به گزارش سوره سینما، یک انتصاب به ظاهر ساده در شبکه اول سیما، مدیر گروه معارف این شبکه توسط علیرضا برازش مدیر جدید شبکه اول منصوب می شود. مدیر جدید گروه معارف کسی نیست جز حجت الاسلام حسین رحیم زاده، نامی آشنا برای کسانی که امروز نمایشی سیما را دنبال می کردند و نامی جدید برای کسانی که علاقه مند به  دنبال کردن مباحث معارفی بودند. اما چرا این انتصاب را نباید به همین سادگی نگاه کرد؟ جواب این سوال را کسانی که با سابقه حضور رحیم زاده در سیما فیلم آشنا هستند بهتر می دانند. رحیم زاده پیش از این در مقام مدیر گروه مجموعه های الف ویژه در مرکز امور نمایشی سیما فعالیت می کرد.(اینجا) این مجموعه در طول سال های فعالیش یک پروژه خاص را تولید کرده است که می توان از آن به عنوان یکی از چالش برانگیز ترین تولیدات سینمایی کشور در سال های اخیر نام برد. زمانی که رحیم زاده مدیر گروه انقلاب و دفاع مقدس «سیما فیلم» بود.

 «خرم شهر» به یاد خرمشهر ساخته شد؟!

در فروردین ماه سال ۸۹، محمد آفریده مدیر سابق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که به تازگی از این مجموعه جدا شده بود در گفت و گو با «فارس» خبر از تولید  فیلمی با عنوان «خرم شهر» داد.(اینجا) آفریده در این مصاحبه گفت: اکنون که دنیای تحت سلطه رسانه‌ها می‌کوشد کشور ما را یک طرفه منزوی جلوه دهد، باید با شناخت قواعد پیچیده بین‌المللی به توان، تجربه و فرهنگ غنی و دیرینه ایرانی اسلامی خود تکیه داشته باشیم و همانگونه که جوان‌های پرشورمان در خرمشهر حماسه آفریدند، ما نیز از تجارب جدید نهراسیم. وی درباره مضمون فیلم «خرم شهر» نیز گفت: در این پروژه که ماجرای آن در شهر تهران می گذرد و داستانی خانوادگی دارد، از عوامل حرفه‌ای سینمای ایران استفاده خواهد شد و همه عوامل نیز ایرانی هستند اما در پخش بین‌المللی آن چندین کشور مشارکت خواهند داشت.

در ابتدا تصور می شد این فیلم درباره خرمشهر است، حتی مصاحبه های متعدد آفریده درباره فیلم این موضوع را بار ها مورد تاکید قرار می داد ولی بابک حمیدیان بازیگر نقش اصلی این فیلم در مصاحبه ای گفت: «متاسفانه در مورد اسم اول این فیلم سوءتفاهمی پیش آمد. اسم فیلم «خرم شهر» به معنی همان شهر معروف در خوزستان نبود. بلکه اسم فیلم « خرم شهر» به معنی شهری خرم بود. البته باید بگویم فلاش‌بک‌های این مرد از فرنگ برگشته عموما در دوران جنگ است. یعنی ما خاطرات بچگی او را در زمان جنگ می‌بینیم در حالیکه هیچ تصویری از خود جنگ در فیلم نداریم.

وی افزوده است:«خرم شهر» در واقع کنایه‌ای به تهران است. شهری که خرم است. این اسم استعاره‌ای از تهران بود. مثل نام فیلم «سعادت آباد» به کارگردانی مازیار میری که درباره فضایی بود که هیچ سعادتی در آن نبود. یک جور کنایه به آن چه که آرزوست و وجود ندارد. اما این عنوان دو پهلو را به خاطر همان سوتفاهمی که با اسم شهر خرمشهر اشتباه نشود تغییر دادند و نام «یک خانواده محترم» را روی فیلم گذاشتند».(اینجا)

 سیما فیلم کار را به کارگردان «تهران انار ندارد» سپرد!

تله فیلم «خرم شهر» قرار بود در سیما فیلم تولید شود و مسعود بخشی به عنوان نویسنده  فیلمنامه و  کارگردان آن تله فیلم مشخص شد.(اینجا) بخشی قبل از تولید این فیلم و زمانی که محمد آفریده مدیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی  بود  مستند « تهران  انازندارد» را در این مرکز ساخته بود. فیلمی که انتقاد های زیادی به آن وارد شده بود و  قاعدتا مجموعه سیما فیلم نمی توانست از این حواشی بی خبر بوده باشد و مضمون انتقاد برانگیز «تهران انار ندارد» را در انتخاب کارگردان تله فیلم «خرم شهر» مد نظر قرار نداده باشد. حجت الاسلام رحیم زاده که فیلم در گروه تحت مدیریت وی در حال ساخت بود حداقل با نگاهی کوتاه به سوابق  مسعود بخشی می توانست حدس بزند که در تله فیلم «خرم شهر» با چه نوع دیدگاهی روبرو خواهد شد.

«خرم شهر» بدون جنجال و در سایه لطف مجموعه ای که  حجت الاسلام رحیم زاده مسئولیت آن را بر عهده داشت ساخته شد و با نام «یک خانواده محترم» از سوی تهیه کننده به جشنواره فیلم کن در فرانسه  ارسال شد.(اینجا) شصت و پنجمین دوره جشنواره فیلم کن «یک خانواده محترم» را در بخش «دو هفته کارگردانان» قرار داد. (اینجا)  در آن ایام هالیوود ریپورتر نوشت: فیلم سینمایی «یک خانواده محترم» روایتگر داستانی جذاب و درامی خانوادگی است که با نگاهی به داستان هابیل و قابیل، در بستر اتفاقات و حوادث بعد از انقلاب مخصوصاً آزادی خرمشهر، به تصویر شرایط و دیدگاه‌های شخصیت‌های داستان، در حال حاضر می‌پردازد.

