سوره سینما – هدیه حدادی‌اصل: در آئین اختتامیه جشنواره شانزدهم، محمد مهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد خزاعی؛ رئیس سازمان سینمایی، محمد حمیدی‌مقدم؛ مدیرعامل مرکز گسترش، سینمای مستند، تجربی و پویانمایی در کنار داوران این دوره و هنرمندان حضور داشتند.

در ابتدای این مراسم که اجرای پدرام کریمی همراه بود، محمد حمیدی‌مقدم ضمن خیر مقدم به حضار در سالن، طی صحبت‌هایی عنوان کرد: سپاس خدای را که امشب و در کنار شما، سینماگران و همراهانِ محترمِ «سینماحقیقت»، به پایان مسیری رسیدیم که از آغاز آن، می‌دانستیم چقدر دشوار و چالش برانگیز است. تماشای این تصاویر رنگارنگ، این ایران زیبا و باشکوه، خستگی را از ما دور می‌کند. اجازه بدهید کمی به عقب باز گردم و برای شما از این مسیر بگویم.

وی ادامه داد: ۵۷  مستند در بخش مسابقه، ۳۲ فیلم در بخش بین‌الملل، ۵ مستند خارجی در بخش نمایش‌های ویژه، ۱۲مستند در جایزه شهید آوینی و  ۱۰ اثر خارج از مسابقه؛ اما این، همه حقیقتِ امسال نیست. حضور پرشور مستندسازان استانی، برگزاری نشست‌های صمیمانه و رودرروی مستندسازان با وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس محترم سازمان سینمایی، برپایی کارگا‌ه‌های انتقال تجربه و همراهی سینماگران و کارشناسان داخلی و بین‌المللی با جشنواره، نشان می‌دهد که پس از شانزده دوره پرفراز و نشیب، نهالِ تنومندِ «سینماحقیقت»، بخشی انکار نشدنی از سینمای مستند ایران است.

*جشنواره «سینماحقیقت» انکار شدنی نیست

دبیر جشنواره افزود: در چهارمین دوره از خدمتگزاری برای این سینما و سینماگرانش، آنچه در این روزها دیدم، پویایی سینمای مستند ایران را عیان می‌کند و از جاری بودن روح زندگی در این خانواده بزرگ و عزیز خبر می‌دهد. شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت»، رنگ و بوی ایران بزرگ را داشت. این، شعار نیست. دغدغه خروج از پایتخت، تمرکززدایی و تحقق عدالت فرهنگی برای همه ایران، در این دوره تجلی یافت. «سینماحقیقت» برای آینده، پیشنهادی تازه دارد. سینمای مستند از محفل‌های کوچک و جشنواره‌ها می‌گذرد تا به مخاطبان بیشتری برسد و تصویرگر ایرانی وسیع باشد، ایرانی که نماد همدلی و یکپارچگی است، ایرانی که در قلب همه ما زنده است و نامش، پیوند دهنده همه سلایق، قومیت‌ها و فرهنگ‌هاست. مادری مهربان که ما را در آغوش خود گرفته و  به همراهی فرا می‌خواند.

وی با اشاره به این که پیش از شروع جشنواره، گروهی از انکار حقیقت گفتند، اما حقیقت انکار شدنی نیست، گفت «سینماحقیقت» تنها یک جشنواره نیست، محلی برای گفتگو است. فضایی برای تبادل نظر و شنیدن صداهای مختلف است. جهانی رنگارنگ و پرشور که از «زندگی و هنر» سخن می‌گوید و مگر می‌شود این دو را تحریم و انکار کرد؟ سالن‌های مملو از تماشاگر و صف‌هایی که مقابل این سالن‌ها، شکل گرفت، یکی از پرشورترین ادوار جشنواره را رقم زد. شما که با ما همراه بودید، این فضا را به یاد دارید. شما که بدون قضاوت، پا به این ضیافت گذاشتید و به جمعی پیوستید که از تعامل و فرصت بحث و تبادل نظر استقبال می‌کنند.

این مدیر اظهار کرد: شانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت»، فضایی برای دیده شدن جوانانی بود که در استان‌ها فیلم می‌سازند. آنها که در ایام جشنواره مهمان ما بودند و حضورشان جلوه‌ای نو، به جشنواره داد. ۲۸ مستندساز از ۱۶ استان در کنار جشنواره بودند و «ایران بزرگ» را به پردیس سینمایی ملت آوردند. دست همه این جوانان خلاق را می‌فشارم و برایشان آرزوی ادامه مسیر و موفقیت دارم. خوشحالیم که شرایط میزبانی از این دوستان جوان و پرانرژی فراهم شد و حضور آنها در خانه جشنواره و تجربه تماشای آثار، بخشی از خاطرات خوش شانزدهمین دوره را رقم زد.

