دوبلور باسابقه تاکید کرد درهای دوبله همیشه رو به جوانان بااستعداد باز است.

سوره سینما- میثم محمدی: یکی از صداهایی که پس از بیش از ۵ دهه فعالیت در تئاتر ،رادیو ، تلویزیون و بخصوص دوبلاژ همیشه در ذهن هنر دوستان مانده و شخصیت‌های بزرگ سینمایی زیادی با این صدا در سینمای ایران شناخته شده اند، منوچهر والی زاده است که همچنان با وجود تمام مشکلات در حوزه دوبله و گویندگی رادیو به کار حرفه ای خود با عشق و علاقه ادامه می‌دهد. در این گفت و گوی مفصل والی‌زاده از سال‌های دور و علاقه‌اش به گویندگی و سینما صحبت و از بازیگرانی که کارشان را می‌پسندند یاد کرده است.

آقای والی زاده بعد از این همه سال تمایل به بازنشستگی و کنار رفتن از کار دوبلاژ ندارید؟

بازنشستگی به این معنا که کار دوبله نکنم که امکان ندارد ، اما از بازنشستگی به معنای اداری و در واقع بحثی که در سازمان با عنوان تکریم و سپاس از آن یاد می شد استقبال می کنم ، مانند خیلی از دوستانی که بعد از بازنشستگی هم دعوت به کار می شوند و حقوق بازنشستگی را هم می گیرند.سال دوم آقای ضرغامی بود که صحبتی در مورد بازنشستگی عده ای از دوستان با عنوان تکریم و سپاس شد ، به این معنا که ماهانه مبلغی را به ما بدهند و آقای کدخدازاده هم تعدادی را انتخاب کرد و قرار شد این کار اتفاق بیفتد که در نهایت به دو قسمت تقسیم شد که ما در لیست دوم بودیم و تا نوبت به ما برسد آقای کدخدازاده عوض شد و پیگیری انجام نگرفت و نامه روی میز آقای تقدسی نژاد ماند و فقط همان همکارانی که در لیست اول بودند را شامل شد.

انتخاب شما از ابتدا برای ادامه فعالیت حرفه ای دوبله بود و به شغل دیگری فکر نکردید؟

مساله جالبی که وجود دارد این است که من از حدود کلاس ششم ابتدایی وارد این کار شدم و شغل دیگری نداشتم و فقط مقطعی بعد از دیپلم کارمند دفتری شرکت تلفن آن زمان بودم که به دلیل اوج گرفتن فعالیتم در دوبله از آنجا خارج شدم و مداوم در کار گویندگی و دوبله و بازیگری بودم و به شغل دیگری فکر نکردم و به همین دلیل اعتقاد دارم کسانی که در این حرفه ترقی می کنند و اوج می گیرند بصورت ریشه ای وارد این حرفه شده اند و یکدفعه از سر بیکاری بلند نشدند به سراغ دوبله بیایند که متاسفانه در حال حاضر همینطور است و در خانه ها و زیرزمینی فیلم های ماهواره ای را با کیفیت بد دوبله می کنند و حتی فیلم هایی که ما دوبله می کنیم بعضا با یک دوبله دیگر سر از شبکه نمایش خانگی در می آورد.

این گروه ها جمع آوری نشدند؟یک مدت بحث برخورد با این گروه ها مطرح بود.

خیر.تعدادشان بیشتر هم شده و هیچ نظارتی وجود ندارد و بیشتر گله ما هم این است که همینطور ارزش ها از بین می رود ،بطور مثال در حوزه مدیریت دوبلاژ افرادی هستند که بعد از مدت کوتاهی درخواست چنین کاری را از واحد دوبلاژ دارند ، در حالی که این کار نیاز به یک تخصص ویژه و حساب و کتاب صحیح دارد.

بر چه اساسی یک مدیر دوبلاژ باید انتخاب شود؟

انتهای کار ما مدیریت دوبلاژ است و یک شخص باید پس از سالها تجربه و کارنامه قابل توجه که در آن تعداد قابل توجه ای نقش اول و شناسامه دار و شناخته شده وجود داشته باشد ، به تدریج سراغ این حیطه برود.من هم تعدادی مدیریت دوبلاژ در کارنامه دارم ،اما وقتی به من این پیشنهاد شد گفتم وقتی فیلمی را برای دوبله در اختیار من می گذارید که سالها شاگردی اساتیدی همچون کسمایی ،کاملی ،لطیف پور و رسول زاده بودم و در مقابل به آدم دیگری که تازه از راه می رسد هم فیلمی برای دوبله می دهید ، ارزش ها از بین می رود و معدود مدیرانی هستند مانند شکوفنده و طهماسب ،حجت و … چنین قدمت و تجربه ای دارند.

