مجموعه مستند «پیش‌مرگان» با موضوع کردستان و سازمان پیش‌مرگان کرد مسلمان به زودی از تلویزیون پخش می‌شود.

محسن هادی کارگردان این مستند به سوره سینما گفت: یک روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی با اشغال پادگان ارتش در مهاباد توسط حزب دموکرات کردستان، مجموعه‌ درگیری‌هایی در غرب ایران شروع شد که تا اواخر سال ۶۰ عملا شهرهای کردنشین را به جنگ و نا امنی گرفتار کرد. این درگیری‌ها توسط چند گروه سیاسی ایجاد شد که مهمترین آنها حزب دموکرات کردستان و گروه کومله بود که با شعار خودمختاری کردستان‏، حدود ۱۰ سال این مناطق را درگیر جنگ کردند.

وی ادامه داد: در مسائل کردستان تصوری به اشتباه رایج است که در آن زمان کردها در حال جنگیدن با جمهوری اسلامی بودند. در حالی که بار اصلی مبارزه با گروه‌های سیاسی مسلح را خود مردم کرد به دوش می‌کشیدند. به طوری که در پائیز ۱۳۵۸ گروهی از جوانان انقلابی سنندج «سازمان پیشمرگان مسلمان کرد» را برای مقابله با ترورهایی که توسط گروه‌های مسلح در سنندج و سایر شهرهای کردنشین انجام می‌شد، تشکیل دادند. تشکیل این سازمان در حقیقت پاسخ به نیاز مردمی برای ایجاد امنیت در آن منطقه بود. به همین خاطر تعداد زیادی از جوانان مناطق کردنشین از جمله مهاباد، بانه، مریوان، سقز و …  به آنها پیوستند.

این فیلمساز افزود: در حقیقت داستان این مستند روایت غائله کردستان از زبان پیشمرگان کرد مسلمان است و شخصیت‌های فیلم، حوادث مهمی مانند آزادسازی سنندج، حادثه‌ دولاب، مقاومت مردمی در مهاباد و ماجرای غم‌انگیز ۱۵ خرداد بانه را روایت می‌کنند.

هادی درباره عملکرد این گروه مردمی گفت‌:: پیشمرگان کرد مسلمان در شرایطی تشکیل شد که نیروهای دولتی از کردستان خارج شده بودند. در نتیجه شهرهای کردنشین عملا در اشغال شبه نظامیان بود. در چنین شرایطی پیشمرگان کرد مسلمان توانستند در زمستان ۵۸، در یک عملیات موفقیت آمیز کامیاران را از اشغال کومله نجات دهند و زمینه را برای مهمترین عملیات آن دوران، یعنی آزادی سنندج فراهم کنند.

این مستندساز با اشاره به ریشه‌های تاریخی مطالبه‌ خودمختاری در کردستان ایران گفت: مسائل کردستان درگیری‌های یک شبه نبود بلکه زمینه‌های تاریخی داشت که به شیوه‌ رفتار حکومت پهلوی با اقوام ایرانی مربوط است. از دوره‌ رضاشاه پهلوی که سیاست تمرکزگرایی در ایران شکل گرفت و یکدست‌سازی فرهنگی به عنوان راهبرد وحدت ملی طرح‌ریزی شد، شکاف‌های بزرگی در بین اقوام ایرانی و حکومت مرکزی پیش آمد و سرکوب خواسته‌های فرهنگی، سیاسی و معیشتی اقوام مسئله را روز به روز پیچیده‌تر کرد. مقاومت‌هایی هم که در این مناطق در برابر این سیاست‌ها ایجاد شد، باعث اعمال فضای امنیتی شد که خود عاملی برای افزایش شکاف است. کردها یکی از اقوام ایرانی هستند که بر هویت خود ارزش زیادی قائلند‏، از این رو در آن دوران قیامی علیه کشف حجاب و تغییر لباس مردان در مهاباد شکل می‌گیرد که به جنگی تمام عیار تبدیل می‌شود.

وی گفت: پس از این ماجرا خیزش‌های دیگری نیز در جریان جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط انگلیس و روس در کردستان شکل می‌گیرد اما مهمترین حادثه در دوران اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم شکل گرفت و آن تشکیل جمهوری خودمختار کردستان ایران، توسط حزب دموکرات کردستان، در مهاباد بود. این جمهوری که به رهبری قاضی محمد تاسیس شده بود، بیش از یک سال دوام نیاورد و با خروج ارتش سرخ شوری از ایران، توسط ارتش شاهنشاهی سرکوب شد و سران آن علی رغم مصالحه‌ قبلی با شاه و وعده‌هایی که داده شده بود، اعدام شدند.  ماجراهایی که در جریان تشکیل و شکست این جمهوری پیش آمد، و خفقان دوران پس از آن تا انقلاب اسلامی، زمینه‌ بسیاری از حوادث کردستان است که در این مستند تلاش کرده‌ایم به تبیین آن بپردازیم.

هادی درباره‌ ساخت این مستند گفت: کار تحقیق این مستند حدود ۲ سال زمان برد و تصویربرداری آن در سال ۸۸ انجام گرفت. اما بنا بر دلایلی تدوین آن به تاخیر افتاد که خوشبختانه اخیرا این بخش از کار تمام شد و مجموعه آماده پخش است. این مستند در ۷ قسمت ۲۰ دقیقه‌ای تنظیم شده است و قرار است به زودی از تلویزیون پخش شود.

عوامل ساخت این مستند عبارتند از نویسنده و کارگردان: محسن هادی‌، تصیربردار: وحید فرجی‌، تدوین: امیر کیانی و تهیه‌کننده سید سلیم غفوری. این مستند به سفارش سازمان صدا و سیما ساخته شده است.