برنده سیمرغ بلورین فیلمبرداری معتقد است نسل جدید فیلمبرداران سینمای ایران دانش خود را بر پایه جدیدترین اتفاقات هنری دنیا به روز می‌کند.

سوره سینما-آبان عسکری: هومن بهمنش از فیلمبرداران جوانی است که لحن جدیدی متکی در سواد بصری و زیبایی‌شناسی در کارش دیده می‌شود که او را از دیگران متمایز می‌کند. او مسیر پیشرفت را آرام آرام طی کرد و در سی و یکمین جشنواره فیلم فجر موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری برای فیلم سینمایی «دربند» شد. با بهمنش درباره تحلیل خود از پیشرفت قابل ملاحظه فیلمبرداری در سینمای ایران در چند سال اخیر و ویژگی فیلمبرداران نسل جوان صحبت کردیم.

 به نظر می‌رسد در چند سال اخیر فیلمبرداری در سینمای ایران پیشرفت چشمگیری داشته و نسل جوان کیفیت جدیدی به این حوزه بخشیده‌اند. این جهش رو به جلو را حس می‌کنید؟ دلایل این موفقیت را چگونه تحلیل‌ می‌کنید؟

 هومن بهمنش: در چند سال اخیر فیلمبرداری در سینمای ایران وارد روند رو به رشدی شده است. چندین جایزه معتبر جهانی را فیلمبرداران سینمای ایران کسب کرده‌اند. ضمن تأیید وجود چنین پیشرفتی به چند دلیل مهم اشاره می‌کنم. اول اینکه در دانش بصری فیلمبرداران، گستره متنوعی به وجود آمده است. این تنوع به دلیل تبدیل شدن جهان به یک دهکده است. مشاهده عکس‌ها، فیلم‌ها، نقاشی‌ها و دیگر هنرهای تصویری و گرافیکی از لوازم مورد نیاز فیلمبرداران برای تقویت دانش بصری است. در قدیم دسترسی به تجربیات و آثار هنرمندان مختلف در نقاط مختلف دنیا مشکل بود و طبیعتا غنای دانش بصری به تدریج اتفاق می‌افتاد. امروزه تکنولوژی، سرعت دسترسی به جدیدترین و تازه‌ترین اتفاقات هنری را بیشتر کرده و فیلمبرداران می‌توانند از تجربه یک عکاس یا نقاش یا فیلمبردار در هر گوشه دنیا به سرعت مطلع شوند.

امروز اینگونه نیست که فقط آثار هنرمندان برجسته در دسترس قرار بگیرد. با کمک تکنولوژی به راحتی می‌توان در مواجهه با آثار همه هنرمندان اعم از شناخته شده یا نا‌شناخته قرار گرفت. وجود سبک‌های مختلف هنری در رشته‌های مختلف دامنه تولیدات را گسترده کرده است و هنرمندان مدام تجربه‌های یکدیگر را کامل می‌کنند. در نتیجه، این به روزرسانی اطلاعات، دانش و زیبایی‌شناسی مدیران فیلمبرداری در ایران و دنیا را متنوع و پویا می‌کند.

به نظر می‌رسد فضا هم برای معرفی استعدادها بازتر شده است.

بله ولی این فضا از دهه ۷۰ با بیشتر شدن دفاتر سینمای جوان به وجود آمد و منحصر به چند سال اخیر نیست. دفاتر انجمن سینمای جوان در شناسایی استعدادها و ورود آنها به سینما نقش مؤثری ایفا کرد. دهه ۷۰بهترین دوران سینمای جوان بوده است. فیلمبرداران یا از دانشکده‌ها به سینما راه پیدا می‌کردند، یا از دفاتر انجمن سینمای جوان و فیلم کوتاه و مستند و یا از دستیاری فیلمبرداری در سینمای حرفه ای.  همه این جریانات به پیشرفت مشخصی که امروز در فیلمبرداری سینمای ایران شاهد آن هستیم دامن زد و نمودش را در جشنواره سی و یکم دیدیم. به اعتقاد من فیلم‌های جشنواره سی و یکم به لحاظ سخت‌افزاری و فنی بسیار موفق بود.

نکته دیگری که در ادامه بررسی دلایل این پیشرفت می‌توان به آن اشاره کرد و در راستای همان به روز رسانی دانش بصری است، فضای مجازی و ارتباط فیلمبرداران با این فضاست.

بله نسل امروز ارتباط زیادی با فضای مجازی دارد و همه چیز را رصد می‌کند. اگر امروز یک فیلمبردار در هر گوشه ای از دنیا درباره کیفیت کارش تحلیل و یا توضیحی ارائه دهد شما به راحتی در همان روز می‌توانید در فضای مجازی به این مطالب دسترسی پیدا کنید. به این ترتیب فاصله خود را با شعور زیبایی‌شناسی که در آن طرف دنیا اتفاق افتاده است کم می‌کنید و تقریبا هیچ دانشی نیست که منحصر به یک تعداد فیلمبردار خاص باشد. شما هم می‌توانید به آن میزان از اطلاعات دست پیدا کنید و خود را در معرض اندیشه‌های نو قرار دهید.