تکلیف جوانانی که در این حوزه هستند چه می شود؟

هیچ اشکالی ندارد. بعنوان مثال افشین ذینوری که مدیریت دوبلاژ می کند.یک جوان تحصیل کرده با تجربه گویندگی و سالها تجربه دوبله نقش های کوتاه و نقش های اول که وارد این عرصه شده و یک شبه ره صد ساله را نرفته است و استعداد این کار را هم دارد و حتی من هم در اولین فیلمی که مدیریت آن را بر عهده داشت برایش دوبله کردم ، چون کار را بلد است ، اما شخصی هست که از گرد راه نرسیده ادعای مدیریت دوبلاژ دارد که این مقداری غیر منطقی است.

فکر نمی کنید این چنین افرادی بعد از چند کار اول به صورت اتوماتیک از سیستم حذف می شوند و ماندگاری ندارند؟

دقیقا همینطور است ، چون برای کار خوب باید بازیگران و صداها را بشناسی و کاراکترها را تحلیل کنی و با تخصص و دقت به انتخاب و چیدمان دوبلورها بپردازی و این افراد تازه کار وقتی این قابلیت ها را ندارند بعد از فیلم های سوم و چهارم کنار رفتند و آنهایی دوام آوردند که این قابلیت ها را داشتند ،مانند شروین قطعه ای که خوب کار می کند.

تا به حال در این انتخاب ها برای دوبله اتفاق افتاده که مدیر دوبلاژ نقشی را به شما بدهد که شما زیاد تمایلی برای دوبله آن نداشته باشید؟

بله.پیش آمده . فرض کنید قرار بوده یک نقش را حسین عرفانی با آن صدای بم دوبله کند و او نتوانسته بیاید و حالا باید گوینده ای جای او صحبت می کرده که کار را بلد باشد و من هم در این موقعیت صدای خودم را ساختم و به شخصیت نزدیک کردم ، نه اینکه ادای آن دوبلور را در بیاورم و در واقع کار ما اینطور است که باید به شخصیت نزدیک شویم و حس او را درک کنیم، ممکن است بسیاری از نقش هایی که من دوبله کرده ام مال من نبوده باشد ،د اما فارغ از صدای زیر و بم ، سعی می کنم تا درصد بالایی با حس شخصیت ارتباط برقرار کنم تا روی آن شخصیت بنشیند.

عکس این جریان چطور؟اینکه به صورت حسی دوست داشته باشید یک نقش را صحبت کنید و از مدیر دوبلاژ این درخواست را بکنید؟

به ندرت اتفاق افتاده. مثلا فیلم « بلوف» ساموئل خاچیکیان را که با مدیریت ژرژ پطرسی در همین حوزه هنری دوبله شد و در آن رضا رویگری نقش منفی و حسین یار یار نقش مثبت بازی می کردند. ژرژ به من گفت که تو حسین یاریار را دوبله کن و من هم رویگری را صحبت می کنم که من مخالفت کردم . مرحوم خاچیکیان به من گفت منوچهر ، رویگری منفی بازی کرده و به صدای بم ژرژ نزدیکتر است، من گفتم برای شما شیرین ترین و لطیف ترین صدا را می آورم که در ذات منفی است و کاملا مشخص است که او و ژرژ هم قانع شدند و من هم با همین صدا نقش منفی را دوبله کردم و هیچ اتفاقی نیفتاد. بعد برای آنها مثال زدم که آلن دلون در اکثر فیلم ها ضدقهرمان است، اما همه صدای خسروشاهی را روی او دوست دارند.

آقای والی زاده وقتی سیستم صدا سر صحنه در ایران راه افتاد شما را نگران نکرد که از میزان فعالیت های شما کم می شود؟

