یک کارشناس رسانه تاکید کرد موضوع خانواده، رکن اصلی سبک زندگی اسلامی و ایرانی است.

سوره سینما- موضوع سبک زندگی یکی از جدی‌ترین مسائل فرهنگی این روزهای جامعه ماست. درباره مصداق‌ها و معیارهای آثاری که به ترویج سبک زندگی پرداخته‌اند با سعید ابوطالب کارشناس فرهنگی، مستندساز و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی صحبت کردیم. ابوطالب در این گفت و گوی خواندنی نشانه‌ها و نمادهای سبک زندگی را معرفی کرده است.

به نظر می‌رسد موضوع سبک زندگی که در سال‌های اخیر در حوزه فرهنگ و هنر مورد توجه و واکاوی قرار گرفته، یکی از موضوعات مهم برای مقام معظم رهبری است. موضوعی که سال‌هاست ایشان درباره آن تذکر داده‌اند.

سعید ابوطالب: وقتی مقام معظم رهبری مساله سبک زندگی اسلامی و ایرانی را مطرح کردند در واقع این اشاره بر می‌گردد به جریان سخنرانی‌های ایشان در بیش از یک دهه اخیر. در نتیجه این مساله جریان جدیدی نبوده و ایشان درواقع دوباره موضوع را به اصحاب فرهنگ گوشزد کردند تا توده مردم و مسولان نظام همه موضوع را جدی بگیرند.

اهمیت این مساله درون مرزی است؟ حتی در اروپا هم بسیاری از جوامع از رشد و هجوم فرهنگ آمریکایی نگران هستند.

موضوع سبک زندگی که کم و بیش در اغلب حوزه های علوم اجتماعی هم مطرح است، همیشه مورد توجه کارشناسان و جامعه شناسان بوده و تنها مختص جامعه ما هم نیست بلکه جوامع روبه توسعه و توسعه یافته غرب و شرق عالم همه با آن مواجهند. حتی جوامعی مثل ژاپن یا اروپای غربی و شرقی هم گاه خود را در مقابله با تهاجم فرهنگی امریکا می‌بینند و معتقدند امریکا با ابزار رسانه ای متفاوت مثل سینما و تلویزیون آنها را مورد هجمه های فرهنگی قرار داده و باعث تغییر در سبک زندگی شان شده است.

از آنجا که ما در عصر رسانه و ارتباطات گسترده زندگی می کنیم طرح مساله سبک زندگی اسلامی و ایرانی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و همین امکان باعث می‌شود که ما هم گاهی مثل سایر جوامع از هجمه ها آسیب ببینیم و سعی در مقابله با آن داشته باشیم. به طور کل سبک زندگی، موضوع برآمده از نوع نگرش و ایدئولوژی تک تک افراد جامعه است و تنها در نوع لباس پوشیدن، غذا خوردن، حرف زدن، ازدواج و … خلاصه نمی‌شود بلکه در واقع مجموعه گسترده ای از رفتارهای فردی و اجتماعی است که تحت تاثیر مستقیم ایدولوژی جامعه قرار دارد.

چقدر المان‌هایی که در این موضوع باب شده درست است؟

سبک زندگی منحصر به موضوعات کوچکی مثل نوع لباس پوشیدن یا غذا خوردن نمی‌شود ما مولفه های اصلی‌تر و اساسی تری داریم که فراموش‌شان کردیم. مساله اصلی نگاه به آخرت است. وقتی معتقدیم در امتداد این زندگی دنیای دیگری هست، روابط فردی و گروهی مان شکل دیگری به خود می گیرد. ذات این اعتقاد در موضوعاتی مثل نگاه به زندگی و تلاش برای ساختن دنیای بهتر و همت و امید و پشتکار و البته مقوله های دیگری مثل احترام به عالمان و بزرگترها و نفی رفتارهایی چون حسادت و غیبت و خیانت و … تاثیر می گذارد. ما روحیه همکاری و کار گروهی را از دست داده ایم و دیگر پشتکار و همت مد نظرمان نیست در عوض اگر کسی لباسی با برند خارجی بپوشد را مورد قضاوت قرار می دهیم.

