کارگردان فیلم بزرگداشت حسین جعفریان این فیلمبردار باسابقه را شاعر سینما می‌داند.

سوره سینما- محیا رضایی: ندا فضلی که از سال ۷۸ و با همکاری در فیلم سینمایی «نسل سوخته» با حسین جعفریان مدیرفیلمبرداری شاخص سینمای ایران آشنا شده، مسئولیت گردآوری کتابی مرجع و تخصصی درباره حرفه این سینماگر و همچنین کارگردانی فیلم بزرگداشت این هنرمند را برعهده دارد. با فضلی درباره جایگاه حسین جعفریان، ویژگی‌های کاری او و جزئیات کتاب و فیلم این فیلمبردار صحبت کردیم.

 «بر بوم شب» مرجعی تخصصی از هنر فیلمبرداری

اوایل پاییز امسال با پیشنهاد علیرضا رضاداد تحریر کتابی در رابطه با تفکر و زندگی هنرمند پیشکوت عرصه فیلمبرداری آغاز شد. آقای رضاداد از من خواست این کتاب اثری فراتر از کتابهای بزرگداشتی باشد که در جشنواره های پیشین رونمایی شد. در واقع قرار شد «بر بوم شب» مرجعی باشد از نوع فیلمبرداری حسین جعفریان از سال های گذشته تا به امروز. به این ترتیب نمی‌شد تنها به یکسری معرفی‌های خاص بسنده کرد.

این هنرمند پیشکسوت بیش از ۴۰ سال است که در سینمای ایران فعالیت می کند و سینماگران بسیاری بهترین و شیرین ترین خاطرات شان را از قاب دوربین او روی پرده برده‌اند. من اولین بار در پروژه سینمایی «نسل سوخته» به کارگردانی مرحوم رسول ملاقلی پور با حسین جعفریان آشنا شدم و از آن روز تا الان در آثاری که با دوربین ایشان روی پرده می‌رفت شناختم بیشتر می شد. زمانی که پیشنهاد تحریر کتاب به من داده شد بسیار خوشحال شدم چون علاوه بر اینکه به نوع فیلمبرداری ایشان شناخت داشتم در این سال‌ها او را فردی شاعر ،نویسنده،فیلمنامه نویس و کارگردان دیدم و مهمتر از همه اینها فردی بسیار شریف و درستکار . در واقع او بعد از همه این صفات فیلمبردار است همین دلایل ناب باعث شد که این کار را قبول کنم.

آغاز کار کتاب بسیار دشوار بود چون قرار نبود صرفا برای یک بزرگداشت تالیف شود بلکه «بر بوم شب» می خواست مرجعی تخصصی باشد از هنر فیلمبرداری که باید در فرصتی کوتاه تالیف می شد از این بابت انرژی و زمان زیادی می طلبید و با توجه به فرصت محدود همه سعی و تلاشم بر این بود که بتوانم با کارگردانان بنامی که آثار درخشان و موفق شان از لنز دوربین این هنرمند بر پرده نقره ای نقش بسته بود گفت و گو کنم. از جمله این افراد اصغر فرهادی، رخشان بنی اعتماد، عباس کیارستمی و ابراهیم حاتمی کیا بودند که در آن برهه دسترسی به ایشان کار ساده ای نبود چون اصغر فرهادی به عنوان داور جشنواره بوسان ایران حضور نداشت و من از طریق ایمیل درخواستم را مطرح کردم و در جواب با قول همکاری مواجه شدم.

خوشبختانه بعد از مدتی این کارگردان با من تماس گرفت و مرا از حضورش در ایران مطلع کرد. همچنین رخشان بنی اعتماد که در حین کار مجبور شد به چندسفر خارجی برود یا احمدرضا درویش که با سعه صدر وقت گذاشت . از آنجا که «رستاخیز» از معدود پروژه های تاریخی حسین جعفریان بود حضور درویش به محتوای این کتاب غنا بخشید و خوشبختانه همه فیلمسازان بنام و پیشکسوت در این امر من را یاری کردند تا در ساعاتی طولانی و گفت و گوهایی مفصل اثری پر محتوا منتشر شود.

 سینما هنرمندی مثل جعفریان را کم داشت

به نظر من حسین جعفریان در کار تصویر و نورپردازی از جسورترین فیلمبرداران تاریخ سینمای ایران است ایشان اگر چه طی سال‌های فعالیتش اهل مصاحبه و حاشیه سازی نبود اما با عملکرد و نگارش مقاله‌هایش به خوبی خود را به سینمادوستان معرفی کرد. جعفریان جزو بهترین فیلمبرداران و در جرگه معدود هنرمندانی است که قلمی زیبا و توانا دارد. با نگاهی به آرشیو مجله فیلم می توان دریافت مقاله های بسیاری در رابطه با بحث تخصصی فیلمبرداری چاپ شده که برای دانشجویان و علاقمندان به این حرفه جزو منابع با ارزش محسوب می شود.

در ۳ ماه اخیر تا ده روز پیش قبل از اینکه ایشان درگیر پروژه تازه ای شوند طی ساعت ها گفت و گو و مشورت از حضورشان بهره بردم . بدون شک اگر این پیشکسوت پا در این عرصه نمیگذاشت سینما هنرمندی که شاعری و نویسندگی را قبل از فیلمبرداری در خود نهادینه کرد کم داشت. ضمن اینکه فیلم بزرگداشت قرار بود سال گذشته ساخته شود اما به خاطر مشغله های فراوان جعفریان به موعدی دیگر موکول شد و رضاداد بدون معطلی امسال دوباره پیشنهاد داد تا بزرگداشت برگزار شود. تقریبا همزمان با اواخر نگارش کتاب فیلمبرداری آغاز شد.

کتاب «بر بوم شب» برگرفته از دو مفهوم بوم نقاشی و شب تاریکی است. حسین جعفریان از معدود فیلمبردارانی است که شگرد نورپردازی اش در شب زبانزد عام و خاص است . در آثار او نور اضافه در صحنه دیده نمی شود. استفاده صحیح از منابع نور موجود در صحنه وخلق تصاویر شاعرانه که اوج هنرمندی اش در فیلم «نرگس» و بالاتر از آن را در «طلای سرخ» می توان شاهد بود. دوربین حسین جعفریان بی ادعاست و در فیلمهایش بدون اینکه بخواهد هنرش را به رخ بکشد بیننده را مسحور تصاویری می کند که حس را از دل فیلم بیرون می آورد.

هنرمندی های این فیلمبردار در سینما هم سطح با استانداردهای جهانی است و بدون شک جعفریان تنها کسی است که همیشه از زاویه ای متفاوت نگاه مردم را به سینما دعوت می کند.سعی کردم در کتاب بیشتر بر سینما و نوع فیلمبرداری جعفریان به طور مفصل بپردازم ولی در فیلم شخصیت ،نوع زندگی، تفکر و نگاه سینمایی ایشان را به تصویر آورم. در این مقطع هم اصغر فرهادی باری دیگر همکاری کرد و دعوت ما را پذیرفت به این ترتیب ما یک روز به اتفاق این کارگردان با توجه به علاقه ای که جعفریان به طبیعت داشت،حسین جعفریان و آزاد پسرش که فیلمبرداری را به عهده داشت به یکی از کوههای اطراف تهران رفتیم و اولین سکانس فیلم را در هوایی برفی جلوی دوربین بردیم. یکی از ویژگی های این فیلم بزرگداشت ساخت قطعه موسیقی مختص کار است و به زودی با پایان مراحل تدوین برای نمایش در جشنواره فجر آماده می‌شود.