من این بحث را اینطور جواب میدهم که اعتقاد دارم هر کسی که سراغ بازیگری می آید باید صدا ، فیزیک و بیان مناسبی داشته باشد و گر نه نباید به سمت بازیگری بیاید و مهمتر از همه صدا اگر نداشته باشد نباید هنرپیشه بشود ، چون شما صدا را از یک فیلم بگیرید چیزی از آن نمی ماند و در اصل دوبله یعنی تبدیل یک فیلم خارجی به زبانی دیگر و قانون محکمی وجود ندارد که فیلمهای فارسی را دوبله کنیم ، چون هنرپیشه باید صدای خوبی داشته باشد ، حالا اگر صدا سر صحنه وارد سینما شد ما ناراحت نشدیم ، چون یک پیشرفت محسوب می شد و باید این اتفاق می افتاد و ما فقط از لحاظ مالی ضرر کردیم .کسی نیامده بود که دوبله را نابود کند ،هر چند که در یک دوره ای سر پروژه «میرزا کوچک خان » انوار این کار را کرد و قیمت ها را شکست و سر یک لج و لجبازی این کار را انجام داد و دستمزد ۴۰۰ هزار تومان را تا ۱۰ هزار تومان کاهش داد و نقش اول و دوم هم خودشان باید صحبت می کردند ، ولی باز هم ما کار کردیم.البته خیلی از کارگردان ها هم هستند که دوست دارند فیلم آنها دوبله شود و این موج وجود دارد ، همانطور که مسعود کیمیایی و مرحوم علی حاتمی عاشق دوبله بودند و فیلم را می ساختند که دوبله شود.

بازیگری درآمد بهتری نسبت به دوبلاژ دارد ، شما با سابقه ای که در این حوزه دارید ، چرا این راه را ادامه ندادید ؟

بله.من در حوزه های رادیو و تئاتر و سینما و تلویزیون بازی کردم ، اما علاقه ندارم خودم را به سینما تحمیل کنم و دوست دارم یک کارگردان براساس سابقه و نیازی که دارد سراغ بازیگر بیاید نه اینکه به یک کارگردان سفارش کنم که هوای من را داشته باش و به من نقش بده. فیلم ها و سریال ها و کارهایی هم که در حوزه های دیگر انجام داده ام از کنار دوبله درآمده و دوبله باعث شده که برای بازی در نقشی حضور پیدا کنم و در واقع بصورت مستقل به بازیگری نگاه نکردم.

شما به دلیل سابقه بازیگری بیشتر از دیگر دوبلورها در میان مردم شناخته شده بودید.چرا این فضا را بازتر نکردید؟

اگر من بعد از یک فیلم سینمایی بلافاصله چند کار دیگر انجام می‌دادم، طبیعی بود که به دوبله نمی‌رسیدم و می رفتم بازیگری را پی گیری می‌کردم ، اما اصل جریان این است که من عقیده دارم باید یک راه را انتخاب کرد و در اصل تکلیف خود را دانست. از طرفی هم به این دلیل به من پیشنهاد نمی شود که من عاشق دوبله هستم و از لحاظ حرفه ای ارضاء می شوم و در کنار جوانانی که حضور دارند بروز هستم ، مثل افشین ذینوری یا کیکاووس یاکیده با آن صدای بسیار زیبا که من در کنار او نقش دوم دوبله کردم و حتی یک فیلم را برای دوبله به من دادند و من نقش اول آن را به یاکیده دادم.

با این حرف ها فکر می کنم قصد دارید جواب کسانی را که اعتقاد دارند دوبلورهایی مانند والی زاده با غرض ورزی اجازه رشد به جوانان را نمی دهند را بدهید.

مگر همچین چیزی امکان دارد؟ من مگر همیشه در دوبلاژ خواهم بود؟ این حرف را یکبار یکی از مجریان تلویزیون به من گفت که بسیار عصبی شدم و گفتم مگر امکان دارد راههای هنر را روی کسی بست؟ وقتی یک نقاش به زیبایی نقاشی کند و یا یک موزیسین به زیبایی بنوازد مخاطب لذت می برد و خود جوش رشد می‌کند و کسی جلودار او نخواهد بود. پس این جوانانی که حضور دارند از کدام در وارد شدند؟این طبیعی است که یک نسلی باید برود و نسل دیگری جای آن را بگیرد.

ولی شما اعتقاد دارید که این چرخه باید اصولی و حرفه ای ادامه پیدا کند.

بله . وقتی یک نفر از سر بیکاری در خانه نشسته و یک فیلم می بیند و هوس دوبله به سرش می زند، من به آن آدم می گویم که تو به درد این کار نمی خوری و او هم می گوید والی زاده درهای دوبله را بسته است. خب چرا باید چنین کسی بیاید و جوانی که فراگیری دانش و تجربه بازیگری دارد و تحصیل کرده و از صدای خوبی برخوردار است ، پشت در بماند ؟

شما فکر می کنید به میزان تلاشی که برای دوبله یک فیلم کشیده می شود دستمزد به دوبلورها تعلق می گیرد؟