حمیدی‌مقدم افزود: همراهی سینماگران داخلی و خارجی یکی دیگر از امتیازهای این دوره است. سینمای ایران پس انقلاب حرف‌های زیادی برای خارجیان داشته است. در زمینه نقد و نظر این دوره شاهد فضای تازه بودیم. شانزدهمین جشنواره با شما به پایان رسید، ما این مستندهای رنگارنگ و چهره‌های جدید را به یاد خواهیم داشت. آثاری که برخی از آنها منتقدانه بود. مستندهایی که امید را از یاد نبردند. امید نقطه عزیمت به سمت رستگاری و بخشی از باورهای ماست. ما امید را در این آثار را دیدیم.

وی در پایان بیان کرد: سینمای مستند با آثار جستجوگر و مطالبه گر زنده است. به نظر می‌رسد برخی از مستندسازان محافظه‌کار هستند و نمی‌خواهند از حاشیه امن بیرون بیایند امید که آنها جسارت را تقویت کنند. از وزیر ارشاد و رییس سازمان سینمایی هم ممنونم.

توجه بیشتر به مطالبات این خانواده باعث پیشرفت می‌شود و از وزیر می‌خواهم نگاه مهربانانه خود را به خانواده مستند همواره داشته باشند.

*محمد خزاعی: بیانیه نوشتن علاج دردهای سینماگران نیست

در ادامه مراسم محمد خزاعی؛ رئیس سازمان سینمایی سخنرانی کرد و گفت: پیش از حوادث اخیر، جنبش می تو با حمله به سینمای ایران شروع شد. تهمت‌هایی زده شد اما دفاعی از سینماگران نشد. بیانیه تفنگت را زمین بگذار امضا شد، بیانیه سیاسی بود و ربطی به سینما نداشت. از دوستانم در صنف سوال کردم و اشاره کردم ما حزب سیاسی نیستیم. ما فراتر از احزاب و رویدادهای سینمایی هستیم.

آنچه امروز رخ داده ادامه حوادثی است که پشت سرگذاشتیم.

وی ادامه داد: گروهی ابراز همدردی می‌کنند. گروهی تحت تاثیر فضای موجود واکنش نشان می‌دهند. دسته سوم که خیلی آشکار مقابل اصول می‌ایستند. این دسته سوم رسما می‌گویند ما مخالف نظام هستیم. در خیابان سینما نمی‌شود یک طرفه رفت.

رئیس سازمان سینمایی گفت:  اینجا هنوز جمهوری اسلامی است، چیزی عوض نشده و کسی حق ندارد به رهبر و پیر و مراد ما توهین کند. این کشور تقدیم کسی نمی‌شود. تحت تاثیر رسانه‌های معاند نباشید. این وقایع تمام می‌شود. کشور ما به سمت پیشرفت حرکت می‌کند. بیانیه نوشتن درمان درد سینمای ایران نیست. مشکلات معیشت و اقتصادی عده‌ بسیاری از سینماگران نباید دستاویز بازی‌های سیاسی شود.

وی در خصوص اظهارات اخیر در مورد تولید فیلم‌ها بدون حجاب واکنش نشان داد و گفت: من مدتی سکوت کردم اما دیشب دلم به درد آمد. نمی‌دانستم به خانواده شهدا چه بگویم، در این کشور خون‌ها ریخته شده و تا زمانی که من در سازمان سینمایی باشم، فیلمی بدون حجاب ساخته نخواهد شد.

*وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: رهبر معظم انقلاب اسلامی نماد وحدت ملی ما است

دکتر محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سخنران بعدی مراسم بود. او در آیین اختتامیه شانزدهمین جشنواره سینماحقیقت گفت: شعار مهم ما عدالت فرهنگی است. این موضوع در جشنواره امسال متبلور شد و ۲۸ مستندساز از ۱۶ استان در جشنواره حضور داشتند. در مباحث و جلسات مختلف با مستندسازان استانی صحبت کردیم. نظر و پیشنهادهای آنها را شنیدیم. سینمای مستند، محصول جمهوری اسلامی و درختی تنومند است.

