بیست و نهمین نشست سینماروایت با نمایش مستند «اتاق جنگ» برگزار شد.

سوره سینما- این مستند که توسط مصطفی حریری ساخته شده است روایتی ارائه می دهد از روند سیاست گذاری جنگ از منظر طراحان دفاع در برابر عراق. “اتاق جنگ” سعی می کند بدون موضع گیری و صرفا با نگاه یک ناظر بیرونی اتفاقات مهمی که در جریان سیاستگذاری دفاع ایران در برابر عراق در حدود هشت سال رقم خورد را مرور کند.

برای روایت صادق دفاع مقدس باید ده ها مستند ساخت

به گزارش روابط عمومی انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس، در نشست گپ و گفت این مستند علاوه بر رسول شادمانی مجری نشست، محمدامین نوروزی منتقد، مصطفی حریری کارگردان و محمدرضا شرف الدین مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس هم حضور داشتند. در ابتدای نشست شادمانی به صحبت درباره پاره ای از ویژگیهای “اتاق جنگ” پرداخت و سپس از شرف الدین خواست صحبتهای مقدماتی را درباره مستند ارائه نماید. شرف الدین با بیان اینکه هیچ کس نمی تواند ادعا کند همه چیز را درباره جنگ گفته است اظهار داشت: مستند “اتاق جنگ” فیلم خوبی است اما همه چیز را درباره جنگ نگفته است و البته که نمی تواند هم بگوید. آنچه اثر را از آثار مشابه متمایز می کند روایت ساده و صادقانه ای است که از جنگ ارائه می کند و البته که در این روایت صرفا به پاره ای از اتفاقات اشاره شده است.

شرف الدین ادامه داد: برای روایت صادق دفاع مقدس باید ده ها مستند ساخت آن هم از زاویه های گوناگون نسبت به آن. فقط شرایط حزب بعث پیش از آغاز جنگ علیه ایران می تواند سوژه یک مستند باشد یا از آن سو کمکهایی که عربستان و اردن و مصر به صدام می کردند خود زمینه ای است برای ساخت چند مستند. درباره کمکهای غربیان به عراق هم باید بیشتر از اینها بپردازیم.

طیفهای فکری مختلف نمی توانند در برابر مستند گارد بگیرند

محمدامین نورزی منتقد در ابتدای صحبتهای خود درباره اتاق جنگ آن را مستندی ساختارمند قلمداد کرد و گفت: سوژه و ایده ای که مستند روی آن کار کرده سوژه و ایده خوبی است. فیلم قصد دارد درباره تصمیم گیری های پشت پرده جنگ و تحلیلهای پیرامون آن اطلاعات به مخاطب ارائه کند و خوشبختانه اطلاعات خوبی هم ارائه می کند.

وی ادامه داد: اتاق جنگ سعی می کند دیدگاههای مختلفی که درباره ادامه جنگ بعد از فتح خرمشهر وجود داشت را ارائه کند؛ از نگاه طیف ابراهیم یزدی و نهضت آزادی گرفته تا نگاه طیف جریان سپاه و محسن رضایی و همچنین نگاهی که امام خمینی(ره) و طیف نزدیک به ایشان داشتند. اتفاق خیلی خوبی که در این مستند افتاده لحن روایتگری آن است که باعث می شود طیفهای فکری مختلف نتوانند در برابر آن گارد بگیرند.

بازخوانی سینمایی جنگ نیاز دارد به دسترسی به اسناد محرمانه

مصطفی حریری کارگردان اتاق جنگ در ابتدای سخنانش با ذکر نکته ای مهم در نقد مستندهای تاریخی گفت: وقتی درباره تاریخ صحبت می کنیم باید درباره شخصیتهای مختلف چه آدمهای نیکوکار و چه آدمهای بدکار حرف بزنیم. در تاریخ هر کاراکتری جای خودش را دارد و نمیتوان کاراکتری را به صرف اینکه خیانت کرده حذف کرد!

وی ادامه داد: قیاس فیلم من و رخدادهای دفاع مقدس قیاس قطره و دریاست و طبیعی است که من نتوانسته باشم همه آنچه در آن دوران رخ داده را در فیلم خود مصور کنم. من کوشیدم بخشهای مهم اتفاقات مربوط به سیاستگذاری جنگ را در اثرم ارائه کنم.