من دوست دارم برای یک بار هم که شده یکی از مسئولان از ابتدا تا انتهای دوبله یک فیلم در استودیو حضور داشته باشد و متوجه شود یک دوبله خوب از ترجمه خوب ، چیدمان صحیح تک تک دوبلورها و هدایت صحیح آنها بوجود می آید که کار سختی است و در قبال آن مبلغی به ما پرداخت نمی شود و انتظار دوبله های خوب هم دارند.من اخیرا برای دوبله یک نقش در فیلم ژولیوس سزار ۱۱۰ هزار تومان گرفتم و باید بگویم که هنوز دستمزد ۱۶ سال پیش را می گیرم.حالا امورات من از این راه نمی گذرد و از مجراهای دیگری کسب درآمد می کنم ، اما جوانی که وارد این حرفه شده و خانواده دارد و اجاره خانه می دهد برای یک فیلم مبلغ ۶۰ هزار تومان دریافت می کند ، بعد یک عده فکر می کنند دوبلورها به اصطلاح پول چاپ می کنند و هنگامی که وارد این حرفه می شوند تازه مشکلات را رو در روی خود می بینند.نه فقط این حرفه در رادیو و سینما هم همین اتفاق می افتد.

خیلی ها اعتقاد دارند که بازیگران سینما پول خوبی می‌گیرند؟

نوش جانشان. من اعتقاد دارم که وقتی یک هنری دارند باید دستمزد آن را بگیرند، چون از هنر آنها لذت می بریم و متاسفانه این دردهای جامعه ماست.

یک مقدار هم راجع به رادیو صحبت کنید. شرایط رادیو چگونه است؟

در رادیو هم همین اتفاقات وجود دارد.به هرحال چون این حرفه جذاب است و جوان ها و هم اقشار را جذب می کند،خوب عده ای که استعداد و وجود این کار را دارند موفق می شوند و عده ای هم ناموفق ، پس نباید بگوید درهای این حرفه را به روی ما بسته اند ،چون به طور حتم مایه این کار را نداشته است. من در تئاتر مثال بزنم.نمایشی با عنوان «با جانی دپ در فوتوشاپ» را در تریای تئاتر شهر دیدم که کار خلاقانه ای بود و من از بازی بازیگران آن انگشت به دهان ماندم و وقتی کار تمام شد به کارگردان گفتم اینها را از کجا پیدا کردی؟ حس و صدا و بازی عالی بود و امثال این افراد به درد دوبله می خورند و لذت بخش است و نمی شود از یک همچین اتفاق خوبی تعریف نکرد.

تا به حال به کسی برخوردید که استعداد داشته باشد و دست او را بگیرید و وارد این حرفه کنید .

چرا که نه.خیلی ها بودند که آمدند و موفق هم شدند. ولی بحث جای دیگری است.به جرات می گم الان دوبلور روی دست منوچهر اسماعیلی در دنیا وجود ندارد و الگوی خود من است و هنوز هم در کنار او تنم می لرزد و یک استاد با نبوغ بالاست و هیچوقت ناراحت نیست که من در کنار او رل اول را دوبله کنم و اگر در این حرفه دوام آوردم به این دلیل است که اول به این مسائل احترام می گذارم و بعد علاقه و انضباط برایم اهمیت زیادی دارد.متاسفانه با تمام این وجود جوان های هستند که منفی فکر می کنند و تصورشان این است که بعد از این همه تجربه در کار دوبلاژ من شرایط را برای یک جوان با استعداد سخت می کنم که این تفکر کاملا غلط است.

الان شما فقط روزهای سه شنبه در بخش صبحگاهی رادیو پیام مشغول به گویندگی هستید در صورتی که یکی از برنامه هایی که مردم صدای شما را در آن می شنیدند و لذت می بردند «جمعه ایرانی» بود. چرا از این برنامه جدا شدید.

خب باید بگم که در سال هایی این برنامه دوباره شروع به کار کرد که ما درگیر دوبله سریال هایی چون «فرار از زندان» ،«لاست» و بعدها هم سریال های «جواهری در قصر» و «امپراطور دریا» و چند سریال دیگر بودیم ، ولی من با تمام اینکه اعتقاد دارم این برنامه با فرم دوره اول بسیار فاصله و تفاوت دارد ، باز هم دوست داشتم که حضور داشته باشم ، چون وقتی در رادیو کار می کنید ، دل کندن سخت است.با تمام اینها باز هم بدلیل تداخل ضبط آن در روزهای دوشنبه با دوبله یک سریالی که مشغول آن هستم ، نمی توانم در این برنامه حضور داشته باشم.

