سوره سینما – محمدعلی حیدری :  بحران، مفهومی است که در تمام ابعاد جامعه و تاریخ بشر، جایگاه خود را داشته و شاهد آثار و پیامدهای آن بوده‌ایم. این پرونده شامل موضوعات متنوع از جمله جنگ، بیماری‌های همه‌گیر، تروریسم، و سایر چالش‌های اجتماعی و سیاسی است. در فصل اول اما به بهانه اتفاقات کرمان سراغ بحران‌های امنیت ملی رفته‌ایم.

در این سفر سینمایی، به هر فیلم به عنوان یک روایت مستقل، درون داستانی فراتر از خودِ فیلم پرداخته‌ایم و تلاش کرده‌ایم به تبیین و درک عمیق‌تر آنها کمک کنیم تا با تصاویر و زبان سینما، تاثیرگذاری‌ها و انگیزه‌های انسانی را به نمایش بگذاریم. از آغاز تا پایان این سفر، هر فیلم موضوعاتی را به تصویر می‌کشد که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با بحران‌های امنیت ملی مرتبط است. قسمت نخست به «سرب» ساخته کلاسیک مسعود کیمیایی اختصاص دارد.

«سرب»

مسعود کیمیایی در سال ۱۳۶۷ اثری ماندگار را در کارنامه خود ثبت کرد. درست در سالی که تهران درگیر بزرگترین بحران جنگی بود؛ موشک‌باران! برای تاریخ حتما قابل توجه خواهد بود که «سرب» در دل جنگ متولد شد.

سایت سینماسینما در گزارشی با عنوان: «حقایقی درباره فیلم سرب ساخته مسعود کیمیایی» در تاریخ ۱۸ خردادماه ۱۳۹۷ می‌نویسد:

[متن اولیه فیلم البته از روی فیلمنامه‌ای از تیرداد سخایی نگاشته شده بود. مسعود کیمیایی در جایی (جلسه نقد و بررسی فیلم سرب در شب کانون فیلمنامه‌نویسان) ابراز داشته است: «در حقیقت ۱۸ سال از این ماجرا می‌گذرد و من بسیاری از جزئیات را به یاد ندارم. فقط ۳ راننده موتورسیکلت در فیلمنوشت ‌هاگانا به یاد دارم که تیراندازی می‌کردند و این در فیلم وجود نداشت و جز این، چیز دیگری را از تفاوت‌های این دو فیلم به یاد ندارم. محمد بهشتی (مدیرعامل وقت بنیاد سینمایی فارابی) بعد از خط قرمز و تیغ و ابریشم که حدود ۳۰ دقیقه آن حذف شد، ۳ سناریو برای ساخت به کیمیایی پیشنهاد کرد که از نظر کیمیایی سرب در میان آنها قابلیت سینمایی شدن را داشت.»

«سرب» در شرایط سختی تولید شد و حملات هوایی دشمن به تهران در بحبوحه سال‌های ۱۳۶۶ و بعد از آن مانع بزرگی برای روال متداول ساخت آن به حساب می‌آمد. تهران در زمان ساخت این فیلم در معرض بمباران‌های عراق قرار داشت و پس از آن‌که ۸ بمب در اطراف لوکیشن مربوط به سکانس دادگاه اصابت کرد، محل فیلمبرداری به شمال ایران منتقل شد. همچنین از آنجا که داستان فیلم در تهران سال‌های ۳۰ خورشیدی می‌گذرد، گروه نیاز به استفاده از اتومبیل‌های قدیمی برای به تصویر کشیدن خیابان‌های آن زمان داشته است و از آنجا که تنها ۳‌عدد از این‌گونه اتومبیل‌ها در اختیار گروه بوده، دست‌اندرکاران ساخت فیلم با رنگ کردن و استفاده از آنها در سکانس‌های مختلف توانسته‌اند این کمبود اتومبیل را جبران نمایند. در فصل‌هایی هم از دبیرستان البرز و ساختمان‌ها و معماری خاص و محوطه‌اش بهره گرفته شده بود تا فضای تهران آن سال‌ها تداعی و بازسازی شود.(بخشهایی از یک گزارش مهرزاد دانش درباره «سرب» در سال ۸۸)

یشایایی: تاثیری که مسعود کیمیایی با فیلم «سرب» بر سرنوشت یهودیان ایران گذاشته تعیین کننده بود.

جالب است بدانید هارون یشایایی، تهیه‌کننده آثار معتبری چون «ناخدا خورشید» و «اجاره نشین ها» در سال ۹۴ در نشستی، به عنوان عضوی از جامعه اقلیت‌های مذهبی ایران از کیمیایی بابت ساخت فیلم «‌سرب» قدردانی کرد و گفت: فارغ از جنبه های سینمایی فیلم «سرب»، تاثیری که مسعود کیمیایی با این فیلم بر سرنوشت یهودیان ایران گذاشته تعیین کننده بوده است. کیمیایی در این فیلم یهودیت را از صهیونیسم جدا کرده که بعدها همین طرز فکر، یک تئوری جهانی شد، و این تاثیر عمل روشنفکرانه کیمیایی است.]

«سرب» فیلمی است با بازی درخشان فریما فرجامی، جمشید مشایخی، جلال مقدم، امین تارخ، هادی اسلامی و… . داستان این فیلم در دهه ۱۳۳۰ می‌گذرد:

در تهران دهه ۳۰ دانیال و مونس که می خواهند به ارض موعود بروند با مخالفت سازمانی به نام هاگانا که یهودیان را بسیج می کند روبرو می شوند. یعقوب عموی دانیال به دست اعضای هاگانا کشته می شود و دانیال و مونس که قاتل را شناخته اند می گریزند. میرزا محسن فرد متدینی که به کمک مقتول شتافته، به عنوان قاتل دستگیر و به زندان افکنده می شود. نوری برادر میرزا محسن که خبرنگار است تصمیم دارد زن و شوهر یهودی را برای ادای شهادت به دادگاه ببرد. مونس و دانیال که مصمم هستند از مرز خارج شوند از دست نوری و اعضای هاگانا می گریزند. نوری آنها را می یابد. زن می گریزد، نوری دانیال را به موقع به جلسه دادگاه می رساند. روبه روی کاخ دادگستری او خود را سپر تیری می کند که یکی از آدمکش ها که در تعقیب آنها بوده است به سوی دانیال شلیک می کند.

موفقیت این فیلم در جشنواره‌ فیلم فجر به دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن (فریما فرجامی)، بهترین فیلمبرداری (محمود کلاری) و بهترین چهره‌پردازی (جلال معیریان) ختم شد. این فیلم همچنین توانست در چهل و دومین دوره جشنواره فیلم نیویورک جایزه بهترین بازیگر مرد را برای هادی اسلامی از آن خود کند.