سوره سینما – برنامه این هفته سینمامعیار با موضوع فیلم «۳۶۰ درجه» و با حضور کارشناسان سیدجمال ساداتیان، امیرعباس صباغ و پوریا ذوالفقاری و با اجرای سید امیر جاوید برگزار شد.

نقش فروشی در سینما ایران

در ابتدای برنامه، سیدجمال ساداتیان در مورد انواع نقش فروشی صحبت کرد و گفت: شاید بتوان از زوایای مختلفی به این موضوع پرداخت، سینما به لحاظ جذابیت زیادی که دارد علاقه‌مندان زیادی دارد و در یک آمار دیدم ۱۰۰ هزار فارغ التحصیل رشته هنر داریم و غیر از آموزشگاه ها، با توجه به اشتیاق زیاد افراد در جاهای مختلف با افرادی روبرو می‌شوم که پیشنهاد دارند که فرزند یا یکی از منسوبینشان وارد این حوزه شود، تعداد متقاضیان بالاست و شرایطی فراهم می شود که یک عده فکر می کنند با پشتوانه مالی و امکاناتی که دارند می توانند وارد سینما شوند. تصورم این است که شاید بشود با پارتی کسی را وارد کرد ولی آیا با پارتی هم می توان او را نگه داشت؟ در سینما به محض اینکه فرد نتواند به وظایفش خوب عمل کند سریع خود را در تصویر نشان می دهد و موجب سقوط یک فیلم می شود و اگر فیلم اصالت داشته باشد زیر بار این مراودات نمی رود.

وی ادامه داد: در هر جریانی ممکن است چنین مراوداتی باشد و بنده منکر این نیستم، ولی اگر آدمی گاردش بسته باشد بعید می دانم فردی بتواند به گارد بسته ی این شخص وارد شود، در هر صنفی که باشد. در طی ساخت فیلم که مدتی طول می کشد ممکن است مراوداتی بین اشخاص شکل بگیرد، ولی به این غلظت که در سطح جامعه حرف می زنند کمی اغراق شده است. در این جامعه هم مثل جوامع دیگر خطاهایی شکل می گیرد، برخی آدم ها که وارد شده اند حاضر می شوند مراوداتی برقرار کنند که مواضعشان را تثبیت کنند، حاکمیت سینما این را رد می کند اما اینها روابط خصوصی برقرار می کنند که کسی مطلع نمی شود و وقتی این روابط به هم می خورد خبر آن پخش می شود.

ساداتیان در پاسخ به این سوال که این پالایش باید از طرف اهل سینما باشد یا اینکه سیستم نظارتی وزارت ارشاد هم باید ورود کند گفت: به نظرم خیلی به ارشاد ارتباطی ندارد، زمان هایی شوراهای صیانت در خانه سینما وجود داشت و به شکایت هایی که می شد رسیدگی می کردند و مثلا به ادعایی که شده بود حکم صادر می شد و برای تنبیه ممکن بود شخص یک یا دوسال ممنوعیت کار پیدا کند ولی متاسفانه چندسال است به دلیل اختلافاتی که در سینما رشد کرده بود شیرازه کمی به هم پاشید و مراقبت ها کمتر شد. الان این بحث ها دوباره مطرح شده و ما هم بسیار پافشاری می کنیم که این مراقبت ها باشد، سینما قداست دارد و رسالتی به عهده ی آن است اما این حرف ها ابهت این صنف را زیر سوال می برد و باید زودتر پیشگام شویم تا این قداست خدشه دار نشود.

ساداتیان: «خسمه خسمه» قطعا به فجر نمی رسد

ایشان در ادامه در مورد فیلم «خمسه خمسه» و همچنین «جامه‌دران» توضیح داد و گفت: فیلم «جامه‌دران» قرار است از بیستم اکران شود و به این دلیل که اقتباس است داستان خوبی دارد و فیلم زنانه ی خوبی هست و پیشنهاد می کنم فیلم را ببینند، فیلم خمسه خمسه یک فیلم جنگی است که در روزهای اول جنگ اتفاق افتاده و یک فیلم بسیار سختی است و به شدت تجهیزات و حمایت می خواهد و اگر امکانات کافی در اختیار داشته باشیم می توانیم آن را بسازیم، خود بنده و کارگردان اعتقاد نداریم که این فیلم با سیستم های کامپیوتری ساخته شود چون ابهت فیلم جنگی به تجهیزاتی است که در آن به کار می رود تا ساخته شود. اگر قرار باشد به عنوان تهیه کننده این کار را ادامه دهم، تا تجهیزات کامل در اختیارمان قرار نگیرد کار را شروع نخواهم کرد، این فیلم به جشنواره امسال نمی رسد و حدود ۴-۵ ماه فیلمبرداری دارد.

