سوره سینما – محمدرضا تاجداری : شبکه نمایش خانگی این روزها به واسطه پخش سریالها محل بحث رسانههای سینمایی است. از طرف دیگر در چند سال گذشته سود اصلی بسیاری از فیلمهای سینمای ایران، نه از اکران در سینماها، بلکه از توزیع در شبکه خانگی بوده است، اما به تازگی و با آغاز بحثهای مربوط به VOD چالشهای جدیدی در این حوزه به راه افتاده است. برای بحث در مورد شبکه نمایش خانگی به سراغ سعید خندق آبادی مدیر عامل موسسه هنرهای تصویری سوره رفتیم که سال گذشته بسیاری از فیلمهای پرفروش سینمای ایران را در شبکه خانگی توزیع کرده است:
آمار فروش شبکه نمایش خانگی به شدت در حال افت است
قبل از اینکه سراغ سوالهایی پیرامون مسئولیتی که در مؤسسهی هنرهای تصویری سوره دارید برویم، در ابتدای صحبت توضیحی پیرامون وضعیت کلی شبکه نمایش خانگی ارائه کنید. وضعیت فعلی شبکه نمایش خانگی و استقبال مردم از آن چگونه است؟
همانطور که میگویند اوضاع سینما خوب نیست، متقابلاً شبکه خانگی هم اوضاع خوبی ندارد، ضمن اینکه ما با تهدیداتی نظیر قاچاق و دانلودهای غیرمجاز هم روبرو هستیم. برای همین سال به سال تیراژ فروشمان بهشدت در حال افت است. الان بعد از توزیع «عصر یخبندان»، «دوران عاشقی» و «رخ دیوانه» تیراژمان به ۳۰۰ هزار نسخه رسیده است. یعنی فیلمی در این حد تیراژ ۳۰۰ هزار نسخهای دارد. واقعاً وضعیت خوبی برای نمایش خانگی حاکم نیست. چون فیلمهای تهیهکنندهها در سینما خوب نمیفروشد، با در نظر گرفتن و محاسبه هزینهها به رقم ۵۰۰، ۶۰۰ میلیون میرسند و بر اساس آن رایت خانگی را حساب میکنند و عددها را به ما میگویند و هر چه میگوییم تیراژ پایین است و میخواهیم بر مبنای تیراژ با آنها حساب کنیم، آنها قبول نمیکنند و کاری به این حرفها ندارند و میخواهند پولشان را بگیرند. به هر حال اوضاع خوبی نیست. جدیداً بحث VOD مطرح شده که تهدیدی برای DVD است.
مطرح کردن بحث VOD به شبکهی نمایش خانگی لطمه میزند
پیرامون VOD بیشتر توضیح دهید.
بحث VOD این است که عدهای تجمیعکننده به نام agitatorها قرار است بیایند، فیلمها را تجمیع کنند و در بستر OTT بگذارند و فیلمها را به صورت اینترنتی بفروشند. با توجه به اینکه هزینهی ترافیکی که مردم پرداخت میکنند معقول نیست و هزینهی دانلود یک فیلم حدود ۶۵۰۰ تومان میشود. ضمنا خریدار باید ۲۰۰۰ تومان دیگر پرداخت کند که مجموعا میشود ۸۵۰۰ تومان، در حالی که DVD آن ۴۰۰۰ تومان است. با این شرایط فعلا فروش اینترنتی به صرفه نیست. مگر اینکه روی بحث اینترانت (Intranet) بروند که هزینهای بابت ترافیک پرداخت نشود و مخاطب صرفاً هزار یا دو هزار تومان بدهد و فیلم را ببیند با این تفاسیر، صحبت پیرامون این موضوع فقط به نمایش خانگی ضربه زده است. این حرفها همینجوری هم باعث میشوند کار لطمه ببیند. مؤسسات ویدئو رسانه چهارده پانزده سال است که دارند به سینمای ایران کمک میکنند. تهیهکنندهای پیش من آمده بود و فیلماش ۲ میلیارد و ۷۰۰، ۸۰۰ میلیون تومان فروخته بود. درآمدش از این میزان فقط ۳۳ درصد است که میشود چیزی حدود زیر ۹۰۰ میلیون تومان، در حالی که در نمایش خانگی بابت آن ۵۰۰ میلیون تومان دریافت میکند. مگر ما چند فیلم میلیاردی داشتهایم؟ پارسال سیزده تا داشتیم.