 این پیشرفت چقدر به استقلال فیلمبردار از کارگردان برمی‌گردد. به نظر می‌رسد فیلمبرداران به جایگاه مستقلی از کارگردان دست پیدا کرده‌اند.

بهترین فیلمبرداران ما در جایگاهی قرار دارند که می‌توانند خودشان فیلمی راکارگردانی کنند. یعنی به اندازه یک کارگردان از عناصر سازنده یک فیلم شناخت کافی دارند. در گذشته اساتیدی مثل مرحوم هوشنگ بهارلو، نعمت حقیقی و مهرداد فخیمی در چنین تعریفی از فیلمبردار قرار داشتند. اما در آن دوران هر چند سال یک بار چنین فیلمبردارانی به منصه ظهور می‌رسیدند. امروز نسل جوان و فیلمبردارانی مثل فرشاد محمدی و تورج اصلانی با همان مختصاتی که پیش‌تر عنوان کردم خودشان را به قوه درک و تحلیل درست از سینما مسلح می‌کنند و می‌توانند در جایگاهی شبیه کارگردان و تاثیر گذار در آینده فیلم، پشت دوربین قرار بگیرند.

نگاه هنری و نگاه مفهومی چقدر در کیفیت کاری فیلمبردار مؤثر است؟

همه صحبت‌هایم در این راستا بود که به این نکته اشاره کرده باشم. فیلمبرداران خوب ما در واقع بازوی کارگردان در بخش محتوایی فیلم هستند. معتقدند که ترجمه بصری قصه باید درست اتفاق بیفتد. فیلمبرداری را صرفا فعالیتی فنی و تکنیکی نمی‌بینند بلکه تحلیل درست از فیلمنامه و نگاه مفهومی را در کارهایشان لحاظ می‌کنند و راه را برای بروز بازی خوب و در خدمت بازیگران، تدوین، طراحی صحنه، صدا برداری، گریم و دیگر سمت‌های  فیلم هموار می‌کنند.

گزینش درست فیلم‌ها برای فیلمبردار چقدر می‌تواند در دیده شدنش تعیین‌کننده باشد؟

این یک فاکتور اساسی است که اتفاقا نسل جدید مدیران فیلمبرداری به آن دقت دارند. در گزینش درست پیشنهادها مراقب هستند. بسیار اتفاق افتاده است که فیلمبرداری درخشان یک فیلم ضعیف، به چشم نیامده است. هر وقت که فیلم در جایگاه درست قرار داشته باشد، کارگردانی و روایت قصه آن به خوبی انجام شده باشد، قطعا فیلمبرداری آن فیلم هم دیده می‌شود.

گویا نسل قدیم فیلمبرداران معمولا بدون علاقه و تصمیم قبلی فیلمبردار می‌شدند.

البته نمی‌توان تعمیم داد، اما تا حدود زیادی اینگونه بوده است. ورود برخی فیلمبرداران نسل قبلی با برنامه‌ریزی نبوده است. انگار برای صرف داشتن یک شغل وارد سینما و بر حسب شرایط فیلمبردار می‌شدند. کسانی هستند که به اشتباه به این حرفه وارد شدند و در آن باقی ماندند. اما اکثریت نسل جدید، با آگاهی و علاقه حرفه‌اش را انتخاب کرده است. در این مسیر تک بعدی نیستند و دانش خود را هر روز با تازه‌ترین اتفاقات هنری تکمیل ترمی‌کنند. ورود آنها درست اتفاق می‌افتد. خیلی‌ها هستند که یکدفعه به سینما پرتاب می‌شوند. نتیجه چنین ورودی مشخص است. من معتقدم به تعداد اثر انگشت همه آدمها راه برای ورود به سینما وجود دارد. نباید عجله کرد یا مسیر اشتباهی را برای ورود انتخاب کرد در واقع مهمتر از ورود به سینما، ماندگاری و تاثیر گذاری در آن اهمیت دارد .

 به نظر شما چه ویژگی‌هایی در نسل قدیم فیلمبرداران وجود دارد که با نسل جدید متفاوت است. یعنی این دو نسل آیا مشخصا تفاوت‌های عمده با هم دارند؟

نمی‌توانم این را دقیقا تشخیص دهم. هنرمندانی مثل  حسین جعفریان، محمود کلاری، علیرضا زرین دست، بهرام بدخشانی و دیگرانی هستند که مسیر را برای ما هموار کردند و نمی‌توان تأثیر آنها را انکار کرد. ما به آثار این دوستان نگاه کردیم و یاد گرفتیم. یاد گرفتیم که از زاویه ای جدیدتر و عمیق تر به سینما نگاه کنیم و فیلمبرداری را حرفه ای فراتر از یک تکنسین ببینیم.

در آخر از برنامه‌های کاری‌تان در سال ۹۲ بگویید.

مثل سال قبل، تصمیم دارم که امسال هم گزیده‌کار باشم.