فیلم سینمایی «مهمان داریم» به کارگردانی محمدمهدی عسگرپور پیوندی است میان سینمای خانواده، جامعه امروز و دوران دفاع مقدس.

سوره سینما- مهرنوش سلماسی: «مهمان داریم» یکی از سه فیلم حوزه هنری در بخش رقابتی سی و دومین جشنواره فجر است. اثری از کارگردانی که پیشتر «قدمگاه» را ساخته و با این فیلم در خاطره‌ها ماندگار شده است. «مهمان داریم» حرکتی تازه در کارنامه فیلمسازی است که همواره نامش با عنوان‌های مدیریتی در سینما گره خورده است، فیلم در ستایش خانواده، ارزش‌های انسانی، نقبی به جامعه امروز و تجلیل از قهرمانان دفاع مقدس است.

۱- محمدمهدی عسگرپور که در سال‏های اخیر نامش بیشتر به واسطه مدیرعاملی خانه سینما بیشتر با جامعه اصناف سینمایی کشور عجین شده از جمله کارگردانان گزیده کار سینمای ایران است که در طول بیست و سه سال فعالیت حرفه‏ای ۵ فیلم بلند سینمایی و چند سریال را کارگردانی کرده است. مروری بر ساخته‏های قبلی عسگرپور نشان دهنده این نکته است که او علاقه‏ای به تکرار تجربه‏های پیشین خود ندارد. «پرواز در نهایت» در حوزه سینمای دفاع مقدس، «قدمگاه» در حیطه سینمای معناگرا با رویکرد دینی، «اقلیما» به عنوان درام روانکاوانه با مایه‏هایی از معناگرایی و «هفت و پنج دقیقه» تجربه‏ای متفاوت در روایت و ساختار به شمار می‏آید که این آخری هنوز اکران عمومی‏ نشده است. با این کارنامه و البته تجربه کارگردانی چند سریال پرمخاطب عسگرپور «مهمان داریم» را به عنوان پنجمین ساخته بلند سینمایی‏اش جلوی دوربین برد.

۲- منوچهر محمدی تهیه کننده با سابقه سینمای ایران یک تفاوت عمده با اغلب همکارانش دارد. بیشتر فیلم‏هایی که محمدی تهیه آن را برعهده داشته براساس طرحی از او ساخته شده است. به همین دلیل آثاری که منوچهر محمدی آنها را تهیه کرده ارتباطی مفهومی ‏با یکدیگر دارند و به صورت تماتیک همدیگر را کامل می‏کنند. پس از سه گانه‏ای درباره روحانیت منوچهر محمدی حالا چند سالی است کانون خانواده را در محور توجه قرار داده است. ارائه تصویری باورپذیر از خانواده ایرانی با تمام سنت‏ها و ویژگی‏های بومی‏ و اعتقادی‏اش دغدغه این سال‏های محمدی بوده است. این تصویر از خانواده ایرانی هم در «طلا و مس» قابل مشاهده است که در آن به شیوه‏ای ریزبینانه خانواده یک طلبه جوان مورد بررسی قرار گرفته و هم در «بوسیدن روی ماه» که با محوریت دو مادر شهید جلوی دوربین رفت. در سینمایی که به ندرت شخصیت‏های پا به سن گذاشته به عنوان کاراکترهای اصلی مورد استفاده قرار می‏گیرند رویکرد محمدی در فیلم‏های اخیرش جالب توجه به نظر می‏رسد. در «مهمان داریم» مثل «بوسیدن …» یک زوج پا به سن گذاشته شخصیت‏های اصلی  درام را تشکیل می‏دهند.