سود در انیمیشن است نه فیلمهای ایرانی
امار تعداد فیلمهایی که فروش خوبی دارند به نسبت تعداد کل فیلمهای اکران شده در سال، بسیار کم است. موضوعی هم که شما میگویید جای تعجب دارد. با این تفاسیر تهیهکنندهها بیشتر امیدشان به فروش دیویدی است.
بله. اینهایی که میلیاردی بودند چنین درآمدی داشتند، یعنی ۸۰۰، ۹۰۰ میلیون درآمدشان از اکران است، حالا فیلمهایی که به فروش میلیاردی نمیرسند، تکلیفشان روشن است. ببینید نمایش خانگی چه باری را از روی دوش تهیهکنندهها برمیدارد، اما در حال حاضر که سازمان سینمایی VOD را راهاندازی میکند، خیلی راحت دارد مؤسسات ویدئو رسانه را کنار میگذارد. با این کار نمایش خانگی دارد از بین میرود. سازمان سینمایی دارد به طرف تهیهکنندهها غش میکند. ما ۳۸ مؤسسه ویدئو رسانه داریم که بهطور متوسط ۲۰۰ هزار نفر در این مجموعهها کار میکنند. دارید بهراحتی اینها را کنار میگذارید. مثل قضیه DVD باید به سمت ویدئو رسانهها بیایند و ما طرف VOD شویم، نه اینکه خود تهیهکننده مستقیماً طرف آنها شود. الان مگر یک تولیدکننده میتواند شخصاً برود و پروانه ویدئویاش را بگیرد و آن را توزیع کند؟ میگویند نه، باید بروید و حتماً یک ویدئو رسانه را معرفی کنید که او بیاید و مجوز بگیرد. برای VOD هم باید این اتفاق بیفتد که او بیاید برایات پروانه بگیرد. حرفام این است که بهراحتی دارند از این ۲۰۰ هزار نفری که در این مجموعه ارتزاق میکنند چشم میپوشند. موسسات نمایش خانگی تا کنون کمکهای فراوانی به سینمای ایران کردهاند. فیلم ایرانی سود ندارد. ما فیلم ایرانی را فقط برای اینکه از سینما حمایت کنیم میفروشیم، وگرنه سود در انیمیشن است. فیلم ایرانی را با هزینه سنگین رایت میخریم و در فروش اگر به پول خودمان برسیم، ممنون و راضی هستیم.
تیراژ یک میلیون نسخهی فیلمها به سیصد هزار نسخه رسیده است
ولی فکر میکنم این وضعیت در سالهای قبل، بهخصوص زمانی که به تازگی دیویدی فیلمها در سوپر مارکتها پخش میشد، بسیار بهتر و تیراژ فیلمها بالاتر بود.
آن موقعها حدود یک میلیون نسخه فروش میرفت. سال به سال این تیراژ افت کرده است و الآن به تیراژی حدود سیصد هزار نسخه رسیده.
مهمترین علت این افت فروش چیست؟ آیا دانلودهای غیرقانونی بلای جان موسسات نمایش خانگی شده است؟
خیر. الان مؤسسات و افرادی هستند که وقتی فیلم ایرانی را توزیع میکنیم، در کمتر از ۲۴ ساعت کپی DVD ما را بدون هولوگرام عرضه میکنند. سال گذشته شب عید «شیار ۱۴۳» را که توزیع کردیم، تهیهکننده این فیلم در یزد در حال تولید فیلم «نفس» بود. او در یزد فیلم «شیار ۱۴۳» را تهیه کرده و دیده بود کپی است، یعنی هولوگرام نداشت. ما زده بودیم ۴ هزار تومان، ایشان ۲ هزار تومان خریده بود. به ما شکایت میکرد. گفتیم در این اتفاق ما متضرر شدیم! در شهرستانها هیچ حمایت یا کنترلی وجود ندارد. میدانم کسانی در این قصه مافیا هستند و دارند عددهای سنگینی را منتفع میشوند، بدون اینکه هزینه رایت بدهند. صرفاً تولید میکنند و کمتر از ۵۰۰ تومان برایشان در میآید و ۲ هزار تومان میفروشند.
