سینمای ایران با وجود تلاش برای طرح مفاهیم عاشورایی، هنوز به طور کامل در این زمینه موفق نشده است.

سوره سینما – یک فیلمنامه نویس و یا کارگردان زمانی که به تولید یک اثر می اندیشند ، فارغ از مباحث اقتصادی تولید، یکی از اولین مسائلی که در پی یافتن آن جستجو می کند ، بستری دراماتیک و برخوردار از موقعیت های نمایشی جذاب و مختلف است تا بتوان در قالب آن جهانی را بنا کرد و اثری به یاد ماندنی را خلق کرد. با این اوصاف به نظر می رسد که اگر به واقعه عاشورا با نگاهی عمیق و هنرمندانه نگریسته شود ، سرشار از موقعیت های بکر و جذاب نمایشی است که پتانسیل این را دارند که با چرخیدن بر مدار یک مفهوم مرکزی یک جهان داستانی درجه یک را ایجاد کنند.

کمتر کسی را می توان یافت که به قابلیت تصویری و داستانی و اتمسفر نمایشی بکری که در واقعه عاشورا مستتر است، معتقد نباشد . اما با این شرایط پس از گذشت بیش از سه دهه از انقلاب اسلامی و جان گرفتن سینما و ایجاد ظرفیت های گوناگون ، هنوز هم حق مطلب در زمینه تولید آثار شاخص مرتبط با مفاهیم و وقایع عاشورا ادا نشده است. اگر نگاهی به تاریخ سینمای پس از انقلاب بیاندازیم به برهه ای می‌رسیم که به عنوان یک نقطه برجسته در سینمای ایران پا گرفته و مطرح شد و آن هم بوجود آمدن یک جریان و ژانر سینمایی با قاعده داخلی و وطنی به نام سینمای دفاع مقدس که به شدت هم مورد استقبال واقع می‌شد و مخاطبان بسیاری را در آن دوران به سالن های سینما می‌کشاند.

یک از نقاط اشتراکی که میان ژانر دفاع مقدس با تولیدات عاشورایی و مذهبی وجود دارد ، در وهله اول در قامت اعتقادی و عقیدتی است که در دو دوره بسیار دور و متفاوت از هم مفاهیم عرفانی و معنوی بسیاری را می توان میان آنها یافت. از سوی دیگر هم همان شرایط دراماتیک و در واقع پتانسیل نمایشی است که در هر دو فضا قابل کشف و رویت است و دست نویسندگان را برای نگارش فیلمنامه های با کیفیت و مهم باز می‌گذارد ، کما اینکه سینمای دفاع مقدس نمونه های موفق بسیاری را داشته و بر این مدعا صحه گذاشته است.

اما اینکه چرا با این اوصاف به این موضوع ، یعنی واقعه عاشورا در سینما و در بدنه مدیران در دوره های مختلف اهمیت داده نمی شود جای سوال دارد. از آنجا نام مدیران را به میان می آوریم که طبیعتا با راهبردها و برنامه های آنهاست که دغدغه های تولید و پس تولید چنین آثاری که به انضمام هزینه های بالا ، از حساسیت های معنایی و شرعی و عرفی فراوانی هم برخوردارند ، زمینه را برای سوق دادن هنرمندان و سینماگران به چنین موقعیتی فراهم می کند .باز هم با نگاهی آماری به سینمای پس از انقلاب و تعداد آثار شاخصی را که در این زمینه تولید شده اند ، متوجه می شویم که غفلت فراتر از این حرفهاست و دیگر جایی برای شکافتن موضوع نمی گذارد.

صرف نظر از فیلم های سینمایی که هر از گاهی فقط عاشورا و ایام عزاداری را بعنوان یک صحنه مکمل بکار گرفته اند که حتی تعداد اینها هم نسبت به عمر سینمای پس از انقلاب ناچیز است ، فقط ۳ فیلم سینمایی شاخص وجود دارد که در ذهن مخاطبان ، آنهم بیشتر مخاطبان معاصر با خود اثر مانده است و این یعنی ما با قرار گرفتن در نیمه اول چهارمین دهه از انقلاب اسلامی ، به ازای هر دهه یک فیلم شاخص هم در این زمینه نداشته ایم . در ابتدای دهه شصت فیلم سینمایی سفیر به کارگردانی فریبرز صالح واقعه عاشورا را از منظر قیس ابن مسهر به تصویر کشید و در آن دوران توانست به عنوان نخستین تجربه کارگردانی خود را به سینما معرفی کند.

البته که شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران و سینما بی تاثیر در شناخته شدن چنین اثری نبود . با این اثر پرونده فیلم های مهم در دهه شصت بسته شد و نوبت رسید به فیلمی که از معاصران خود فاصله گرفت و بدلیل بازپخش های مداوم از تلویزیون به عنوان یک فیلم شاخص عاشورایی سر زبان ها افتاد . فیلمنامه «روز واقعه» را بهرام بیضایی نوشت و شهرام اسدی آن را کارگردانی کرد تا در دهه ۷۰ هم این فیلم خود را با شناسنامه ای خاص به مخاطب معرفی کند .پس از این هم فیلم سینمایی «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش کار خود را از اواخر دهه ۸۰ شروع کرد و با هزینه ای سنگین تولید شد ، اما هنوز بدلیل حواشی که برای این اثر سینمایی بوجود آمده ، اکران آن قطعی نشده است و باید منتظر ماند و دید ماجرا به کجا ختم می شود.

اینها آثاری بودند که نزدیک ترین احوال را به واقعه عاشورا داشتند و در این سالها فیلم هایی هم برگرفته از مفاهیم آن مقطع تاریخی ساخته شده اند که نمی توان به آنها تکیه کرد و باید با قطعیت استنتاج کرد که مفاهیم عاشورا و همچنین بطن جریان کربلا هنوز در سینمای جایگاهی قابل تامل ندارد و ویترینی است که هر از گاه فیلمی را در آن می گذارند که باز هم یکی از اساسی ترین معظلات و مشکلات در این زمینه پایه‌های اقتصادی سینما و وابستگی دولتی است.