۳- «خبر آمدن یک مهمان، کارهایی که خیلی وقت است زمین مانده، دلشوره یک پذیرایی و زنگ در که به صدا در می‏آید …» این خلاصه داستانی است که عوامل «مهمان داریم» هنگام شروع تولید این فیلم در اختیار رسانه‏ها قرار دادند. خانواده‏ای که قرار است برایشان مهمان عزیزی بیاید و به میمنت این اتفاق خانه‏ای که کهنه و فرسوده است پر از روح زندگی و نشاط می‏شود. این خلاصه طرحی سه صفحه‏ای بود که منوچهر محمدی آن را در اختیار محمدمهدی عسگرپور گذاشت. محمدی در این باره می‏گوید: «وقتی طرح «مهمان داریم» را با آقای عسگرپور دادم ایشان ارتباط خوبی با آن برقرار کردند. نگارش فیلمنامه براساس چارچوب‏هایی که در ذهن داشتیم پیش رفت. طبیعتاً در مرحله تبدیل طرح به فیلمنامه جزئیات بیشتری وارد ماجرا شد و درنهایت به نقطه قابل قبولی رسیدیم.» توضیح محمدی درباره درون مایه «مهمان داریم» نیز قابل توجه است: «این فیلم نوستالوژی یک خانواده ایرانی است. خانواده‏ای که بنا به دلایلی دچار از هم پاشیدگی شده و براساس آن چه در فیلم به تصویر کشیده شده فضایی به وجود می‏آید تا این خانواده دوباره دو هم جمع شود.» محمدی می‏گوید موضوع خانواده به عنوان هسته اصلی که می‏تواند ضامن سلامت و بقای جامعه باشد در «مهمان داریم» مورد توجه قرار گرفته است.

۴- این طور که محمدمهدی عسگرپور می‏گوید او از ابتدا قصد نداشته نگارش فیلمنامه را عهده دار شود. ولی پس از مذاکره با چند فیلمنامه‏نویس و حتی نوشته شدن بخش‏هایی از کار توسط نویسندگانی جوان، کارگردانی به این نتیجه رسیده که خودش فیلمنامه را بنویسد. عسگرپور در این باره می‏گوید: «در مذاکره با همکاری با دوستان رسیدن به حس مشترکی مد نظر من و آقای محمدی بود چنان که باید اتفاق نمی‏افتاد. در نهایت جمع‏بندی ما این بود که خودم فیلمنامه را بنویسم. به هر حال طرح «مهمان داریم» با تمام جذابیت‏هایش برای درآمدن فکر اولیه و تبدیل به فیلمنامه چالش دشواری به شمار می‏رفت. این شاید یکی از دلایل اصلی عدم همکاری با چند فیلمنامه‏نویسی بود که نگارش متن به آنها پیشنهاد شد. ترجیح خودم این بود که فیلمنامه را شخص دیگری بنویسد و من تمام انرژی و تمرکزم را صرف کارگردانی کنم ولی در عمل نشد. فیلمنامه را نوشتم و پس از چند بازنویسی و ارائه آن به منوچهر محمدی در نهایت به نسخه‏ای رسیدیم که برایمان قابل قبول بود.» به گفته عسگرپور نوشتن فیلمنامه «مهمان داریم» سه ماه طول کشیده است.

۵- «مهمان داریم» به عنوان محصول سازمان سینمایی سوره وارد پیش تولید شد. در این مرحله نهایت تلاش سازندگان صرف این موضوع شد تا از بهترین عوامل سینمای ایران بهره گرفته شود. محمد آلادپوش مدیر فیلمبرداری گزیده کار و توانای سینمای ایران که پیش از این «حوض نقاشی» را نیز با محمدی کار کرده بود پشت دوربین «مهمان داریم» ایستاد. کیوان مقدم نیز طراحی صحنه و لباس را برعهده گرفت. با توجه به ویژگی‏های فیلمنامه، «مهمان داریم» طراحی صحنه ویژه‏ای را می‏طلبید. به خصوص اینکه بخش عمده‏ای از فیلم در یک خانه قدیمی ‏می‏گذرد. خانه‏ای که ابتدا فرسوده است و در ادامه مرمت و بازسازی می‏شود. ساسان نخعی نیز کار صدابرداری این فیلم را برعهده گرفت. مهرداد میرکیانی به عنوان طراح چهره پردازی فیلم باید برخی از بازیگران را به گونه‏ای باورپذیر مسن‏تر از سن واقعی‏شان جلوه می‏داد. تصاویر منتشر شده از فیلم نشان دهنده این نکته است که میرکیانی این کار را با موفقیت انجام داده است.