آقای ایوبی گفت سال ۹۴ سال نمایش خانگی است، ولی این صنعت در حال نابودی است
پیرامون این اتفاق کدام نهاد مسئول است و متولی مبارزه با این بیقانونی چه کسی است؟
این را باید از مسئولین سازمان سینمایی پرسید بگویند چند فیلم سینمایی کپی شده را گرفتهایم. بیایند آمار بدهند. اصلاً آمار ندارند. آقای ایوبی قول داد و گفت امسال، یعنی سال ۱۳۹۴ سال نمایش خانگی است. پارسال شب عید این حرف را زد. شما که دارید نمایش خانگی را در سالی که قرار بود سال شکوفایی آن باشد، نابود میکنید. بحث تیراژ یک قصه است و بحث VOD قصهی دوم. شما بهراحتی مؤسسه رسانههای تصویری را کنار گذاشتید. چرا مثل قدیم نمیآیید بگویید آقا برو سراغ یک مؤسسه ویدئو، او بیاید VOD را به ما واگذار کند؟ دلیلاش چیست؟ تهیهکنندهها تا به حال کم درآمد داشتهاند به نظر من این واقعاً بیدرایتی سازمان سینمایی است.
در شهرستانها صرفاً نسخهی غیر اصلی به فروش میرود
آمار تیراژ غیر Original و قاچاق را هم دارید؟
آمار دقیقی نداریم، ولی با ارزیابیهایی که کردهایم، اینها حداقل ۳۰ درصد به تیراژ ما لطمه میزنند و ۳۰ درصد تیراژ ما را کپی میکنند، چون تیراژی که شهرستان از ما میگیرد نشان میدهد در شهرستان صرفاً کپی دارد فروش میرود.
سازمان سینمایی صرفاً به دنبال حرکتهای نمایشی است!
اگر ارشاد یک مقدار مصممتر عمل کند، چقدر میتواند جلوی اینها را بگیرد؟ چند درصد از این ۳۰ درصد را میتواند به شما برگرداند؟
اگر دو تا از اینها را بگیرد و برایشان جریمههای سنگین تعیین کند، مطمئناً اینها جمع میکنند و این ۳۰ درصد سهم نمایش خانگی، تهیهکننده و مؤسسات میشود، اما برخوردی که نشان بدهد یک قاچاقچی را گرفتند ندیدهایم. منظورم فیلم ایرانی است. در انیمیشن خارجی ممکن است چهار تا کار هم کرده باشند، ولی در فیلم ایرانی چه کردهاند؟ آدمی را سراغ داریم که در مشهد دارد فیلمها را در تیراژهای بالا تکثیر میکند و میفروشد، اما هیچ برخوردی با او نمیشود. اگر ما خبر داریم مگر میشود اینها خبر نداشته باشند؟ سازمان سینمایی صرفاً به دنبال حرکتهای نمایشی است و هیچ کار مؤثری انجام نمیدهد. خود من اگر مسئولیت داشتم خیلی راحت جلوی این آقایان را میگرفتم. چطور میشود پلیس امنیت و ستاد صیانت نتوانستهاند در فیلم ایرانی هیچ حرکت مثبتی بکنند؟
سال گذشته روی هیچ فیلمی ضرر نکردیم
با توجه به همهی این مسائل و مشکلاتی که اشاره کردید، در وضعیت فعلی شبکه پخش خانگی، مؤسسه سوره که شما مسئولیتاش را به عهده دارید، در کجای این بازار قرار دارد؟ یعنی چند درصد از فیلمهایی که توزیع میشوند، سهم مؤسسه سوره است؟
ما امسال حدوداً ۲۵ درصد سهم بازار را داشتیم. در بحث پرفروشها شاید سهم ما خیلی هم بیشتر بود.
۲۵ درصد یعنی حدود چند فیلم؟
پانزده عنوان.
از این پانزده عنوان با توجه به مسائلی که اشاره کردید، چند تا برای شما سودآور بودند؟
ما تا به حال روی هیچ عنوانی زیان نکردهایم.