وی ادامه داد: ما در اداره حوزه فرهنگ و هنر به رونق تولید فکر می‌کنیم. باید از تهران‌زدگی دوری کنیم و نیروی مولد در همه ایران پرورش پیدا کند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه بیان کرد: دشمن می‌خواهد مانع پیشرفت ما شود. اگر مسائل را دنبال کنیم رد پای دشمن مشخص خواهد شد. تروریسم رسانه‌ای که فضای کشور را مکدر کرده ضد آزادی و دموکراسی است. این کشورها، دستشان در همه توطئه‌ها هویداست.

وی ادامه داد: رسانه بریتانیایی در کودتا علیه مصدق و علیه مردم ایران حضور داشت. این کشورها، تهدیدی برای آزادی و امنیت ما هستند و هنوز همان رویه را دارند و وحدت ما را نشانه رفته‌اند.

دکتر اسماعیلی افزود: رهبر معظم انقلاب اسلامی نماد وحدت ملی ماست، ایشان سال‌های جوانی را در زندان بوده‌اند، وجود ایشان در راه اعتلای ایران مصروف شده است. ایشان از نمادهای فرهنگی ما است. ما مخالفتی با کار هنری نداریم، همه گروهها و سلایق می‌توانند در چارچوب قواعد و قانون کار کنند و آزادی بیان و اندیشه در این حوزه برای ما مهم است.

*جوایز بخش بین‌الملل

در ادامه آئین اختتامیه جشنواره حقیقت، برگزیدگان اعلام و جوایز آن‌ها اهدا شد.

در بخش بین‌الملل که با حضور هیأت داوران این بخش اجرا شد، جایزه بهترین مستند کوتاه مسابقه بین‌الملل به صورت مشترک به «یک قایق روی دریا» به کارگردانی آرمان قلی‌پور و «کشیم عاشق» به کارگردانی امیر آقاعبداللهی اهدا شد.

جایزه بهترین مستند نیمه بلند هم به «نردبان ایوان» به کارگردانی نیکولای بم از روسیه تعلق گرفت.

جایزه ویژه هیات داوران بخش بین‌الملل هم به مستند «مدار چهل و پنجم» به کارگردانی لارنس ابوحمدان از اردن اهدا شد.

در ادامه و پس از پخش کلیپ هیات داوران بخش مستندهای بلند مسابقه بین‌الملل، جایزه بهترین مستند بلند به «سه‌نهزارم» به کارگردانی بهروز نورانی پور از ایران رسید.

همچنین جایزه ویژه این بخش به «زندگی فولادی» به کارگردانی مانول باوئر از پرو اهدا شد.

در این بخش لئونید ساوین از اعضای هیات داوران پشت تریبون قرار گرفت و گفت: این جشنواره، جشنواره خوبی بود و فیلم‌های خوب زیادی دیدیم، ایونت‌های تخصصی زیادی هم داشت. این خیلی برای ما مهم است. چون روس‌ها در حملات غربی‌ها هستند. من فکر می‌کنم این جشنواره، جشنواره خوبی برای توسعه همکاری‌های فرهنگی است و امیدوارم ارتباطات خوبی در قالب آن شکل بگیرد.

*جایزه ویژه شبکه مستند برای مستند «برای پس از مرگم»

در ادامه مراسم محسن یزدی؛ مدیر شبکه مستند روی صحنه آمد و گفت: هر سال شبکه مستند جایزه‌ای به یکی از فیلم‌های بخش مسابقه «سینماحقیقت» می‌دهد. ما این جایزه را امسال به فیلم خیلی خوب و جذاب «برای پس از مرگم» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی اهدا می‌کنیم.

*اهدای جوایز بخش شهید آوینی

اهدای جوایز مسابقه شهید آوینی، بخش بعدی این مراسم بود که در این بخش تندیس برنزی به صورت مشترک به مستندهای «عملیات دماوند» به کارگردانی احسان مشکور و «در پس جنگ» به کارگردانی محمدحسین محمودیان اهدا شد.

همچنین دو فیلم «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلامی زاده و «قرار روز شانزدهم» به کارگردانی احسان اصغرزاده تندیس نقره‌ای این بخش را دریافت کردند.

