کارگردان مستند «آتلان» تاکید کرد باید سلیقه مخاطب را در تولید مستند مد نظر داشته باشیم.

معین کریم‌الدینی کارگردان مستند «آتلان» که در سی و سومین جشنواره فیلم فجر حضور دارد درباره مرزهای میان فیلم مستند و داستانی به سوره سینما گفت :اصولا تا جایی که بتوانم از چهارچوب ها گریزانم و معتقد به مرزبندی مشخص میان سینمای داستانی و مستند نیستم و برای حرف خود نیز می توانم نمونه بارزی چون «کلوز آپ» عباس کیارستمی را نام ببرم که بعنوان یکی از شاهکارهای سینمایی محسوب می‌شود که هنوز هم با وجود اینکه بسیاری آن را در رده بندی فیلم داستانی قرار می دهند ، اما عده زیادی هم آن را مستند میدانند .

وی ادامه داد: با تمام وجود اگر بخواهم مرز نسبتا فوکوس و واضحی برای این جریان تعیین کنم ، باید بگویم که سینمای مستند جایی سرزمین خود را از سرزمین فیلم داستانی جدا می کند که ادعا دارد من بر پایه واقعیت هستم ، نه براساس تخیل فیلمساز و من هم در فیلم «آتلان» تلاش کردم که اتفاقات زاییده تخیل من نباشد و فیلم برود به سمتی که مخاطب محصول خوب سینمایی ببیند .

کریم الدینی با اشاره به اینکه یکسری از فیلم های مستند فقط ثبت واقعیت می کنند ادامه داد : من در فیلم «وقتی ابرها پایین می آیند» فقط ثبت واقعیت کردم و اوج کارگردانی در این شرایط انتخاب یک واقعه و روایت خوب است ، اما برخی آثار هم وجود دارند که صرفا ثبت واقعه نمی کنند و در اصل جنبه های آرتیستیک و رد پای تالیفی کارگردان در آن دیده می شود ، در مجموع با این تفکر که سینمای مستند فقط باید واقعی باشد و به سمت خلاقیت نرود مشکل دارم ، چون تفکراتی پوسیده و بازدارنده است .

کارگردان فیلم مستند «آتلان» در ادامه اظهار داشت : ما نیازمند هستیم که سینمای مستند را به سمت سلیقه مخاطب هدایت کنیم ، منظورم از سلیقه مخاطب سطحی و براساس قواعد ژورنالیستی نیست و یا اینکه بخواهیم جاه طلبانه فیلم بسازیم ، بلکه منظورم مخاطبان سینمای ایران است که معتقدم با تماشای انبوهی از فیلم ها بطور ناخودآگاه فرمول های سینمای مستند را می شناسد و شاخص ها را تفکیک می کند .

وی در ادامه درباره بازسازی وقایع در سینمای مستند گفت : ما برای ثبت یک واقعه نیازمندیم سوژه و فیلم را هدایت بکنیم و در مسیر این هدایت ممکن است به سمت بازسازی نیز حرکت کنیم و در اصل یک فیلم در ابتدا تکلیف خود را روشن می کند و می گوید که من نیاز به بازسازی دارم یا خیر و در اینصورت نه تنها بعنوان یک فاکتور مغموم به حساب نمی آید ، بلکه یک سبک هم محسوب می شود ، مانند برخی فیلم هایی که در گذشته درخصوص جنگ جهانی دوم ساخته شده است .

کریم الدینی با اشاره به نوع دیگری از روایت که براساس واقعیت است گفت: این نوع فیلم ها با واقعی نشان دادن سوژه اعتماد مخاطب را جلب می کنند و اگر به سمت بازسازی بروند اعتماد را از دست خواهند داد و در اینجا اگر تخیل فیلمساز جاری نشود محصول و نتیجه خوبی به دست می‌آید. در واقع انتخاب این مساله بستگی مستقیم دارد با سوژه ای که در ذات خود نیاز به بازسازی داشته باشد یا اینکه فقط واقعیت خود را به تصویر بکشد .

این مستندساز کشورمان در ادامه با اشاره به فیلم «آتلان» گفت: بازسازی باید در یک فیلم به اندازه و درست باشد و من به جرات می گویم که کنش ها و واکنش های شخصی که در «آتلان» حضور دارد مصنوعی نیست و او فقط دارد زندگی می کند و دوربین هم مشغول ثبت آن است. بنابراین ما از دو جنبه می توانیم به نوع روایت نگاه کنیم، یکی آثاری مانند «آتلان» و «تینار» که تکلیف آنها مشخص است و قرار است براساس درام پیش برود و ساختار سه پرده ای را رعایت کند ، اما به دام داستانگویی نیفتد.

وی ادامه داد : یکسری از فیلم ها هم وجود دارند که مبتنی بر تعلیق غیرداستانی هستند ، مثل «خلیج کوچک» و یا «بازی کشتن» که مبتنی بر جنجال هستند و مخاطب با آنها پیش می رود و حتی ممکن است بخش عمده ای از بدنه یک کار مصاحبه باشد و مخاطب آن را دنبال کند ، بنابر این اگر تکلیف مشخص نباشد هیچ کدام از این اهداف محقق نمی شود و مخاطب احساس می کند که اثر قصد دارد بر سر او کلاه بگذارد.

کریم‌الدینی درباره جشنواره فیلم فجر نیز گفت : متاسفانه سالهایی که ما جشنواره فیلم فجر را بخاطر داریم یک برنامه بلند مدت نداشته و هر ساله یک مدیری درباره بخش مستند اظهارات و اقداماتی را انجام داده است و گاهی هم به حاشیه رفته و حذف شده و دوباره سال بعد از آن با اعتراضات مستندسازان شرایط تغییر می کند و یا در بحث جوایز یکسال دستاورد فنی ، تدوین و پژوهش جایزه می دهند در دوره بعد آن را حذف می کنند و در واقع این آزمون خطاها سالهاست که روی بخش مستند جشنواره اعمال می شود .

وی در ادامه گفت: امسال برای اولین بار گفتمانی میان مستندسازان و آقای صانعی مقدم برگزار شد که خیلی خوب بود. پیشنهادها و صحبت‌هایی شد که مستند از زیر زمین به سطح آن بیاید، اما ما همیشه واهمه داریم که نکند با مطالباتی که پی در پی صورت می‌گیرد و همه آنها هم بدلیل نبود یک الگوی ثابت است، مسئولان تصمیم بگیرند که مستند را مانند یک دندان خراب بکشند و بیرون بیندازند.

این کارگردان از عملکرد خوب عوامل «آتلان» یاد کرد و گفت: من به جرات می توانم بگویم که طراح پوستر و آهنگساز و عکاس کار من بسیار حرفه ای عمل کردند و اگر بهتر از عواملی که در بخش داستانی هستند عمل نکرده باشند، بی شک کمتر از آنها هم نیستند و قابلیت رقابت دارند و باید به آنها توجه لازم صورت بگیرد.

کریم الدینی در پایان گفت: در مجموع مشکل اصلی نبود یک برنامه بلند مدت است و ما این مشکل را نه تنها در جشنواره فیلم فجر ، بلکه در جشنواره سینما حقیقت هم داشتیم که خود من سالها پیش که برای دریافت جایزه روی سن رفتم در خصوص آن ابراز تاسف کردم، اما حالا فکر می کنم جشنواره سینما حقیقت بسیار بهتر از گذشته است و در فجر هم باید این اتفاقات بیفتد، اگر چه امسال نسبت به دوره‌های پیش بسیار خوب بوده و توجه قابل ملاحظه ای به بخش مستند دارند.