مستند «ققنوس» درباره تقابل دو قرائت از دین اسلام است.

سوره سینما- محدثه واعظی‌پور: مستند گزارشی «ققنوس» با دستمایه قرار دادن زندگی روحانی شیعه عبدالله دهدوه و مرگ او در مسجدی در قلب اروپا می کوشد تضاد و تقابلی که میان دو قرائت از دین اسلام وجود دارد نشان دهد. فیلم آشکارا میان آنچه شیعه به آن باور دارد و  تعالیم و اندیشه‌هایی که اسلام واقعی دارد، با آنچه پدیده‌های نوظهور مطرح می کنند و به آن برچسب اسلامی می‌زنند تفاوت قائل می شود و این قرائت های نادرست را برای جامعه انسانی خطرناک می‌داند.

اساس مستند بر گفتار متن استوار است. اصلی که پیشتر در مستندهای محمدعلی فارسی (تهیه‌کننده ققنوس) دیده بودیم. روایت شیرین و داستان‌گون فیلم، ماجرای عبدالله را برای ببینده بازگو می‌کند. روحانی فرانسوی مراکشی تبار که در حوزه علمیه قم تحصیل کرده و تصمیم می‌گیرذ مبلغ شیعه در میان جوانان اروپایی باشد. فیلم انرژی اش را از شخصیت این روحانی می‌گیرد که به زبان فرانسه وعظ می‌کند و شیوه سخنرانی و پوششش بسیار به روحانیان ایرانی نزدیک است.

مخاطب پایان غمبار سرنوشت عبدالله را می‌داند اما فیلم از طریق چینش داستان و وارد کردن قطب شر (روحانی وهابی) جذاب و قابل پیگیری شده است. کارگردان برای مستند کردن اطلاعات و باورپذیرکردن آنچه به مخاطب پیشکش می‌کند، از مصاحبه استفاده کرده و پای صحبت همسر، خانواده و مریدان این روحانی شیعه نشسته است. از دل این سخنان شخصیت شیخ برای مخاطب بازنمایی می‌شود و بیش از آن، اندیشه ای که او بدان دلبسته بوده است. جدا از تببین آموزه‌های شیعی، عبدالله به دنبال آشتی میان ادیان الهی و نزدیکی با مردم بوده است. آنچه اسلام واقعی امروز به آن نیازمند است و فرقه‌های دروغین درصدد پاک کردن آن هستند.

عبدالله موفق شده بود توجه جوانان مسلمان و دوستی کشیشانی که با آنها در ارتباط بود جلب کند، او به دنبال تغییر دادن اروپا و نابود کردن مسیحیان نبود (بر خلاف روحانی وهابی) هیات و ظاهر او شبیه مردم بود و می‌کوشید سخن مردم را بر زبان بیاورد و انسان‌ها را محترم بشمارد. تلاش برای نابود کردن این تفکر و قربانی کردن شیخ، ماجرایی نیست که تازه شروع شده باشد و متاسفانه به مرزهای اروپا محدود نمی‌شود. تغییر و تحولات جهان اسلام به ویژه خاورمیانه در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که قرائتی که عبدالله از شیعه و اسلام دارد، چقدر برخلاف نظری است که بسیاری از دولت‌های غربی و حتی حکومت‌های شبه اسلامی به آن گرایش دارند. مسلمانانی که خشونت و نفی دیگر ادیان و آرا و افکار را سرلوحه باورهای خود قرار داده و ماهیت انسانیت را زیر سوال برده‌اند.

قصه عبدالله، قصه تلخی است. حتی امیدی که فیلمساز برای ادامه راه این روحانی به مخاطب می‌دهد و نمایش تصاویری از تشییع پیکر او به همراهی ۷۰۰۰ نفر و تاکیدی که روی تصاویر حضور کشیشان و ابراز همدردی آنها در این مراسم دارد، نمی تواند نگرانی مخاطب را از مسیری که این روزها جهان اسلام طی می‌کند کمرنگ کند. فیلم از زنده ماندن قهرمانانی از جنس عبدالله می‌گوید، اما آنچه در کشورهای اطرافمان جان گرفته و تصاویر هولناکش به جهان مخابره می‌شود چهره‌ای خشن و خونبار از اسلام می‌سازد. تصویری که با دینی که پیامبر رحمت و مهربانی روزگاری برای مردم به ارمغان آورد فاصله‌ای عمیق دارد و این دردی است که هر مسلمان شیعه را که همچون عبدالله به انسانیت، عدالت و زندگی مسالمت آمیز پیروان ادیان در کنار هم اعتقاد دارد می‌ترساند.

«ققنوس» که به کارگردانی جمشید بیات ساخته شده، نام تهیه‌کننده‌ای را بر پیشانی دارد که در این سال‌ها در حوزه های اجتماعی مستندهایی موثر و با سبک و شیوه ویژه خود ساخته است. «ققنوس» متاثر از تجربه‌ها و شیوه مستندسازی محمدعلی فارسی است. مستند سازی که به مرور راه و سبک خود را پیدا کرده و در زمینه ساخت آثاری با زمینه‌های اعتقادی و اجتماعی به موفقیت قابل توجه رسیده است. روایت، طرح مسئله، تصویربرداری و ارائه اطلاعات در آثار فارسی به شیوه‌ای است که هم مخاطب جدی حوزه مستند را جذب می‌کند، هم مخاطب عام را پای آثار او می‌نشاند. «ققنوس» هم شبیه دیگر آثار او مستندی دیدنی و تاثیرگذار برای مخاطب عام و خاص است.