سوره سینما – حسین ساعی‌منش : «جشن تولد» از آن فیلم‌هاست که تماشایش در روزهای ابتدایی جشنواره می‌تواند باعث بدبینی و کم‌شدن امیدواری نسبت به آن شود. فیلمی که حتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن هم، حتی نمی‌تواند «برون‌ریزی بی‌کیفیت و غیرمعقول انباشتگی دغدغه‌های ارزشمند» توصیف شود؛ چون اصلا چیزی تحت عنوان «دغدغه» در آن قابل شناسایی نیست. انگار نه تنها هنوز قضیه فرم و محتوا برایمان حل نشده، بلکه عقب‌تر هم رفته‌ایم و در «تشخیص محتوا» هم دچار مشکل شده‌ایم. هنوز نمی‌دانیم که صرف این‌که کاراکترها را در پایان، به سلام‌دادن روبه‌روی حرم واداریم، لزوما مترادف با «محتوای ارزشمند» نخواهد بود. نشان‌دادن متجاوزانی که مانند درندگان می‌غرند و دندان نشان می‌دهند (!) و این‌که بستر حوادث داستان، سوریه باشد، نشان‌دهنده متعالی‌بودن افکارمان نیست.

حتی یک فیلم بد مضمون‌زده هم دست ‌کم مضمونش مشخص است و در بیان ان اغراق و تاکید نابه‌جا به خرج می‌دهد؛ اما مشکل چیزی مثل «جشن تولد» این است که اصلا موضوعی در آن محوریت ندارد و اصلا معلوم نیست که فیلم در پی چه هدفی است و از ما انتظار دارد چه چیزی را دنبال کنیم. قرار است شاهد ستمگری‌های متجاوزان باشیم؟ قرار است مظلومیت مردم سوریه را ببینیم؟ قرار است به رشادت‌های ایرانیان دقت کنیم؟ قرار است شاهد مردشدن یک پسر باشیم؟ قرار است تحت‌تاثیر معنویت حرم قرار بگیریم؟ قرار است به وحدت پیروان ادیان در مقابل تهدیدگران توجه کنیم؟ قرار است وحشی‌گری و پوچی عقاید تکفیری‌ها برملا شود؟ اساسا قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ بگذریم از این‌که خیلی از این حرف‌های پراکنده اصلا دیده نمی‌شوند (مثل مردشدن پسر خانواده) و صرفا می‌توان حدس زد که جزو اهداف جانبی فیلم بوده‌اند. و بگذریم از این‌که معدود حرف‌های قابل تشخیص هم از «ذره»ای تاثیرگذاری ناتوان‌اند. و بگذریم از این‌که… حالا با این وضعیت، صحبت‌کردن از تناسب فرم و محتوا برای «جشن تولد» مضحک نیست؟ و برشمردن ایرادهای دیگر فیلم (که در صورت وجود، به تنهایی می‌توانند فیلم‌های دیگر را بی‌ارزش کنند) اصلا در این‌جا محلی از اعراب دارند؟

واقعا علت ساخته شدن و نمایش این فیلم چیست؟ هنرمندانه است؟ قصه‌گوست؟ جایزه‌بگیر است؟ جریان‌ساز است؟ ضدجریان و ساختارشکن است؟ بفروش است؟ حرف تازه‌ای دارد؟ شخصیت برجسته‌ای دارد؟ کلا قرار است چه تاثیری در کجا داشته باشد؟ غیر از تاثیر مخربی که با جوسازی اشتباه پیرامونش می‌تواند باب فیلمسازی در این زمینه را دست‌کم تا مدت قابل‌توجهی ببندد (از این جهت باید خوشحال باشیم از این‌که فیلم نادیده گرفته شود).

این از آن جاهایی است که نمی‌توان فیلمساز را به دلیل انتخاب سوژه‌ای کمتر پرداخته‌شده و به دلیل شجاعت و جسارتش ستود، بلکه به دلیل ایجاد ذهنیت منفی پیرامون فیلم‌هایی با این محتوا و رویکرد باید نقد کرد و از کیفیت پایین اثرش گفت. طبعا سکوت و بیان نکردن یک مسئله‌ی مهم، بهتر از بد بیان کردن آن است.