سوره سینما – احسان سالمی: محمد آفریده از آن دسته مدیران سینمای ایران است که در طول چند سال گذشته بحث‌های زیادی پیرامون عملکرد او در دوران حضورش در نهادهای مختلف سینمایی به ویژه دوره مدیریت او بر انجمن سینمای جوان و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی وجود داشته است.

عملکردی که یک سر آن به تهیه‌کنندگی فیلم های مسئله دار و پرحاشیه چون «یک‌خانواده محترم» می‌رسد و یک سر دیگر آن به تربیت نسلی از فیلمسازان جوان که اثارشان عموما به دلیل مشکلات محتوایی و مضمون، اکثرا حتی با مسائلی جدی در اکران مواجه می شوند.

او در مدت مدیریت خود در این دو سازمان، از تولید آثار مسئله‌دار زیادی حمایت کرد که برخی از آن‌ها با گذشت سال‌ها، هنوز هم توقیف هستند. آثاری همچون یادداشت بر زمین، فصل باران‌های موسمی، ازدواج موقت، پُرو آخر، تنها دوبار زندگی می‌کنیم، مستند «هفت زن فیلمساز نابینا»، مستند «تهران انار ندارد»، فیلم کوتاه «آرایشگر بغداد» و ده‌ها اثر دیگر که پیش از این در گزارش‌های مختلف رسانه‌ها از آن‌ها نام برده شده است و تکمیل کننده فهرست بلندبالایی از آثار غیراخلاقی و ضدایرانی تولید شده در دوران مدیریت محمد آفریده در مراکز مهم سینمای پایه ایران هستند.

همین عملکرد آفریده در دوران ۸ ساله حضورش در راس امور سینمای پایه ایران و انتقادات رسانه ها و کارشناسان و بسیاری از مسئولین نهادهای مختلف کشور از او هم باعث شد که بعد از کناره‌گیری او از ریاست مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تا چند سال نتواند در هیچ‌ یک از نهادهای دولتی مسئولیتی را برعهده بگیرد. هرچند که به نظر می‌رسد قرار نیست این روند ادامه داشته باشد و اتفاقات پیش آمده در چند ماه گذشته نشان می دهد که ظاهرا عزم مدیران سازمان سینمایی بر بازگشت آرام آرام و بدون سر و صدای محمد آفریده به عرصه مدیریت سینمایی کشور جدی است.

مرحله اول: تطهیر کارنامه آفریده به بهانه جذب حداکثری!

از همان روزهای اولی که خبر حضور محمدمهدی طباطبائی‌نژاد، قائم‌مقام محمد آفریده در دوران مدیریتش در کسوت ریاست جدید مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی دولت یازدهم رسانه‌ای شد، گمانه‌زنی‌ها مختلفی در ارتباط با حضور مجدد آفریده در مدیریت انجمن سینمای جوان شکل گرفت. ولی بعید به نظر می‌رسید که با وجود چنین پرونده ای، رئیس سازمان سینمایی دولت یازدهم که از ابتدا با شعار برقراری ثبات و آرامش در سینمای ایران پا به این عرصه گذاشته بود، بخواهد که با استفاده از این چهره مسئله‌دار خود را درگیر یک مشکل جدید کند.

البته ایوبی در ابتدا در واکنش به این گمانه‌زنی‌ها به شکلی موضع گرفت که گویا فکری دیگر را در سر می‌پروراند. او در حاشیه بازگشایی خانه سینما و در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی در مورد عملکرد محمد آفریده و شایعات شکل گرفته پیرامون بازگشت او به مدیریت یکی از نهادهای سینمایی کشور، گفت: «به هر حال در طول سی‌واندی سال نظام ما هزینه‌های گزافی برای تربیت مدیران جوان امروز و بچه‌های متدین و اهل جبهه و جنگ دیروز کرده است. حال اگر مدیری فیلمی ساخت که خیلی مورد قبول همه نبود، آیا باید او را از نظام مدیریت کشور که در آن کار یاد گرفته، طرد کرد؟! یادمان باشد شعار مقام معظم رهبری جذب حداکثری است و باید اینجا تأکید کنم که برای من، دست‌پاک بودن و امین بودن در کنار اعتقاد قلبی به نظام، انقلاب، رهبری و… دو شاخصه بسیار مهم در انتخاب یک مدیر است… .»

اما ایوبی که پیش از این در کسوت یک دیپلمات ایرانی در کشور فرانسه خدمت ‌می‌کرد، سیاستمدارتر از این بود که بخواهد در آن روزها به جز یک اظهار نظر، اقدام دیگری را در جهت آغاز فرآیند بازگشت مجدد محمد آفریده به سطوح مدیریتی فرهنگی کشور انجام دهد. به همین خاطر بود که قرعه پاگُشا کننده آفریده به سازمان‌های فرهنگی کشور به نام رسانه ملی و مدیر جوان شبکه مستند سیما افتاد!

مرحله دوم: رسانه ملی برای بازگشت مرد پرحاشیه پیشقدم می‌شود!

بعد از حضور محمد سرافزار در جایگاه مدیریت رسانه‌ملی تعدادی از مدیران تربیت شده در دوره او که سابقه همکاری با سرافزار را در شبکه «پرس تی وی» داشتند، به عنوان مدیران جدید بخش‌های مختلف صدا و سیما انتخاب شدند. امیر تاجیک مدیر جوان و خوش‌فکر شبکه مستند نیز یکی از همین نیروها بود که سابقه عملکرد قابل توجهی در پرس تی وی داشت.

اما استقرار تاجیک در شبکه مستند با یک خبر بد همراه شد: «مدیر شبکه‌ی مستند «محمد آفریده» را به عنوان یکی از اعضای اتاق فکر این شبکه منصوب کرد.»