این کارگردان سپس با اشاره به آثاری که درباره دفاع مقدس ساخته شده اظهار داشت: معمولا جنگ را از سه نگاه دیده ایم؛ یکی نگاه در بحبوحه جنگ، دیگری نگاه نوستالژیک نسبت به جنگ و دیگری بازخوانی تاریخ یا بازگشت به گذشته که می تواند توام با نگاههای مثبت و منفی باشد. اکنون در دوره بازخوانی هستیم چون ربع قرن از جنگ گذشته و نیاز داریم به این بازخوانی اما مشکل اینجاست که برای بازخوانی تاریخی جنگ کمترین کمکی به مستندسازان نمی شود.

وی ادامه داد: بازخوانی سینمایی جنگ نیاز دارد به دسترسی به اسناد محرمانه اما متاسفانه مستندسازان ما نمیتوانند از این اسناد استفاده کنند. چقدر سند پشت پرده درباره جنگ داریم؟ بسیار زیاد اما متاسفانه از این اسناد که جزو اسناد طبقه بندی شده هم نیستند استفاده نمی کنیم تا خیلی دیر شود.

این کارگردان افزود: عدم وجود قانون گردش آزاد اطلاعات در ایران باعث شده ساده ترین اسناد توسط برخی مراکز به سرمایه بدل شود و همین نیز باعث میشود مستندسازان برای پیدا کردن یک کاتالوگ قدیمی هم کلی دردسر پیدا کنند.

یک سال طول کشید تا حسن روحانی وقت مصاحبه داد

رسول شادمانی مجری نشست در ادامه بحث و بررسی از کارگردان اتاق جنگ درباره این پرسید که چرا در فیلمش درباره نقش سران ارتش در سیاستگذاری جنگ چیزی نگفته است و مصطفی حریری در پاسخ به این پرسش گفت: امکان حضور سران ارتش در این مستند و در اتاق جنگ وجود نداشت چون در فضای نظامی ما ارتش اجازه دخالت در سیاست را ندارد و البته که در همه جای دنیا همین است.

حریری سپس در پاسخ به سوال یکی از مخاطبان درباره موضع فیلمش نسبت به جنگ گفت: موضع فیلم مشخص است؛ یک مستند درباره جنگ. بنا نیست این مستند له یا علیه جنگ باشد. سعی مان این بود که روایت بخشهایی از جنگ را در اثرمان داشته باشیم.

این کارگردان در ادامه صحبتهایش به سوء استفاده هایی که از فیلمش شده اشاره کرده و گفت: دو بار از این فیلم سوء استفاده شده؛ یک بار که برای ساخت یک تیزر انتخاباتی حدودا ۷ دقیقه از فیلم ما را به طور کامل سرقت کردند و بار دیگر هم زمانی بود که یکی از نشریات بدون اجازه بخشهایی از فیلم را به متن تبدیل کرد و در جهت اهداف خود از آن استفاده کرد. این سوء استفاده ها در شرایطی صورت گرفت که من فقط برای یکی از مصاحبه های این فیلم که گفتگو با حسن روحانی است یک سال وقت گذاشتم. جناب روحانی یک سال طول کشید تا به ما وقت مصاحبه بدهند و این فقط یکی از سختیهای تولید چنین مستندی بود. حالا اینکه برخی به خود اجازه می دهند به راحتی آن را سرقت کنند از اخلاق به دور است.

فقط من و شمقدری بودیم که تا پایان کار رفتیم

محمدرضا شرف الدین در ادامه صحبتهای حریری با اشاره به سختیهای تولید کار مستند در حوزه دفاع مقدس اظهار داشت: کار تحقیقی کردن در حوزه دفاع مقدس به شدت سخت است و عشق فراوان می خواهد. نمی شود که علاقه به این حیطه نداشته باشی و در آن بمانی چون سختیهای کار فراوان است.

وی ادامه داد: یادم می آید در اوایل دهه ۷۰ که بنا شد بازخوانی جامعی از عملیات مختلف دفاع مقدس صورت گیرد در ابتدای کار خیلی‌ها اعلام آمادگی کردند که برای تحقق این امر کمک کنند اما کار که استارت خورد و جلو رفت از تعداد علاقمندان ابتدایی کم شد و فقط من و شمقدری بودیم که تا پایان کار رفتیم. چرا؟ چون پولی در کار نبود و به همین منظور خیلی ها جا زدند.