یعنی حداقلی را که یر به یر شود فروختید؟
ما در تبلیغات خیلی فعال شدیم. ما امسال ۳۰۰ میلیون تومان درآمد تبلیغاتی داشتیم که برای ما عدد درشتی است. البته ما صرفاً دنبال منافع خود نیستیم. داریم زیر نظر یک سازمان فعالیت میکنیم و ایده ما این است که از سینما و تهیهکنندهها حمایت کنیم. میگوییم ما میآییم، به ما اطمینان کنید، ما عین پول شما را در نمایش خانگی در میآوریم و به شما میدهیم و عین تیراژ واقعی فیلم را که فروش رفته است به شما اعلام و عدد را هم با شما تسویه میکنیم. سعی کردهایم با تهیهکنندهها بسیار هم خوشحسابی کنیم. در نحوه دریافت کمکشان کرده و پول واقعی را هم به آنها داده و حقشان را ناحق نکردهایم. از آن طرف هم دلمان خوش است که یک واحد تبلیغات را راهاندازی کردهایم و از درآمدهای تبلیغاتی حداقل حقوق پرسنلمان در میآید. به دنبال سود آنچنانی هم نیستیم.
«رخ دیوانه» پرتیراژترین!
از بین آثاری که در مؤسسه شما پخش شده است، پرتیراژترینشان کدام بوده است و چقدر تیراژ داشتهاند؟
پرتیراژتریناش «رخ دیوانه» با ۴۰۰ هزار نسخه، «عصر یخبندان» با حدود ۴۰۰ هزار و «دوران عاشقی» با ۳۳۰ هزار نسخه و «شاهزاده روم» هم حدوداً ۳۰۰ هزار نسخه.
از چه زمانی موسسه «سوره» توانست یک چهارم سهم بازار را برای خود بدست بیاورد؟
دو سال است که مدیرعامل هستم و با حضورم این اتفاق افتاد. قبل از آن مدیر نمایش خانگی بودم. آن موقع رویکرد مدیران زیاد روی نمایش خانگی نبود. من که آمدم، چون تخصصام نمایش خانگی بود، آمدم و این واحد را گسترش دادم و فعالیتهای آن را بیشتر کردم.
آیا نیت شما و حوزه هنری این است که این سهم بیشتر شود یا تا همینجا رضایت کامل برای شما تأمین شده ؟
ما به دنبال این هستیم، تا جایی که میتوانیم به سینمای ایران کمک کنیم. قصد ما این است که با حمایت از پرفروشها بتوانیم از فیلمهای ارزشی و مورد نظر خودمان حمایت کنیم، یعنی آثار دفاع مقدس و فیلمهای مذهبی. قبلاً فیلمهای دفاع مقدس و فیلمهای مذهبی در مجموعه ما میآمد، اما نمیتوانستیم از اینها حمایت کنیم. چرا؟ چون جایگاه مؤسسه جایگاه ویژهای نبود. حالا به جایگاه خوبی رسیدهایم.
با توجه به اینکه در یک سال اخیر، فعالیتهای مؤسسه سوره خیلی بیشتر شده است یکسری انتقادات هم وجود دارد که من مطرح میکنم و شما به هر کدام که تمایل داشتید پاسخ بدهید. یکی از انتقادات این است که مؤسسه سوره برای اینکه رایت فیلمهای پرفروش را بگیرد، ارقامی را به تهیهکنندگان این فیلمها پیشنهاد میدهد که از ارقام معمول بازار بالاتر است. مثلاً در جایی خواندم فیلم «عصر یخبندان» را ۷۰۰ میلیون تومان خریدهاید، در حالی که قیمت آن خیلی پایینتر است. این حرف را قبول دارید؟
«عصر یخبندان» را ۷۰۰ میلیون تومان نخریدیم.
شرکتی که مواد شوینده توزیع میکند، حالا وارد عرصهی سینما هم شده و دنبال سود است!
