به گزارش سوره سینما، نقش قوم یهود در واقعه عاشورا ماجرایی است که به شکل های گوناگون از سوی صاحبنظران و تحلیل گران دینی، مذهبی و تاریخی به اثبات شده. از این رو در بخشی از فصل پنجم نمایش میدانی «تنهاتر از مسیح» نیز به آن پرداخته شده است. حجت الاسلام یحیی جهانگیری، استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه در سه لایه درباره این موضوع سخن گفته است.

حجت الاسلام جهانگیری با اشاره به کدهایی که هم در منابع دینی و هم منابع زیارتی آمده است به این موضوع تاکید دارد که پیوند و پیوست یهودیت در واقعه کربلا برجسته است. او با ارجاع به منبع زیارت مطلقه و آیه ای از سوره مائده قرآن مجید گفت: «از زیارت مطلقه امام حسین (ع) چنین می خوانیم وَ اَشْهَدُ اَنَّ الَّذینَ سَفَکُوا دَمَکَ، وَ اسْتَحَلُّوا حُرْمَتَکَ، مَلْعُونُونَ مُعَذَّبُونَ عَلى لِسانِ داوُدَ وَ عیسَى بْنِ مَرْیَمَ، ذلِکَ بِما عَصَوْا وَ کانُوا یَعْتَدُونَ. (کامل الزیارات، باب ۷۹، صفحه ۲۰۸، حدیث ۶) «و گواهى می‌دهم که حقّا آنان که خونت را ریختند و حرمت تو را از بین بردند ملعونند و معذب هستند بر زبان داوود و عیسى بن مریم و این به خاطر آن گناهى است که کردند و مردمى تجاوزکار بودند.» اکنون سوال اینجاست که چه کسانی توسط حضرت داوود و عیسی بن مریم لعنت شده‌اند؟ پاسخ این سوال نه به کنایه، بلکه صراحتا در آیه شریفه ۷۸ سوره مبارکه مائده آمده است: لُعِنَ الَّذِینَ کفَرُوا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ وَ عِیسَى ابْنِ مَرْیمَ ذَلِک بِمَا عَصَوْا وَ کانُواْ یعْتَدُونَ. «کافران از بنی‌اسرائیل به زبان داوود و عیسی بن مریم لعنت شدند، لعنت شدنشان بدین سبب بود که [از فرمان های خدا و پیامبران] سرپیچی کردند، و همواره [از حدود الهی] تجاوز داشتند.» این کدها اشاره دارند به ملعون هایی که بنی اسرائیل هستند.»

جهانگیری گفت: «آنچه درباره یهودیت می گوییم یک بحث تاریخی است و هیچ ارتباطی با یهودی ها و کلیمی های عزیز معاصر کشورمان که برخی از آنها حتی برای امام حسین (ع) عزاداری هم می کنند ندارد و برداشت اشتباهی در این خصوص نباید به وجود آید.»

او ادامه داد: «از این پیوندها می توان به این نتیجه رسید اگر یهود نقشی هم نداشته حداقل آنهایی که باعث این واقعه شدند در امتداد کار یهود بوده اند. این موضوع بحث واقعیت تاریخی نیست بحث تحلیل است. آنچه در زیارت مطلقه آمده، قرآن هم همان آدم ها را لعن کرده است و می گوید بنی اسرائیل؛ اما در زیارت مطلقه گفته شده آنهایی که این کار را کرده اند. از اینجا متوجه می شویم منظور افرادی که امام حسین (ع) را در روز عاشورا به شهادت رساندند در امتداد بنی اسرائیل بوده اند.»

این اسلام پژوه، لایه دوم در خصوص تاثیر یهود در واقعه عاشورا را زمینه سازی‌هایی عنوان می کند که به نوعی برخی از یهودی ها چه به صورت آگاهانه و چه به صورت ناآگاهانه ایجاد کرده اند. او بیان کرد: «لایه دوم زمینه سازی هایی است که بعضی یهودها انجام داده اند و از جمله این افراد کعب الاحبار است. این افراد یهودی هایی هستند که مسلمان شدند یا خودشان را مسلمان معرفی کردند؛ یعنی یهودی های پنهان بودند که عموم آنها نیز یهودی های یمنی بودند.»

این استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه درباره تاثیر کعب الاحبار گفت: «کعب الاحبار یکی از عالم های یهودی است که در زمان خلیفه دوم مسلمان شد و اسلام را در میان بسیاری از یهودی ها رواج داد. او کار عجیبی که انجام داد تئوری مقدس سازی سرزمین شام بود که «محمد (ص)، مکی المولد و مدنی الموطن و شامی الملک» است. یعنی حضرت محمد (ص) در مکه به دنیا آمدند؛ مکه مقدس است. به مدینه هجرت کردند و اسلام را گسترش دادند؛ مدینه مقدس است و شام نیز ملک پیامبر است؛ پس شام نیز مقدس است. از این رو دفاع از یزید و معاویه را دفاع از ام القری جهان اسلام و سرزمین مقدس عنوان کرد.»