خاطره ای از دوبله این سریال های کره ای که بسیار هم مورد علاقه مخاطبان قرار گرفت در ذهن دارید؟

بله. بعد از سریال «امپراطور دریا» در سوپرمارکت محل در حال خرید بودم که یک آقایی که به همراه همسر و فرزندش بود من را صدا کرد و گفت آقای والی زاده خواهش می کنم یک بار بگویید «بانوی من». این تکیه کلامی بود که در آن سریال رایج شده بود و من هم با تمام اینکه حس این کار وجود نداشت گفتم «سلام بانوی من».حالا همین که مردم ما را بیشتر می شناسند هم برای خیلی از جوان ها سوء تفاهم ایجاد می کند ، در صورتی که دقت نمی کنند امثال من و اسماعیلی و جلیلوند بیش از ۵ دهد در این کار سابقه داریم و از کودکی فقط به این حرفه علاقه داشتیم و اگر این عجول بودن را کنار بگذارند با استعداد و پشتکار ترقی می کنند . در کل نه تنها هیچوقت در زندگی حسود نبودم ، بلکه از کسانی هم که خوب بودند تعریف کردم و گاهی حتی بسیاری از این رفتار من که از جوانها تعریف می کنم ناراحت شدند.

شما سابقه دوبله انیمیشن هم دارید که شاخص ترین آنها که در بین مردم ماندگار شد ، شخصیت «لوک خوش شانس» بود.چرا در این مسیر کار را ادامه ندادید؟

انیمیشن کار ساده ای نیست و ما آن را ساده می بینیم ، چون مخاطب شما کودک است و نمی شود برای او نامفهوم صحبت کرد و باید تمام کلمات واضح و شفاف ادا شود و بعد از آن تجربه فرصتی نشد که به سراغ انیمیشن بروم و اتفاقی بود یا کار دیگر انیمیشن «شارلوت» بود که در آن من کنار بسیاری از دوبلورهای بزرگ همچون مهین کسمایی و منوچهر نوذری ، کاووس دوستدار و عبدالله بوتیمار حرف زدم و کار بسیار دوست داشتنی از آب درآمد ، اما افرادی که امروز انیمیشن با حجم بالا دوبله می کنند در این مسیر خبره شده اند ، چون تیپ زیاد می گویند ، بطور مثال پزشکیان در قالب سه شخصیت تیپیک صحبت می کند و البته در حال حاضر دقت در دوبله انیمیشن زیاد شده است.

یکی از برنامه هایی که در سال های گذشته با صدای شما در تلویزیون طرفداران زیادی پیدا کرد «محله ما» بود. چطور شد که به این برنامه پیوستید.

واقعیت این است که من مطلع شدم دوستانی که این برنامه را می ساختند چند نفر از دوبلورها را برای این کار دعوت کردند و تست گرفتند ، اما مورد قبول آنها نبوده است.وقتی من را دعوت کردند همه چیز مورد پسند آنها بود و من هم از تیم جوان آنها خوشم آمد و قرار داد بستیم و برنامه هم بسیار گرفت و جا دارد از اینجا به اردلان عاشوری کارگردان ارشد این برنامه و نویسندگان «محله ما» در کنار حبیب خزاعی فر آهنگساز آن خسته نباشید بگویم که با انرژی این برنامه را تولید کردند.

از نسل‌های مختلف بازیگران سینمای ایران کسی هست که بازی او مورد توجه شما باشد؟

بله. در درجه اول به نظر من اکبر عبدی یک پدیده و بازیگر قدرتمند است، پرویز پرستویی را هم دوست دارم. از بازیگران جوان هم بازی شهاب حسینی و بهرام رادان را می‌پسندم.

فکر نمی‌کنید که مثلا اگر جای فلان بازیگر جوان من صحبت می کردم خوب بود؟

بعضی اوقات پیش آمده که فکر کردم که اگر مثلا من جای شهاب حسینی حرف می‌زدم خوب می شد.

ماندگارترین صداهایی که در ذهن شما در زمینه دوبله وجود دارد چه کسانی هستند؟

منوچهر اسماعیلی، چنگیز جلیلوند و مرحوم ناظریان و استاد فقید کاملی صداهایی هستند که همیشه در ذهن من ماندگار هستند. در کنار اینها یکی از صداهایی که من را به سمت دوبلاژ کشید صدای مرحوم نصرت الله محتشم بود که در سینما رکس وقتی آنونس «فاتح» با بازی جان وین پخش شد ، صدایی خارق العاده من را جذب کرد که می گفت :«جاموکای شیرین سخن  من تشنه خونم ، خون».

در پایان این گفتگو دوست دارم عنوان کنید چه چیزهایی در زندگی شما را آزار می دهد؟

اولین مساله‌ای که من را آزار می دهد حسادت در زندگی است و یکی هم اینکه دستمزدم در قبال کاری که انجام می‌دهم کم باشد و در نهایت اینکه امنیت شغلی ندارم.