امیرعباس صباغ در رابطه با عدم حضور فیلم «۳۶۰ درجه» در جشنواره به صحبت پرداخت و گفت: از پاسخی که آقای قریبیان دادند شروع می‌کنم که به خاطر اظهار نظرشان درباره فیلم عصبانی نیستم، فیلم ۳۶۰ درجه را کنار گذاشتند و احتمالا به خاطر همین فشارها و تضادی که در اصحاب رسانه و کسانی که فیلم را در اکران خصوصی دیدند به همدیگر خبر دادند که فیلم خوبیست. در جشنواره سال پیش که اکثر فیلمها یک جنس بودند و جای تاسف دارد که این همه توجه و اصرار آقای ایوبی روی یک جنس سینمای خاص است که مخاطب کمی دارد و دو فیلم موفق داشته است و به دلیل همین تمایلات مدیران جا برای این جنس سینما تنگ می شود. در جشنواره این فیلم کنار گذاشته می شود و باز به گفته خود آقای قریبیان در جشنواره بین الملل تقاضایی نداشتند و احتمالا به دلیل همین تناقض این کار را هم کرده‌اند. امیدوارم اگر توجه خاصی به این جنس سینما نمی شود هم سطح هنر و تجربه به آن توجه شود و این اجازه به فیلمسازان داده شود که در شرایط برابر به سمت این نوع سینما بیایند.

جشنواره فجر و نبود سلیقه واحد در سال‌های مختلف

ذوالفقاری نیز در همین رابطه اضافه کرد: مشکلات سینمای ایران خیلی ریشه ای تر و پایه ای تر است، سینمایی که تقریبا دیگر نه مدیر و نه فیلمساز می تواند پای تولیداتش بایستد چند جای کارش می‌لنگد. در مورد فیلم ۳۶۰ درجه آقای سام قریبیان واکنش خوبی نشان داد و گفت امیدوارم بقیه موفق باشند، بزرگترین کارگردانان ما با رودربایستی فیلم هایشان پذیرفته شده و واکنش هایی را دیده اند که آرزو می کردند کاش فیلمشان به جشنواره نمی آمد. جشنواره فجر شاید تنها جشنواره ای باشد که نمی توان سلیقه اش را تشخیص داد، اگر جشنواره فجر ۳۶۰ درجه و فیلم هایی که به سمت سینمای ملی گرایش دارند را کنار می گذارند که به جشنواره نیاید چرا «قندون‌جهیزیه» به بخش بین الملل رفت؟ دلیل این را در کنار پریشانی مدیریت فرهنگی در این می بینم که فجر دبیر ثابت ندارد. امسال به استقبال جشنواره سی و چهارم می رویم و این قدمتی است که می توانید با آن ابراز وجود کنید، جشنواره می تواند بگوید من کاری به سینمای بدنه ندارم و سراغ فیلم های هنری می روم. درباره عدم ورود فیلم به نظرم می رسد بخشی از مدیریت فرهنگی ما چندان راغب به فیلم های قهرمان محور نیست و این خیلی روشن است و نتیجه این شده که سینمای ما سینمای آپارتمانی شده است.

امیر عباس در ادامه ی این بحث گفت: سیاستی که مخصوصا از دهه ۶۰ پایه گذاری شد مقابله با سینمای ستاره ساز و قهرمان پرور بود، و در بلند مدت عمر ستاره های ما هم کوتاه شده است. ما الان ستاره ای در سینما نداریم و اگر نگاه کنید می بینید فیلمهایی که پر از ستاره هستند فروش نکرده اند.

ژانر اکشن و معمایی کجاست؟

وی ادامه داد: سینمای ما سینمای کپی کار بوده و فیلمسازان ما معمولا دنبال فرمول های مشخص بوده اند و این باعث شده یکسری ژانرها را کنار بگذاریم. ژانر اکشن و معمایی کجاست؟ چه طور می شود که در سال ۶۰-۷۰ فیلم تولید می شود و یکی از مهمترین ژانرها که هم به لحاظ اقتصادی می تواند تضمینی به گیشه بدهد و هم مردم را به دیدن فیلم بکشاند محو می شود.