بنیادی‌ترین مساله که از نظر دورمانده چیست؟

جامعه ای که پشتکار و استمرار در هدف داشته باشد به علم و دانش احترام می گذارد، بنیان خانواده را ارج می نهد و مولفه های سبک زندگی را عمیق تر می نگرد. رسانه ها اگر بخواهند چنین موضوع ارزشمندی را مطرح کنند اول باید آن را درست بشناسند و بدانند زندگی در مفهوم کلی از دیدگاه اسلام و تمدن ایرانی چیست. دامنه پرداخت به این موضوع چنان وسیع است که نمیتوان در حد نوع لباس پوشیدن یا یک سری ظواهر خلاصه کرد.

در رسانه ملی چقدر به این موضوع توجه شد؟

ما آثار قابل توجهی در سینما و تلویزیون داشتیم که به زیبایی سبک زندگی اسلامی و ایرانی را به نمایش درآوردند. به عنوان مثال سریال «زیرتیغ» در زمره تولیداتی است که کاملا برگرفته از باورهای مذهبی و فرهنگی مردم بوده و نشان می دهد نویسنده به آنچه طرح کرده کاملا باور دارد. این موضوعات را نمی توان در قالب یک دستورالعمل تنظیم کرد و از فیلمسازان خواست سرلوحه کارشان قرار دهند . هر کس که در این جغرافیای فرهنگی زندگی کرده باشد می‌تواند باورها را در وجود خود احساس کند.

در آثاری از این دست همه جزییات زندگی اسلامی و ایرانی گنجانده شده است. «زیر تیغ» تصویری است از اعتقادات فردی افراد، روابط مردم جامعه با همدیگر و ارتباط پیوندهای درست خانوادگی و موضوعات مهم تری مثل غیبت، تهمت و حس انتقام و بخشش و … که با سبک زندگی ایرانی – اسلامی جامعه ما همخوانی دارد و البته به جزییاتی مثل چینش دکور و پوشش کاراکترها و لوازم منزل هم توجه کرده است. این نشان می‌دهد نگرش باید حاکم بر کل اجزا باشد نه تنها دکور و لباس.

سینما چطور؟

در میان آثار سینمایی جدید تر هم فیلم «امروز» جزو فیلم هایی است که کاملا برای همین دوره و زمانه ساخته شد. کاراکترها در جغرافیای فرهنگی و فضای اسلامی و ایرانی امروز تنفس می کنند. علاوه بر آن «یه حبه قند» هم جزو آثار مثال زدنی است که نشان می دهد کارگردان درک حقیقی از فضای حقیقی اسلامی و ایرانی داشته و به خوبی توانسته دانسته هایش را به تصویر بیاورد. موضوع خانواده مولفه اصلی در سبک زندگی است . در سبک زندگی غرب و مشخصا سبک زندگی که مدل امریکایی تبلیغ می کند ، خانواده موضوعیت یا لااقل محوریت اصلی را ندارد اما در بسیاری از آثار داخلی در باور طبیعی فیلمساز، خانواده رکن اصلی است.

به نظر شما تکنولوژی چقدر در تغییر سبک زندگی مردم ما تاثیر داشت؟

باتوجه به رشد و تغییرات صنعتی و تکنولوژیکی ظاهر زندگی مردم هم مدام متفاوت می‌شود. این مساله کاملا طبیعی و مقابله با آن اشتباه است چراکه زندگی مردم برآمده از تکنولوژی،توسعه و پیشرفت ابزار جدید است. هرزمان که با چنین پدیده هایی مخالفت کردیم ناکام ماندیم. ۱۰۰ سال پیش مردم در برابر ورود رادیو واکنش نشان دادند . هفتاد سال پیش تلویزیون موج ایجاد کرد سی سال پیش با ورود دستگاه‌های ویدیویی مخالفت شد. بیست سال پیش بحث ماهواره همه را درگیر کرد و در سال‌های اخیر هم شبکه های مجازی مورد مقابله قرار گرفتند.

اگر تکنولوژی را به دید ابزار نگاه کنیم راحت تر واکنش نشان خواهیم داد. مردم برای رسیدن و گسترش باورها از ابزار استفاده می کنند اگرچه ابزار باخود فرهنگ می آورد من این را کتمان نمی کنم اما معتقدم هیچوقت نمی تواند مسیر زندگی یک جامعه را تغییر دهد بلکه با صبوری درون فرهنگ یک جامعه حل و هضم می شود. پس مسئله سبک زندگی موضوعی فراتر از تظاهرات فرهنگی و مقابله با ابزار تکنولوژی است.