محسن اسلام‌زاده در این بخش گفت: با یاد حاج نادر و حاج قاسم و شهید جمالی. روزها و سال سختی را می‌گذرانیم و همه نگران فرزندان خود هستیم. دیدم سخنگوی دولت گفته‌اند مستندسازان می‌توانند چراغ راه مسئولان باشند، اما مستندسازان رابط بین مردم و مسئولان هستند. می‌دانم درباره حوادث اخیر یک سری کار در حال ساخت است، اما از وزیر ارشاد انتظار بیشتری داریم. پس جایگاه خود را تعریف کنید. باید بگویم بودجه مستند کم است و خیلی از بچه‌ها در اسنپ کار می‌کنند احوال آنها را بپرسید.

در ادامه تندیس طلایی این بخش نیز به مستند «سه‌نهزارم» بهروز نورانی‌پور رسید.

*جوایز بخش مسابقه ملی

در این بخش با حضور هیأت داوران، جایزه بهترین نویسنده گفتار متن به محمد نصرت خوارزمی برای «پاییز پنجاه سالگی» اهدا شد.

خوارزمی پس از دریافت جایزه گفت: این جایزه برای من ارزشمند است. جایش بین جوایز من خالی بود. معمولاً مستندهایی که می‌ساختم نریشن نداشت و حالا برای گفتار متن جایزه گرفته‌ام. آن هم برای یک فیلم درباره یک شهید مدافع حرم. آنچه که باعث شد این گفتار متن را بنویسم، قلب رئوف شهید محمد جمالی بود.

وی افزود: از سران کشور می‌خواهم این وضعیتی را که دچارش هستیم و هر روز با یک خبر بد مواجه هستیم، بهبود ببخشند. از اینکه جشنواره سینماحقیقت شبیه جشنواره عمار شده است، ناراحت می‌شوم.

این مستندساز گفت: به قول محسن اسلام‌زاده دوربین ما اسلحه ماست. ما باید به فکر مام میهن باشیم. مادر ما از دست ما ناراحت است، این بابت شکافی است که در قلبش ایجاد کردیم. آن را دوباره کرده و نمی‌توانیم با این فرمان‌ها به ویژه در عرصه فرهنگ به جایی برسیم. سعی کنیم با کینه به هم نگاه نکنیم. بر عکس گفته‌های آقای خزاعی که می‌گوید ما از این بحران عبور می‌کنیم. من می‌گویم تا نگاهمان را عوض نکنیم در این منجلاب فرو می‌رویم.

در ادامه جایزه بهترین موسیقی متن احسان عبدی پور برای «کوهستان بی صدا» تعلق گرفت.

جایزه بهترین صدا به محمد حسین ابراهیمی برای «خونه مامان شکوه» اهدا شد. وی حین دریافت این جایزه گفت: متاسفم که تدوین و کارگردانی این کار دیده نشد.

در بخش بعدی جایزه بهترین پژوهش به امید رحمتی نسب برای «پیله ابریشم» تعلق گرفت.

جایزه بهترین تصویربرداری هم به فرشاد افشین پور برای «دنیای وحشی زاگرس» رسید.

داوود نماینده گوینده این فیلم بیان کرد: کسانی که امشب اینجا به عنوان داور هستند از کسانی هستند که سالیان سال است در صحنه هنر ایران هستند. افشین‌پور خیلی اذیت شد تا این فیلم را ساخت.

در ادامه این بخش جایزه بهترین تدوین به آرش ضابطی اصل برای «کشیم عاشق» اهدا شد.

جایزه بهترین کارگردانی مستند کوتاه هم به امیر آقا عبداللهی برای «کشیم عاشق» تعلق گرفت.

در بخش بعدی جایزه بهترین کارگردانی مستند نیمه بلند به محمدرضا خوش فرمان برای «اسپانک» اهدا شد.

جایزه ویژه هیات داوران به مهدی بخشی مقدم و مهدی شامحمدی برای «خونه مامان شکوه» رسید.

جایزه بهترین کارگردانی مستند بلند به مسعود زارعیان برای «غیر مسکونی» رسید.

زارعیان بعد از دریافت جایزه خود گفت: ای کاش همه بودند ولی طبیعی است وقتی یک عده نباشند یک عده دیگر بیشتر دیده می‌شوند. ای کاش همکاران من در صنف عزیزم می‌دانستند سال پیش برای امرار معاش در خانه‌ها کارگری کردم. برای این آمدم چون باید در کنار مردم سرزمینم باشم. کسی که کار جهان بی‌حضور او لنگ است، حور نیست، فرشته نیست، پری نیست، زن است. با تمام دلم این جایزه را به همسرم تقدیم می‌کنم. جایزه را به فاطمه جانم تقدیم می‌کنم و می‌گویم تو نیم دیگر من نیستی تو تمام منی.