سپس صباغ در مورد فیلم «۳۶۰ درجه» صحبت کرد و گفت: شاید اینکه آقای قریبیان در ابتدای سینمایش متعهدانه به ژانر پرداخته واکنش مثبت منتقدان به فیلم گنهکاران بود، اینها بیشتر قابلیت ارتباط با مردم را دارد و به نظرم در مورد ۳۶۰ درجه تلاشی که ایشان برای این فیلم کرده و یک تریلر جذابی که مخاطب را تا انتها پای فیلم بکشاند کاملا قابل ستایش است و علاقه ای که ایشان داشته فیلم سینمایی بسازد و تلاش و تصویرسازی ایشان قابل احترام است و می تواند نقطه شروع باشد. در چنین سینمایی که همه چیز آن می‌لنگد فیلم را دوست نداشتم اما اکراه دارم که روی نکات منفی فیلم تاکید کنم چون تجربه‌ای جدید است. فیلم فروش خوبی نداشته اما از جنس سینمایی است که خیلی پتانسیل این را دارد که به آن پرداخته شود و قطعا مردم را به سینما می کشاند.

مصائب ساخت فیلم‌های پلیسی

ذوالفقاری نیز نکاتی را افزود و خاطر نشان کرد: سینمای ما اساسا ملودرام بوده، جامعه ما شرایط اجتماعی متلاطمی داشته است. در دهه ۶۰ درگیر جنگ بوده و در دهه ۷۰ متولدین دهه ۶۰ به بلوغ و جوانی رسیده اند و در دهه ۸۰ به شکلی دیگر، و این توقع از سینما بوده که به اینها بپردازد ضمن اینکه خود جامعه هم بستر نابی برای پرداختن بوده است، ملودرام تنها ژانریست که هنوز به حیاتش ادامه می دهد ولی در سینمای خودمان با اولین تجربه های محمدعلی سجادی و محمدرضا اعلامی مگر چقدر مهربان بود؟

وی ادامه داد: در فیلم پلیسی دستمان خالیست و کارگردانان ما باید سعی کنند کاری خیلی سخت انجام دهند و آن هم ملموس کردن شخصیت ها و مولفه هایی است که خاستگاهشان فرهنگ و دنیای دیگری است و دلیل ملموس نبودن شخصیت ها بحث ممیزی است. قهرمان باید علیه نیروی قوی تری طغیان کند و قهرمان ما علیه چه چیزی باید طغیان کند که به جایی برنخورد؟ ما طغیان را از قهرمان گرفته ایم و می گوییم به حیات طبیعی خودت ادامه بده. سینمای ایران با تمام ایراداتش خیلی سخت جان است و هیچ جای دنیا نمی بینید که اینقدر باید و نباید عجیب پیش پای فیلمسازان گذاشته شود و همچنان فیلم ساخته شود.

انتظار منتقدان از فیلم «۳۶۰ درجه»

صباغ در تحلیل و واکاوی فیلم «۳۶۰ درجه» بیان داشت: خیلی از نقدهای منفی که روی فیلم نوشته شده با شاینینگ کوبری مقایسه شده و معلوم است وقتی چنین معیاری باشد این فیلم، فیلم بدی است ولی دو نکته به نظرم می رسد که اگر اینها در ۳۶۰ درجه توجه بیشتری می شد می توانستیم با فیلمی بالاتر از استاندارد مواجه باشیم و از خیلی جهات به عنوان فیلم الگو نام ببریم، یکی از اشکالاتی که ۳۶۰ درجه دارد عدم باورپذیری اش برای مخاطب است، البته منظورم این نیست که همین زندگی روزمره باشد، بلکه فیلمی که به قدری ملموس و هنرمندانه باشد که مخاطب کاملا با آن ارتباط برقرار کند، یکی از مشکلات ۳۶۰ درجه جدا از قهرمان، انتخاب میلاد کی مرام است انتخاب خوبی نبوده است و تماشاگر نمی تواند با کی مرام ارتباط برقرار کند و تمام ابهت یک قهرمان این است که مخاطب تا پایان با آن همراه باشد، وقتی در پایان فیلم میلاد کی مرام کشته می شود اصلا مخاطب ناراحت نمی شود!

دیالوگ‌های تصنعی و شخصیت‌هایی که در نیامده‌اند

وی افزود: به شخصیت‌های فرعی خوب پرداخته نشده و گذرا بوده است، بازی بهاره رهنما با آن حرکات فیلم را هجو می کند و حسین سلیمانی جزو بدمن‌ها قرار گرفته و فیلم بیشتر بار طنز دارد یعنی در یک فضای تعلیق جدی و خشن فیلم، بودن این دو کاراکتر هجو فیلم است که واقعا به فیلم آسیب زده است. دیالوگ ها هم برخی جاها تصنعی شده و خیلی به دهن بازیگر نمی نشیند و مجموعه این عوامل به باورپذیری فیلم برای مخاطب آسیب زده و فکر می کنم مهمترین عامل عدم فروش فیلم این موضوع باشد که نتوانسته با تماشاگر این ارتباط را برقرار کند، علیرغم ساختار روایی هوشمندانه و کلاسیکی که در عین اینکه ساده و سرراست نیست مخاطب را همراه کرده است.