خبری که در ابتدا به شکل غیررسمی اعلام شد و پس از چندی رسانه‌ها رسماً آن را اعلام کردند. در واقع فردی که حتی مدیران فرهنگی دولت یازدهم نیز حاضر نشدند به او مسئولیتی را واگذار کنند، به یک باره سر از رسانه ملی و تیم فکری مدیر جوان شبکه مستند درآورد!

جالب آن که بعد از اعلام رسمی این خبر توسط رسانه‌ها، هر روز اخبار مختلفی از حضور فعال و پررنگ آفریده در شبکه مستند شنیده می‌شد که نشان می‌داد او نه تنها یک مشاوره ساده برای مدیر شبکه نیست بلکه تبدیل به یکی از اعضای اصلی تصمیم گیرنده در این شبکه شده است.

البته اعلام رسمی این خبر باعث شد که سیلی از انتقادات به سوی امیر تاجیک مدیر خوش سابقه شبکه مستند سرازیر شود. انتقاداتی که او وادار شد نسبت به آن این‌گونه واکنش نشان دهد: «آقای آفریده به مدت هشت سال ریاست مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی را بر عهده داشت، ایشان اعتبار و آبروی زیادی در میان مستندسازان کشور ما دارند. من اکنون در جایگاهی نیستم که از آقای آفریده و تهمت‌های که به وی زده شده است دفاع کنم! ولی حضور افراد مختلف به عنوان کمک و مشاوره در شبکه مستند لازم است و ما نسبت به این موضوع تاکید فراوانی داریم.»
همین چند جمله کافی بود که نشان دهد تصمیم مدیر شبکه مستند در ادامه حضور آفریده در این شبکه کامل جدی است. هرچند که این تصمیم منجر به اتفاقاتی در این شبکه شد که انتقادات از مدیر شبکه مستند را چندین برابر کرد.

مرحله سوم: نمایش «چنارستان»؛ تاثیر حضور آفریده در شبکه مستند!

از حضور افریده در شبکه مستند خیلی نگذشت که پای پخش آثار مسئله دار به تلویزیون باز شد و در اقدامی عجیب مستند پرحاشیه و جنجالی «چنارستان» که توسط هادی آفریده تولید شده بود و در جشنواره «سینماحقیقت» سال گذشته حاشیه های زیادی را ایجاد کرد به روی آنتن رفت.

پخش این مستند اقدامی عجیب از سوی رسانه ملی بود که البته با اعتراض بسیاری از اهالی رسانه و چهره‌های فرهنگی نیز مواجه شد اما با این وجود آفریده تبدیل شد به همراه همیشگی مدیر جوان شبکه مستند و او را حتی در حضورهایش در جاهایی مانند نمایشگاه مطبوعات نیز همراهی می کرد.

مرحله چهارم: داور شدن آفریده در جشنواره‌های مختلف

هرچند که آفریده در طول این دو سال گذشته نتوانست در سطوح مدیریتی سینما عهده‌دار مسئولیتی جدی باشد ولی حضور پررنگ او به عنوان داور در جشنواره‌های مختلف فیلم‌های کوتاه و مستند نشان از حضور فعال او در پشت پرده سینمای پایه ایران داشت. او که رابطه نزدیکی با چهره‌هایی چون محمدمهدی طباطبائی‌نژاد رئیس فعلی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و فرید فرخنده کیش مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران دارد، با استفاده از همین رابطه نزدیک توانست به عنوان هیئت داوران چهارمین جشن فیلم کوتاه مستقل خورشید، داور دهمین جشنواره فیلم کوتاه رضوی یزد، هیات داوری بخش مستند هفدهمین جشن خانه سینما، هیات داوری جشنواره فیلم و عکس مادر و از همه مهمتر داوری بخش ملی سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران حضور پیدا کند.

جالب آن که پس از انتخاب او برای حضور در جمع هیئت داوران جشنواره فیلم کوتاه تهران، فرید فرخنده کیش مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران و دبیر این جشنواره در واکنش به پرسش خبرنگاران در مورد دلایل استفاده از این چهره پرحاشیه برای جشنواره فیلم کوتاه تهران گفت: «او را مشاور خودم می‌دانم و او را شایسته‌تر از خود در این سمت می‌دانم. حس می‌کنم که آفریده جزو خادمین انقلاب اسلامی و فرهنگ ما بوده و است. بیش از دو دهه از خدمات فرهنگی آفریده نی‌گذرد، دیدم حیف است که حامیانی همچون او را با یک خطای کوچک کنار بگذاریم. بنده بلندگوی محمد آفرینده نیستم اما حس خودم را از او گفتم.»

مرحله پنجم: آفریده دبیر جشنواره‌ای با موضوع زندگی امام خمینی(ره) می‌شود!

اما این حضور پررنگ آفریده در نقش داور در جشنواره‌های مختلف بالاخره کار خود را کرد و زمینه‌ساز مرحله بعدی بازگشت او به عرصه مدیریت فرهنگی شد.

روز گذشته حجت الاسلام علی کمساری رئیس شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم کوتاه «روح الله» که زیر نظر معاونت فرهنگی و هنری موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) برگزار می‌شود، طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: این جشنواره از نیمه دی ماه امسال به دبیری محمد آفریده و ریاست سید محمد بهشتی برگزار می‌شود.

با این اوصاف به نظر می‌رسد با توجه به اتفاقات پیش آمده در چند وقت گذشته، عزم مسئولان سینمایی کشور برای بازگشت آرام آرام آفریده به کرسی مدیریت نهادهای سینمایی جزم‌ است و حالا باید منتظر واکنش منتقدان جدی آفریده در رسانه ها بود.