محمد خزاعی در این بخش یک سفر کربلا به او و خانواده‌اش از سوی وزارت ارشاد و سازمان سینمایی اهدا کرد.

در ادامه جایزه بهترین فیلم مستند به مهدیه سادات محور برای «عزیز» تعلق گرفت.

سادات‌محور در این بخش گفت: برای هیچ جایزه‌ای در طول این عمرم به اندازه این جایزه انتظار نکشیدم. خودم را صاحب این جایزه نمی‌دانم. این جایزه متعلق به عزیز است و برای رساندن این جایزه به عزیز بی صبرانه انتظار می‌کشم. دلم می‌خواهد کمک کنیم زنان صبور کشور دیده شوند.

اراده‌ای همچون اراده عزیز برای حل مشکل کشور می‌خواهیم. سالیان سال است در کشورهای مختلف جشنواره زنان وجود دارد و می‌خواهم چنین جشنواره‌ای در ایران باشد. جای خالی خیلی از دوستان را در اینجا می‌بینم. جشنواره خوبی بود. همه چیز به جا بود به دوستانی که نیامدند گفتم جشنواره برای ماست و ما نباید جشنواره را تنها بگذاریم. قدردان کشور و مسئولان هستم. دست پدرم را می‌بوسم که کمک کردند به اینجا رسیدم.

در بخش بعد جایزه ویژه دبیر جشنواره به محسن آقایی برای «پیله ابریشم» اهدا شد.

آقایی نیز گفت: برخی به این جشنواره نیامدند. این راه درست حل کردن مسایل این نیست. انتظار داریم مستندسازان در دل بحران‌ها جا نزنند. رفتار تحریم یک رفتار عقب مانده است. بیاید با هم ایران را بسازیم.

دومین جایزه ویژه دبیر جشنواره به کتایون جهانگیری برای مستند «ماراتن به سوی خط باریک قرمز» اهدا شد.

سومین جایزه ویژه محمد حمیدی مقدم دبیر جشنواره «سینماحقیقت» به محمد احسانی برای مستند «آب ما را خواهد برد» اهدا شد.

چهارمین جایزه ویژه دبیر جشنواره «سینماحقیقت» هادی شریعتی برای مستند «آت اوغلان» اهدا شد.

*برگزیدگان بخش جایزه «سرباز وطن»

در ادامه مراسم لوح تقدیر سرباز وطن به «بنده نیکوکار» از کشور آرژانتین رسید. این جایزه به شخصیتی که به پیاده‌روی اربعین رفته بود اهدا شد.

آگوستین خلیل بعد از دریافت این جایزه بیان کرد: من عاشق این وطن هستم. وقتی این اختلافات را می‌بینم دلم می‌گیرد. با هم بسازید. این کشور الگویی برای جهان است. جریان اربعین جریان ظهور است. جریان اربعین جریان وحدت بشریت است. اینجا صدها مستند درباره اربعین ساخته می‌شود اما در آن سوی آب‌ها آن را پنهان می‌کنند.

تندیس بخش «سرباز وطن» هم به محسن اسلام زاده برای «پاییز پنجاه سالگی» رسید.

اسلام‌زاده پس از دریافت جایزه خود، در واکنش به اظهارات یکی دیگر از مستندسازان بیان کرد: من آنقدر به جشنواره عمار فیلم داده‌ام که بچه‌ها به شوخی می‌گویند بخش اسلام‌زاده در آنجا هست! چرا نگاه تحقیرآمیز به عمار داریم؟ این نگاه اشتباه است. سینماحقیقت همیشه امثال ما را به بخش آوینی شوت می‌کرد و امسال هم به همین بخش راه پیدا کردیم! بعید است فیلم‌هایی که در این جشنواره است، در عمار پذیرفته شود. ما نگران آینده هستیم.

وی افزود: رک می‌گویم که وقایع سیستان و بلوچستان را مستند کرده‌ام و تندترین انتقادات را در آن داشته‌ام، اما همین نیروی انتظامی چقدر سختی کشید؟ سال ۹۸ نسبت به سهمیه‌بندی بنزین انتقاد کردیم، من لیبی و افغانستان را از نزدیک دیده‌ام، یک روز تهران را هم دیدم. اگر این مملکت ناامن شود هیچکدام از ما سالم و خوش کنار هم نخواهیم بود.