ذوالفقاری نیز نکته ای افزود و گفت: در سینمای خودمان وقتی مثلا کاراکتر پیرمردی را نشان می دهند که از زندان آمده و ارتکاب جرم نکرده ای را پذیرفته، مخاطب ایرانی برای شناختن او نیاز به شناسنامه بیشتری ندارد چون در سینمای ما سابقه دارد، وقتی درباره ژانر صحبت می کنیم وقتی مثلا فرد جذاب ولی بی احساس را در سینمای نوآر داریم خیلی نیاز نیست از او بیشتر بگوییم و مشکل بومی نشدن این ژانر نچسب بودن کاراکترهاست. آیا ابهام اخلاقی و از بین رفتن ارزش های سنتی در جامعه ما تصویرش مطابق آن چیزیست که در غرب اتفاق افتاده است؟ در سینمای دنیا هم به آن شکل فیلم نوآر ساخته نمی شود ولی فیلم های زیادی وامدار آن هستند که سینمای ما می تواند برداشت کند. سام قریبیان در بین فیلم اولی های ما از معدود کسانی است که سلیقه سینمایی مشخصی دارد و این خیلی خوب است و تلاش کرده در فیلم گنهکاران و این فیلم پلیس و وکیل متفاوت و حتی رئیس باند خلافکاران متفاوتی را نشان دهد و این تجربه ها موجب می شود از بند کلیشه ها رها شویم.

مسافرآستانه: سازمان سینمایی خواست دوست دیگری موسسه را راهبری کند

در ادامه، حسین مسافرآستانه رئیس سابق موسسه رسانه های تصویری در خصوص عزل خود توضیح داد و گفت: بنده در محیط کاری با دوستانم یا کسانی که آشنایی قبلی با آنها نداشته ام سیستم و تعریفی دارم و هدفمندی و برنامه خود را دنبال می کنم و آقای ایوبی هم از برنامه‌هایم راضی بودند، اما در این تغییر نگرش‌ها و سیاست‌ها شاید بنده خیلی نه علاقه‌مند باشم و نه بتوانم نقش آفرینی کنم.

تولید فیلم‌های ویدئویی به فارابی منتقل شده است

مجری برنامه سوال کرد: این سیاست های کلان سازمان سینمایی است یا سیاست های کلان دوستی که یکبار هم می‌خواست موسسه رسانه های تصویری را منحل کند؟ وی در پاسخ گفت: هم از سمت وزارتخانه و هم از سمت سازمان سینمایی است و این تغییر نگاه و تغییر کاربری موسسات، حق مسلم هر وزارتخانه ای است که می خواهد موسسات را تحت‌الحمایه‌ی خودش در راستای اهداف مورد نظر خود به کار بگیرد ولی در راستای این تغییرات انجام شده در بحث تولید فیلم های ویدئویی به فارابی منتقل شده است و اینجا می خواهد رویکرد پشتیبانی از جشنواره ها و امور بین الملل را داشته باشد و تنها در حوزه فروش فیلم در فضای مجازی کار کند و اینها مجموعه تغییراتی است که این دولت در خصوص عملکرد موسسه رسانه‌های تصویری در نظر دارد، بخشی از آن را اجرایی کرده و بخشی دیگر را هم اجرایی می کند، بنده هیچوقت کاری را بدون تخصص یا علاقه نپذیرفته ام.

ایشان در ادامه گفت: خود سازمان به این نتیجه رسید که دوست دیگری در ادامه مسیر موسسه را راهبری کند و من در بخش های دیگر سازمان سینمایی همکاری کنم. بنده در حال حاضر به عنوان مشاور رئیس سازمان و عضو دو شورای سینمایی هستم که در ادامه فعالیت، بیشتر در آنجا تمرکز خواهم کرد.

برنامه رادیویی سینمامعیار پنجشنبه‌ها ساعت ۱۴:۳۰ به طور زنده از رادیو گفت‌و‌گو پخش می‌شود. برنامه‌ای با اجرای سید امیر جاوید و تهیه کنندگی و سردبیری محمد جواد طالبی که سعی دارد ضمن پرداختن به مسائل اساسی سینمای ایران سطح آگاهی مخاطب از فیلمهای روی پرده را بالا ببرد.