در مرحله انتخاب بازیگر پس از بررسی‏ها و در نظر گرفتن گزینه‏های مطلوب در نهایت پرویز پرستویی، آهو خردمند، بهروز شعیبی، سهیلا گلستانی، معصومه قاسمی‏پور، مهدی و محمد صادقی به عنوان بازیگران «مهمان داریم» انتخاب شدند. پرویز پرستویی که در سال‏های اخیر پیشنهادهای زیادی را نپذیرفته و نشان داده گزیده کاری را به پرکاری ترجیح می‏دهد یکی از نقش‏های محوری «مهمان داریم» را بازی کرده است. نکته جالب توجه این که حضور پرستویی به عنوان بازیگر اصلی فیلم پیش از نگارش فیلمنامه قطعی شده بود. در واقع عسگرپور فیلمنامه را با این ذهنیت که پرستویی نقش اصلی آن را بازی می‏کند نوشت. این که پرستویی به فیلمنامه برای پذیرش نقش اهمیت خاصی می‏دهد و در مرحله طرح به این پروژه پیوسته حاصل اعتماد وی به تهیه کننده و کارگردان است. پرستویی در فیلم نقش یک پدر شهید را بازی کرده است. پس از بررسی‏های فراوان در نهایت آهو خردمند به عنوان بازیگر نقش مقابل پرستویی انتخاب شد. بازیگری با پیشینه طولانی در عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون پارنتر مناسبی برای پرستویی در این فیلم محسوب می‏شود. بهروز شعیبی نیز که به جرگه فیلمسازان پیوسته و سال گذشته فیلم «دهلیز» را کارگردانی کرد در «مهمان داریم» نقش فرزند خانواده را ایفا کرده است. سهیلا گلستانی که یکی از بازیگران زن پرکار جشنواره امسال است نیز یکی از نقش‏های مهم «مهمان داریم» را بازی کرده. جالب اینکه او پس از بازی در این فیلم جلوی دوربین چند کارگردان دیگر رفت. «مهمان داریم» به لحاظ ریتم درونی و حال و هوای خاص اثر تجربه متفاوتی در سینمای ایران محسوب می‏شود و به همین دلیل حضور تدوین‏گر برجسته‏ای چون محمدرضا مویینی برای تدوین این اثر انتخاب هوشمندانه‏ای به شمار می‏آید. مویینی با حوصله و وسواس خاصی به تدوین می‏پردازد و این روحیه باید به کار فیلم متفاوتی چون «مهمان داریم» آمده باشد.

۶- «مهمان داریم» به لحاظ کارگردانی ساختاری سهل و ممتنع داشته است. این طور که عسگرپور می‏گوید قرار نبوده در دکوپاژ جلوه نمایی تکنیکی صورت بگیرد. در واقع کارگردانی فیلم در خدمت فضا و حال وهوای فیلمنامه بوده. در «مهمان داریم» نه از برش‏های فراوان خبری است و نه از پلان- سکانس‏های طولانی که معمولا برای به رخ کشیدن دوربین مورد استفاده قرار می‏گیرد. چالش اصلی کارگردانی فیلم‏هایی از جنس «مهمان داریم» درست درآوردن ریتم متناسب با حال و هوای اثر و البته رنگ آمیزی و پرداخت بصری همخوان با محتوای فیلم است. کارگردانی‏ای که چه در دکوپاژ و چه در میزانس‏ها قرار نیست مشهود باشد و حضور فیلمساز در آن به چشم بیاید. رسیدن به تعادل و توازن بصری و ریتم همگون هنگامی‏ دشوارتر می‏شود که بدانیم «مهمان داریم» در مرز میان خیال و واقعیت می‏گذرد.

۷- «مهمان داریم» جزو اولین فیلم‏هایی بود که توسط هیئت انتخاب جشنواره برای حضور در بخش سینمای ایران پذیرفته شد. فیلمی‏ که از جمله آثار شاخص فجر سی و دوم محسوب می‏شود و این طور که کارگردانش می‏گوید قرار است ما را به دوران خاطره انگیز دهه اول انقلاب بازگرداند. همان طور که خانه قدیمی‏ فیلم به مرور و برای حضور مهمانی عزیز مرمت می‏شود خاطرات دوران آرمانی نیز در این اثر سینمایی زنده می‏شود. البته حال و هوای نوستالژیک «مهمان داریم» به معنای توقف در گذشته نیست. فیلم رایحه دلپذیر گذشته آرمانی را در فضای امروز بازآفرینی کرده است.