بدون خرس» پناهی که دو داستان موازی را در هم می آمیزد، بهترین فیلم او در یک دهه اخیر سینمای ایران تلقی می کند و خاطرنشان می کند که «این یک فیلم سیاسی نیست. در واقع یک عاشقانه است.»

در این گزارش درخصوص فیلمسازان مخالف در کشور ایران آمده است: «جعفر پناهی و محمد رسول اف در بیانیه ای که برای جشنواره ونیز از زندان اوین تهران صادر کردند، «امید به آفرینش دوباره» را «دلیل هستی» دانستند. آنها همچنین تأکید کردند که سینمای مستقل، زمانه خودش را منعکس می‌کند. از جامعه الهام می گیرد و نمی توان نسبت به آن بی تفاوت بود.»

بخشی از این گزارش درخصوص صحبت های وحید جلیلوند، کارگردان فیلم سینمایی «شب، داخلی، دیوار» است که فیلمش در بخش اصلی رقابت های ونیز ۷۹ حضور دارد و پیش از این نیز دو فیلم دیگرش «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» و «بدون تاریخ، بدون امضا» در بخش افق های ونیز حضور داشته است. جلیلوند می‌گوید: « رنج‌ها،  توان قصه‌گویی بیشتری دارند. اگرچه وضعیت دشوارِ زندگی، ملال‌آور است، اما درام‌ها غالبا در همین فضا شکل می‌گیرند. شاید در سایر کشورهای غربی و یا در آمریکا، هنرمندان می‌بایست در جستجوی درام باشند، اما در خاورمیانه، درام بخشی از زندگیِ روزمره مردم است.»

جلیلوند همچنین تاکید کرده است: «شب، داخلی، دیوار» داستان مردی کم‌بیناست که زندگی‌اش در مواجه با زنی متواری تغییر می‌کند. لزوما این فیلم بازتابی از جامعه ایران نیست بلکه به‌واقع پرتره‌ای از جهانی‌ست که در آن زندگی می‌کنیم.»

پس از صحبت های وحید جلیلوند، ورایتی در خصوص فیلم سینمایی «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی که در بخش افق های جشنواره ۷۹ فیلم ونیز حضور دارد، نوشت: «هومن سیدی، فیلمساز نوظهور ایرانی که «جنگ جهانی سوم» او در بخش افق‌های ونیز نمایش داده می‌شود، به نظر می‌رسد این مفهوم را پذیرفته است که یک استعاره سیاسی برای کشورش و فراتر از آن ساخته است.»

فیلم سینمایی «جنگ جهانی سوم» درباره یک کارگر روزمزد بی خانمان به نام شکیب است که در یک ساختمان کارگری می کند. شکیب برای بازی در فیلمی که در همان ساختمان قرار است فیلمبرداری شود، انتخاب می شود، فیلمی که درباره جنایات هیتلر در طول جنگ جهانی دوم، است.

در ادامه این گزارش آمده است: سیدی در بیانیه ای گفته است: «جوامع تحت حاکمیت رژیم های تمامیت‌خواه، مؤثرترین خالق شورشی‌ها هستند. من همیشه به این فکر می‌کردم که تا کی ظلم و ستم می تواند در جهان وجود داشته باشد و چه کسانی قرار است توسط حاکمان قدرتمند چنین جوامعی، درهم شکسته ‌شوند.»

همین ‌طور ورایتی به نقل از محمد اطبایی نوشت: « به خاطر همه فشارها و محدودیت‌هایی که مسئولین به فیلمسازان تحمیل می‌کنند، هیچ کس نمی‌داند سال آینده چه فیلم‌هایی داریم.» ورایتی همین طور نوشته: «اطبایی و دیگر فیلمسازان ایرانی نگرانند که علاوه‌بر انداختن فیلمسازان پشت میله‌های زندان، مسئولین ایرانی اکنون «علاقه‌ای به صدور پروانه ساخت هم ندارند.» او می‌گوید: «آنها فکر می‌کنند نباید مشکلات بیشتری برای خودشان بتراشند چرا که بیشتر فیلم‌هایی که جشنواره‌های مهم پذیرفته می‌شوند خشم مقامات دولت تندروی کنونی را به دنبال دارند.»

گفتنی است هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز، قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان، از تاریخ ۳۱ اوت تا ۱۰ سپتامبر (۹ تا ۱۹ شهریور) در ایتالیا برگزار می‌شود.

(نقل قول‌های سینماگران ایرانی از زبان انگلیسی و به نقل از ورایتی ترجمه شده‌اند.)