حجت الاسلام یحیی جهانگیری درباره تئوری پردازی مقدس نشان دادن شام گفت: «زمانی که معاویه در شام مستقر شد کعب الاحبار عملا این تئوری سازی را پیش برد و باعث شد تا در زمان یزد ۳۵۰ هزار نفر به سپاه شام بپیوندند؛ چون معتقد بودند این سرزمین مقدس است و باید از آن دفاع شود.»

به گفته این استاد دانشگاه و حوزه، چنین تئوری پردازی از سوی کعب الاحبار باعث شد تا معاویه او را یکی از علمای بزرگ معرفی کند: «با وجود آنکه معاویه کعب الاحبار را یکی از علمای بزرگ اسلام معرفی می کند؛ اما امام محمد باقر (ع) او را دروغگو خطاب کردند و نه در کتب اربعه شیعه و نه در کتب اهل سنت یک حدیث هم از کعب الاحبار نقل نشده است. اما او با همین تئوری توانست عامل مهم و تاثیرگذاری باشد بر ایجاد سپاهی عظیم که در مقابل امام حسین (ع) و یارانش قرار گرفتند.»

این پژوهشگر حوزه مطالعات اسلامی، مباشرت مستقیم یهود را سومین لایه برشمرد و گفت: «افراد یهودی بسیاری بودند که در واقعه عاشورا نقش مشاور داشتند. از جمله این افراد فرزندان اشعث بن قیس بودند. آنها خاندان اهل یمن از قبلیه مشهور کنده بودند که به نظر می رسد یک عناد جدی با اهل بیت داشتند. محمد بن اشْعث بن قیس کندی در واقعه کربلا، از یاران عبیدالله بن زیاد بود و فرماندهی نیروهای اموی را در دستگیری مسلم بن عقیل بر عهده داشت.»

او افزود: « فرزند دیگر او، قیس‌، از کسانی‌ بود که‌ امام‌ حسین‌ (ع) را به‌ کوفه‌ دعوت‌ کرد و با این‌ وجود به‌ لشکر شام‌ پیوست‌ و مکاتبه‌ با امام‌ را انکار کرد و پس از به شهادت رسیدن امام پیراهن ایشان را پاره کرد و برد. جعده دختر اشعث نیز همسر امام حسن (ع) بود که به تحریک معاویه امام حسن (ع) را مسموم کرده و به شهادت رساند.»

جهانگیری با اشاره به فرد یهودی دیگری که در واقعه کربلا تاثیرگذار بود ادامه داد: «شبث بن ربعی از طایفه بنى تمیم نیز کسی بود که به امام حسین (ع) نامه نوشت. با این حال پس از آمدن ابن زیاد به کوفه به او ملحق و در واقعه کربلا فرمانده نیروهاى پیاده عمر سعد در کربلا شد. او شخصیت عجیبی داشت به طوری که در ظاهر تصور بر آن می رفت دارد با دشمن می جنگد؛ اما با آنها دوست بود. او در جنگ صفین در کنار امام علی (ع) بود؛ اما برای معاویه کار می کرد. خودش از پدید آورنده های خوارج بود؛ اما با آنها می جنگید. در سپاه امام حسن (ع) بود؛ اما با معاویه همکاری می کرد.»

این کارشناس همچنین اظهار داشت: «حجار بن ابجر از جمله افرادی بود که برای امام حسین (ع) نامه نوشت؛ اما در محاصره مسلم بن عقیل نیز نقش داشت و یکی از فرماندهان عمربن سعد نیز بود. امام حسین(ع) در روز عاشورا او و چند تن دیگر از افراد که آنها نیز یهودی بودند را به عنوان نویسندگان نامه مورد خطاب قرار داد که نشان از مباشرت مستقیم آنها دارد.»

او با اشاره به فرد دیگری که یهودی بود و تاثیر مستقیم در عاشورا داشت گفت: «بجدل بن سلیم کلبی از دیگر یهودیانی بود که در لشکر عمربن سعد حضور داشت و بعد از شهادت امام حسین (ع) انگشت ایشان را قطع کرد. مختار نیز زمانی که او را دستگیر کرد دستور داد تا دست و پایش را قطع کنند و در خون خود غلطید تا هلاک شد.»

یحیی جهانگیری در نهایت بر این باور است که پرداختن به موضوع تاثیر یهود در واقعه کربلا آنقدر وسیع است که می توان از ابعاد دیگری نیز به آن پرداخت و از زوایای مختلف این موضوع را به اثبات رساند.

یادآور می‌شود پنجمین فصل نمایش بزرگ میدانی «تنهاتر از مسیح» به کارگردانی حسن بزرا و تهیه‌کنندگی امیرحسین طهرانی اثری از سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که به همت موسسه هنری رسانه‌ای سیمای ققنوس روی صحنه می رود. علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه و رزرو بلیط به سامانه namaticket.ir مراجعه کنند.