میتوانید بگویید چقدر؟
بسیار کمتر از این مبلغ است. در ابتدای عرایضام هم گفتم هدف ما این است که پول واقعی را بگیریم و به تهیهکننده تزریق کنیم. مؤسساتی که پخش تخصصی سینما نیستند کار را خراب کردهاند، شرکتی مواد بهداشتی و شوینده توزیع میکند و حالا وارد عرصه سینما هم شده است و مدعی هم هست و برای نهادهایی مثل ما تعیین تکلیف هم میکند. ما میگوییم میخواهیم از تهیهکننده حمایت کنیم و مثل شما به دنبال سود نیستیم. دنبال این نیستیم اگر فیلمی نفروخت بیاییم و با عدد پایینتر بخریم که منافع شخصی خودمان دیده شود. ما میگوییم به دنبال این هستیم که تهیهکننده به حق واقعیاش برسد. در «عصر یخبندان» هم همینطور بوده است. ما آمدیم و به بهترین شکل و با تیراژ بالا برایاش توزیع کردیم. تهیهکننده گفت دوست دارم بگویم ۷۰۰ میلیون فروختهام. گفتیم هر چه دوست داری برو بگو. ما به این کارها کاری نداریم. دنبال این فیلم آمده بودند، ولی نخواسته بود به آنها بفروشد و گفت دوست دارم بگویم ۷۰۰ میلیون فروختم. گفتیم بگو. حالا همه فکر میکنند ۷۰۰ بوده است، در حالی که پولی که ما به ایشان دادیم زیر ۶۰۰ بوده است. ما امسال روی هیچ فیلمی زیان نکردیم. ممکن است سود هم نکرده باشیم، ولی زیان نکردیم.
خط قرمز ما فیلمهایی است که «حوزه هنری» آنها را اکران نمیکند
حوزه هنری یکسری رویهها و سیاستهایی برای خودش دارد. بعضی از انتقادها این بود که مؤسسه سوره از فیلمهایی حمایت و آنها را پخش میکند که شاید با سیاستهای اصلی حوزه خیلی تطابق نداشته باشد. مثلاً حوزه هنری خط قرمزی را مشخص کرده است که ما فیلمهایی را که در آن آثاری از خیانت باشد اکران نمیکنیم و با اینها مخالف هستیم، ولی برخی از این آثار مثل «عصر یخبندان» و تا حدی «دوران عاشقی» توسط مؤسسه سوره پخش میشود. شما این را قبول دارید؟ آیا سیاستهای شما کاملاً منطبق بر سیاستهای سوره است؟
اولاً ما حوزه هنری نیستیم، بلکه مؤسسه هنرهای تصویری سوره هستیم. از زمانی که «آقای حمزهزاده» به عنوان معاون سازمان توسعه سینمایی آمدند، قراری که با من گذاشتند این بود که فیلمهایی را که ما اکران نمیکنیم، به سمتاش نرو، ولی فیلمهایی را که اکران میکنیم، شما مجاز هستید هر کدام را که میخواهید بخرید. «عصر یخبندان» سرگروه سینما استقلال بود. چه کسی میگوید فیلم تحریمی حوزه بوده است؟ سینما استقلال سینمای حوزه است. فیلمهایی را که حوزه تحریم کرد، ما به سمتاش نرفتیم، از جمله «نهنگ عنبر» و «استراحت مطلق». حوزه میگوید تو حوزه نیستی، رسانههای تصویری هستی و باید بتوانی هزینههای خودت را در بیاوری. ما بودجه دولتی که نداریم. یک ریال بودجه نداریم و یک مؤسسه صرفاً غیرانتفاعی هستیم و باید بتوانیم هزینههای خودمان را در بیاوریم. هزینه ما با یکسری فیلمهای پرفروش در میآید، نه فیلمهایی که در سینما نمیفروشند، اما با معیارهای حوزه هم نباید مشکل داشته باشد که ما فیلمهایی را که حوزه اکران نمیکند، اصلاً کار نمیکنیم.
یعنی خط قرمز شما این است.
بله.
موضوع دیگر هم این بود که شما به سراغ فیلمهایی مثل «عصر یخبندان» رفتید و پخش آنها را به عهده گرفتید. یکسری فیلمها هم مانند «ایران برگر» بودند که شاید مورد پسند جبهه فرهنگی انقلاب و تفکراتی در این زمینه بودند، ولی پخش اینها با سوره نبود.
قسمت نشد و نتوانستیم با تهیهکنندهاش کنار بیاییم.
