خاطرات خانه متروک، نام مستندی به کارگردانی مهدی فارسی و تهیه کنندگی محسن یزدی است. این فیلم نگاهی است به پاره ای از رویدادهای جنگ جهانی اول در ایران که در مرکز مستند حوزه هنری تولید شده است. مهدی فارسی کارگردان اثر در گفتگو با خبرنگار سوره سینما، در مورد این اثر توضیحاتی ارائه داده است:

ایده ساخت مستند از یک کتاب شروع شد

سازنده‌ی خاطرات خانه ی متروک در مورد انتخاب سوژه و ساخت فیلم در مورد جنگ جهانی اول گفت: تهیه کننده اثر بعد از طرح موضوع کتابی با نام «قحطی بزرگ» اثر «محمد قلی مجد» را به من دادند تا آن را مطالعه کنم، مولفه ها و اعداد و ارقام ذکر شده در این کتاب بسیار عجیب و هولناک بود تا جایی که تلفات ایرانی ها را در جنگ جهانی اول ۹ تا ۱۱ میلیون ذکر شده بود و این موضوع من را ترغیب کرد بیشتر در مورد موضوع تحقیق کنم زیرا حقیقتا ماجرا برایم باور پذیر نبود.

وی افزود: کتاب قحطی بزرگ بر اساس آرشیو وزارت امور خارجه ی آمریکا تهیه شده است و من، بعد از مدتی تحقیق به خاطر برخی گفته های پراکنده در مورد این موضوع تصمیم گرفتم پیرامون علل شکل گیری قحطی کار کنم که این باعث شد  موضوع به جنگ جهانی اول برسد.

فارسی ادامه داد: موضوع جالب اینجاست که تاریخ تاجگذاری احمد شاه دقیقا یک هفته قبل از جنگ جهانی اول است و گره خوردن این ماجرا با جنگ جهانی اول، کار ما را تا آن تاریخ کشاند.

تحقیقات فیلم ۷ ماه طول کشید

کارگردان مستند خاطرات خانه متروک در مورد مراحل پژوهش این مستند گفت: ما یک دوره سه ماه مقدماتی برای پایه و اساس کار داشتیم و دوره بعد دو ماه طول کشید تا منابع جمع آوری شده توسط محققان مورد بررسی قرار گیرد و آخرین مرحله که آن هم دو ماه طول کشید دوره ی بررسی سوژه ها با کارشناس تحقیق بود یعنی مجموعا حدود ۷ ماه برای فقط برای تحقیقات زمان گذاشتیم، هرچند با شروع مراحل بعدی پرونده ی پژوهش بسته نشد و تا پایان مرحله نگارش و تدوین تحقیق نیز ادامه داشت.

وی اضافه کرد: به طور مثال ما در مورد قحطی همدان یا ارومیه می دانستیم اتفاقات مهمی رخ داده است ولی منابع تصویری از این وقایع نداشتیم و در مرحله تدوین عکس ها پیدا شد.

فقط یکی از منابع ۱۰ هزار صفحه بود

این مستند ساز با اشاره به گستردگی تحقیقات، حجم پژوهش را بسیار زیاد دانست و به طوری که ۸۰ تا ۹۰ منبع اصلی را سند کار بیان کرد که هر کدام از آنها خود حجم عظیمی داشتند که به طور مثال خاطرات عین­ السلطنه چیزی حدود ۱۰ هزار صفحه بود.

وی افزود: با اضافه شدن آقای سیروس سعدوندیان در دو ماهه آخر به عنوان کارشناس و سرپرست تحقیق ما از این گستردگی پژوهش ها به نوعی نجات یافتیم کل منابع در جلسات هفتگی تبدیل به ۱۱ هزار صفحه شد که در ادامه ی این فرآیند به مطالب به هفتصد صفحه چکیده تبدیل شد.

فارسی ادامه داد: بعد از این مرحله یک مرحله چند ماهه  برای خلاصه سازی چکیده را پشت سر گذاشتیم که متن هفتصد صفحه ای تبدیل به ۲۶ صفحه شد.

فرم جدید فیلم نتیجه اتفاقات آن برهه از تاریخ است

مهدی فارسی در پاسخ به این سوال که چطور به این سبک برای ساخت فیلم رسیده است و بازسازی محض را انتخاب نکرده است گفت: واقعیت این است ما هیچ تصوری از اینکه چه اتفاقی قرار است برای تصویر فیلم بیافتد نداشتیم، چرا که ذهنیت ما نسبت به موضوع اینقدر گسترده نبود و هر چقدر بیشتر تحقیق کردیم از اصل ماجرای قحطی فاصله می­گرفتیم اما قصدمان این بود با این ریشه یابی دوباره به موضوع برگردیم که اینطور هم شد ولی نکته ای که وجود داشت این بود که هرچقدر عکس در این دوره زیاد بود تقریبا تصویر متحرکی در این باب وجود نداشت.

