«کربلا، جغرافیای یک تاریخ» محصول حوزه هنری بازخوانی امروزین واقعه ماندگار عاشورا است.

سوره سینما- حماسه عاشورا به عنوان یکی از برگ‌های زرین تاریخ شیعه همواره محلی برای بحث و گفت و گو بوده است. مستند «کربلا، جغرافیای یک تاریخ» ساخته داریوش یاری که محصول حوزه هنری است تصویری تازه از این رویداد به مخاطب ارائه می‌دهد. این مستند سینمایی قرار است پس از پایان مراحل فنی برای نمایش در سی و سومین جشنواره فیلم فجر آماده شود.

«کربلا، جغرافیای یک تاریخ» از دید کارگردان چگونه اثری است؟

داریوش یاری: این فیلم تجربه ۴۲ سال عزاداری و ۲۲سال فیلمسازی است. «کربلا، جغرافیای یک تاریخ» آواز، پرده خوانی، نقالی، تعزیه خوانی، نقاشی و ..را کنار هم جمع کرده تا حادثه سال ۶۱ هجری را به حماسه تبدیل کند. ما گروه سازنده در جستجوی این هستیم که با نقل یک داستان تاریخی به روایتی دیگر برسیم و نشان دهیم فرهنگ ایرانی چطور این واقعه عظیم را تا امروز زنده و موثر نگه داشته و چطور هر عنصری که در آیین ما کاربرد دارد دارای معنی است.

هر اثری که ساخته می‌شود تاثیراتی دارد که گاهی هدفمند و زمانی پیش‌بینی ناپذیر است. هدف شما از ساخت این اثر چه بود؟

به دنبال ساختن فیلمی شبیه آنچه درباره تاریخ عاشورا می‌سازند نبودیم. هر نمادی که در ایران مراسم عاشورایی را زینت می دهد نمادی است از یک حقیقت. دغدغه ما نشان دادن معانی این نمادهاست. به قول بعضی دوستان یک صحنه از این مستند برای همه کافیست. کسی که نخل بلند می کند یا کرنا می نوازد فلسفه ای دارد و نباید راحت از آن گذشت. مهمترین هدفی که من ساخت این فیلم داشتم این بود که یک مورخ بعد از پایان فیلم بداند آنچه تا به حال از فرهنگ عامه خوانده چه کارکردی در ارتقای این حماسه داشت. بدون ادعا هرکس تا الان گوشه ای از فیلم را دید اذعان داشت مانندی نداشته و من می دانم که «کربلا، جغرافیای یک تاریخ» یکبار برای همیشه است و حتی برای من هم دیگر تکرار نخواهد شد. بعد از نمایش به دنبال دیدن گریه مردم نیستم. نمی خواهم وقتی تماشاگر از سالن بیرون می‌آید ببینم تحت تاثیر فیلم اشک می‌ریزد یا نه؟ دلم می خواهد اولین بازخوردی که می بینم افتخار به تبعیت از کسی باشد که سال ها با دلیل و بی دلیل به او ارادت داشتیم تا همه جا با سینه سپر کرده بگوییم این امام حسین ماست.

فیلم‌های شما همیشه از محرم حرفی برای گفتن داشته است. این انگیزه از کجا نشات می‌گیرد؟

در همه سال‌های فعالیتم فیلمی نساختم مگر با محوریت واقعه عاشورا و به پشتوانه تفکر حسینی چرا که همه اجرتم از مسلمانی عشق به حسین بن علی است که اگر نبود دلیلی برای زنده بودنم نداشتم. ماه محرم که نزدیک می شود حس و حال عجیبی دارم . شاید این ایام حکم عزا و عزاداری داشته باشد اما من حال خوبی دارم و عشق می کنم . این ده روز برای من مثل یک سمفونی ویژه در سرم می گذرد. مانند جریانی موزیکال که مرا از این عوالم دور می کند.

این اثر با عنوان فیلم مستند چه معیارهایی از یک فیلم را با خود همراه کرده؟ برای جذب مخاطب از بازیگر خاصی هم دعوت به کار کردید؟

۶۰درصد کار بازسازی صحنه های تاریخی است و هر عنصری که در این فیلم به کار رفته برگزفته از بهترین ها در دل واقعه است. به عنوان مثال تکیه معاون الملک که از لوکیشن های اصلی کار است از تکیه های معروف دوره قاجار است که ثبت جهانی شده. حتی پرده خوان ، نقال و تعزیه خوانانی چون علا قاسمی همه از اساتید کار هستند که در حرفه خود اسم و رسمی و تمامی آثار نقاشی و پرده و … به کار رفته در فیلم از جمله آثار هنری مطرح کشور است. برای بخش های اجرایی و بازی به هیچ وجه دنبال بازیگر نبودم چون می خواستم همه جزئیات از جنس عاشورا باشد بدون اینکه هیچ ادا و نمایشی بخواهد رنگ و لعابی به کار بدهد.

جلوه های ویژه یکی از عناصر مهم فیلم شماست که همه دوست دارند بدانند از این حرفه چگونه در ارتقای کیفیت کارتان بهره بردید.

داستان به شکلی روایت می‌شود که در برخی قسمت ها از دل تعزیه قصه وارد تاریخ می‌شویم مثلا در بخشی از کار زمانی که در تعزیه حر ابن ریاحی به سمت دوربین برمی‌گردد بدون کات پشت سر این شخصیت کاشی‌های اشقیا هستند که تبدیل به لشگر حر در مقابل امام حسین می‌شوند و این راه ورود ما را به روایت تاریخی باز می‌کند. «کربلا، جغرافیای یک تاریخ» روایات زیادی دارد. مثلا شاید برای دوستداران حرم امام حسین (ع) جالب باشد بدانند اولین زائری که به کربلا رفت و سایه بانی در جوار مزار ایشان گذاشت چه کسی بود و چطور این کار را کرد.

مراحل فنی چگونه پیش می‌رود؟

در کلیت کار این فیلم مستند تا زمان مرگ یزید آماده شد. تقریبا ۷۰ درصد از مرحله تدوین را پشت سر گذاشتیم. از آنجا که کار در بخش جلوه های ویژه بصری نیاز به دقت و مهارت فراوانی دارد روند را کند کرده و لازم است بخش های CGIکه صحنه‌های بصره و دمشق را به صورت سه بعدی تصویر می کند را با حساسیت بالاتری انجام دهیم. همچنین در حال مذاکره با آهنگسازان خوب کشوران هستیم و به زودی به نتیجه خواهیم رسید.

اولین نمایش فیلم را چه زمانی پیش‌بینی می‌کنید؟

اولین اکران رسمی این فیلم مستند در جشنواره فیلم فجر است. به نظرم علاوه بر حضور در بخش مستند جشنواره فیلم فجر، این مستند پتانسیل آن را دارد که در بخش «هنر و تجربه» دیده شود. امیدوارم بتوانیم تا محرم سال آینده شرایطی فراهم کنیم تا فیلم اکران عمومی و دیده شود.