توزیع فیلم هنر و تجربهای «انارهای نارس» برای ما سودآور بود
انتقاد دیگر هم این بود که چرا به سراغ پخش فیلمی مثل «انارهای نارس» رفتید که یک فیلم هنر و تجربهای و کاملاً معلوم است در جذب مخاطب توفیقی کسب نمیکند؟
آقای مصطفوی کارگردان فیلم از دوستان ما بود و آمد و خیلی دوست داشت ما این فیلم را بگیریم و توزیع کنیم. در سینما هم برایاش اتفاقی نیفتاده بود و فیلم را هم با هزینه شخصی ساخته بودند. گفتیم کمکشان کنیم. ما هم گرفتیم. میخواستیم از تهیهکننده و کارگردان فیلم حمایت کنیم. فروشاش هم بد نبود. نسبت به هزینهای که کردیم شاید حتی از «عصر یخبندان» هم برای ما بیشتر سود داشت، چون turn over «عصر یخبندان» ۱ میلیارد تومان است، ولی «انارهای نارس» با ۱۰۰ یا ۲۰۰ تومان ممکن است ۳۰ تومان هم به ما سود داده باشد.
اگر بخواهیم بهطور خلاصه دو سیاست اصلی مؤسسه شما را بگوییم یکی بحث حمایتی از آثاری است که در جبهه فرهنگی انقلاب هستند و دوم سودآوری از طریق آثاری که میدانید پرفروش هستند و آثار تحریمی حوزه هم نیستند.
بله
بنا دارید به سراغ پخش انیمیشنها و فیلمهای خارجی بروید و آنها را دوبله کنید؟
بله، در سال گذشته از کمپانی Mondo TV ایتالیا پنج عنوان انیمیشن سیندرلا، سفیدبرفی و هفت کوتوله و دو عنوان گلادیاتور خریدیم و خودمان هم توزیع کردیم. روی این زمینه هم داریم فعالیت میکنیم و انشاءالله به این عرصه هم وارد میشویم که بتوانیم انیمیشنهای جذاب را بخریم.
بهجز انیمیشن چطور؟
فعلاً روی فیلم فعالیتی نداشتهایم.
کسی که به دنبال فیلم خارجی است، دوست دارد نسخه بدون سانسور آن را ببیند
دلیل خاصی دارد؟
نه، فیلمهای خارجی در سینمای خانگی اقبالی ندارد. کسی که به دنبال فیلم خارجی است، دوست دارد نسخه Original فیلم و بدون سانسور آن را ببیند. اگر بخواهیم این فیلمها را بیاوریم باید سانسور کنیم و دیگر جذابیت فیلم اصلی را ندارد. فیلمهای خانگی در خانوادهها مصرف میشوند و خانوادهها این فیلمها را نمیبرند.
وزارت ارشاد با تصمیماتش کمر به قتل مؤسسات ویدئو رسانه بسته است
با توجه به عدم حمایت ارشاد از مؤسسات پخش خانگی، آیا در سال جدید این امید وجود دارد که وضعیت پخش خانگی بهبود یابد؟
با سیاستهایی که ارشاد گذاشته است نه. به نظر من داریم به مرگ مؤسسات ویدئو رسانه نزدیک میشویم. با تصمیماتی که ارشاد گرفته کمر به قتل مؤسسات ویدئو رسانه بسته است و اینها بهراحتی ظرف یکی دو سال آینده حذف میشوند. هیچ نقطه امیدی نمیبینم، مگر اینکه اینها در قضیه VOD تجدیدنظر کنند و مثل قصه DVD تهیهکنندگان صرفاً موظف باشند با مؤسسات ویدئو رسانه قرارداد ببندند.
از حالا آثاری که برای سال آینده قرارداد بستهاید مشخص هستند؟
فیلم «زاپاس» را قرارداد بستهایم و برای چند فیلم دیگر هم فعلاً داریم مذاکره میکنیم. تازه شروع مذاکره است، ولی «زاپاس» را قطعی کردهایم.
و سخن آخر؟
فقط خواهشام از سازمان سینمایی این است که سیاستی را اتخاذ کند که در قضیه VOD مؤسسات ویدئو رسانه حذف نشوند، چون ما آمار داریم نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر در این شبکه به صورت مستقیم به کار اشتغال دارند. ما این سیاست VOD که خود تهیهکنندگان مستقیم بروند و قرارداد ببندند، مؤسسات ویدئو رسانه کاملاً حذف میشوند و این نه به نفع سینماست، نه به نفع مؤسسات ویدئو رسانه. خواهشام از سازمان سینمایی فقط همین است که در این زمینه حتماً تجدیدنظر کنند.
ممنون از لطف شما.