وی افزود: با در نظر داشتن این توصیفات فیلمنامه ما بیش ۷۰ دقیقه بود که تصویر متحرک در مورد آن کمتر از ۵ دقیقه بود و ما ناچار بودیم بقیه فیلم را با طرق مختلف پر کنیم که به سبک کنونی روی آوردیم.

فارسی ادامه داد: ما باید کاری می کردیم که با توجه به اسناد موجود به عکس ها و سندها جان بدهیم و به همین دلیل از سبک موجود استفاده کردیم و با انتخاب برخی عکس ها شروع به تصویر سازی کردیم و در برخی مواقع عکس و تصاویر امروزی را با هم استفاده کردیم که به نظرم ترکیب جالبی شد.

تا زمانی که دشمن هست ، احتمال وقوع فاجعه وجود دارد

مهدی فارسی در خصوص سخن اصلی فیلم گفت: وقایعی که در فیلم اتفاق افتاده است، تمام شده است و هیچکدام از آدم­های فیلم الان زنده نیستند اما نکته­ی مهم اینجاست که ساز و کار عالم عوض نشده است و مادامی که آن پیش زمینه ها وجود داشته باشد احتمال تکرار آن فجایع وجود دارد با نگاهی به وضعیت کشورهای اطراف مثل سوریه،عراق،افغانستان، یمن و … می­شود این را فهمید که ریشه این اتفاقات بسیار  شبیه است و این مساله در تاریخ در حال تکرار است.

این مستند ساز افزود: تا مادامی که عدم اتحاد، منفعت طلبی شخصی، عدم اعتقاد به هدف مشترک و وجود دشمن خارجی وجود دارد اتفاقاتی مانند آنچه در فیلم می بینیم ممکن است تکرار شود و حرف فیلم این است که حواسمان به این ماجرا باشد.

روایت بی‌طرفانه بی‌معناست

مهدی فارسی در پاسخ به این سوال که با آیا با ساخت اینگونه مستندها نگران برخی برچسب ها نبوده است، گفت: اصلا نگران این موضوع نبوده ام، زیرا این مسائل، روزمرگی های زندگی ماست . گاهی در شبکه های اجتماعی کسانی که از فیلم شنیده اند می گویند: اگر روایت شما بی طرفانه باشد فیلم شما، فیلم خوبی است! اما من ترکیب «روایت بی طرفانه» را متناقض و بی معنا می دانم، چرا که وقتی شما روایتی را نقل می کنید، آن روایت یک روای دارد و او نمی تواند بی طرف باشد و زاویه نگاه خودش را دارد.

فارسی ادامه  داد: ما برای هر عبارت  که در فیلم آمده است یک منبع و رفرنس داریم و همه آنها را به صورت تطبیقی بررسی کرده ایم یعنی به یک اتفاق را از چندین منظر پرداخته ایم. برای مثال اگر در مورد وقایع ارومیه حرفی زده ایم از دست نوشته های کنسولگری آمریکا تا نگاه مردم عادی در مورد آن مطلب خوانده ایم.

ریشه مشکلات عدم رسیدگی به نیازهای ثانویه است

این مستندساز با اشاره به اینکه به تاریخ دانستن نیاز ثانویه مردم است دیده شدن اثر را نیازمند کار رسانه ای دانست و اضافه کرد: امروز هم شاید اشتباه مسئولین این است که به نیازهای ثانویه را فراموش کرده اند در صورتی که بسیاری از مشکلات ریشه در همان مسائل ثانویه دارد که اگر حل نشود مشکلاتی که تبدیل به نیاز اولیه شده اند دائما اضافه می­شوند.

کاش یک جشنواره فیلم های تاریخی داشتیم

کارگردان فیلم خاطرات خانه ی متروک با اشاره به انتخاب شدن فیلمش در بخش مسابقه سینما حقیقت گفت: خیلی دوست داشتم کارهای تاریخی بیش تر از این ها بود تا بتوانم کارم را نسبت به بقیه محک بزنم.

وی در پایان افزود: تاریخ بسیار مساله مهمی است  که ما نباید اجازه دهیم فجایع آن تکرار شود و ای کاش میشد یک جشنواره ای خاص فیلم های تاریخی راه بیافتد تا در مورد تاریخ این مملکت بیشتر می دیدیم .

فیلم خاطرات خانه ی متروک، امروز ۲۶ آذرماه ساعت ۲۰ در سینما فلسطین و شنبه ۹:۴۵ صبح در سینما سپیده نمایش خواهد داشت.

لینک دانلود: تیزر مستند «خاطرات خانه متروک»