 صداوسیما خود را کنار کشید

صداوسیما خیلی دیر به  حضور «یک خانواده محترم» در کن واکنش نشان داد و گویا تازه  حجت الاسلام رحیم زاده متوجه کلاهی شد که  آفریده و بخشی بر سر صداوسیما گذاشته بودند. رحیم زاده در مصاحبه ای با اعلام لغو مشارکت سیما فیلم در «یک خانواده محترم»، گفت: فیلمنامه فیلم با نام «خرم‌شهر»، آن گونه که با ما توافق شده بود با موضوع آزادسازی خرمشهر آماده شد، اما فیلم مطابق فیلمنامه توافق شده، تولید نشد.(اینجا)

این فیلم در ایران اکران نشده بود و اولین حضورش در «کن» بود. اولین ایرانیانی نیز که این فیلم را دیدند فیلمسازان و مدیران سینمایی بودند که از ایران به کن رفته بودند. مسعود نجفی خبرنگار سینمایی  ایسنا بعد از دیدن این فیلم می گوید: «این فیلم به معنای کامل یک افتضاح واقعی بود، فیلم برای ایرانیان مایه شرمساری بود و بنده به عنوان تماشاگر ایرانی که بیننده‌های خارجی را کنار خود می‌دیدم، نگران بودم که با دیدن این فیلم چه تصویری از ایران در ذهن این تماشاگران خارجی نقش خواهد بست. هر صحنه‌ای از ایران که در این فیلم به نمایش کشیده می‌شود، نمایش سؤال برانگیز درگیری و جدال‌های میان شخصیت‌های فیلم، نمایش دزدی یا دارای مضمون‌هایی چون پایمال شدن حقوق حیوانات در پلان گربه سوزی فیلم است که جای خوشحالی است که این صحنه به طور مستقیم به نمایش در نمی‌آید.»(اینجا) از شواد این گونه بر می آید که تهیه کننده بدون اطلاع سیما فیلم «یک خانواده محترم » را به کن برده و این سوال پیش می آد که چطور مجموعه بزرگی مانند «سیما فیلم» اصلا نمی دانسته که چه فیلمی با برند و بودجه سیما فیلم ساخته شده است؟

با مشخص شدن محتوای فیلم یک خانواده محترم، نقد ها برعلیه آن آغاز می شود. منتقدان نوشتند: «یک خانواده محترم»؛ تصویر یک ملت وحشی (اینجا) ، این تعبیر را نویسنده روزنامه السفیر نیز درباره یک خانواده محترم به کار برده بود.(اینجا) محمد حسین نیرومد این تله فیلم را به مثابه یک شبنامه سینمایی! دانست (اینجا) و مسعود فراستی در برنامه «هفت»  یک خانواده محترم را اثری ضد ملی نامید(اینجا)

مدیران سیما فیلم به سرعت در مقام پاسخگویی بر آمده و سعی در تبرئه خود داشتند. حجت الاسلام رحیم زاده  در نشست خبری این گونه عنوان کرد: ما فیلمنامه ابتدایی آقای آفریده را رد کردیم اما پس از اصلاحاتی اصل کار مورد پذیرش قرار گرفت و با ایشان قرارداد تولید فیلم سینمایی «خرمشهر» با مشارکت ۵۰ درصدی سیمافیلم بسته شد اما تاکید می‌کنم آن زمان بحثی برای مشارکت طرف فنی و مالی طرف خارجی در این پروژه وجود نداشت.(اینجا) رحیم زاده تاکید کرد: ما راف‌کات‌های این فیلم را دیده بودیم و تاکیدمان بر این بود که این فیلم نیاز به اصلاح دارد و آقای اکبر نبوی به عنوان مشاور پروژه چنین چیزی رابه آنها تذکر داده بودند اما وقتی برخلاف نظرمان به جشنواره کن رفت و ما متوجه شدیم، از آقای آفریده خواستیم که نسخه‌ای را که به کن ارسال کرده‌اند به ما بدهند اما ایشان از این کار تا هم‌اکنون که در خدمت شما هستم،سر باز زده‌اند و نسخه‌ی اصلی فیلم را به ما ندادند.

برنامه هفت نیز به تریبون  پاسخگویی مدیران سیما فیلم تبدیل می شود.(اینجا) آنها حتی اخباری از جمله اطلاع از مشارکت فرانسوی ها را که در سایت سیما فیلم به آن اشاره شده بود را تکذیب کردند!  این درحالی است که آفریده تهیه کننده فیلم در «هفت» گفت: رحیم‌زاده مدیر گروه دفاع مقدس سیمافیلم این فیلم را دیده و پسندیده و عنوان کرده که حتی از کارهای سیمافیلم هم یک سر و گردن بالاتر است.

 صداوسیما از سیما فیلم دفاع می کند

عزت الله ضرغامی رئیس وقت سازمان صداوسیما، در شرایطی که  سیما فیلم به خاطر  ساخت فیلمی ضد ملی و تحقیر آمیز  تحت فشار بود، حمایت قاطع خود از زیر مجموعه اش را اعلام کرد. ضرغامی گفت: (اینجا) ممکن است یک فیلمی در ابتدا بخواهد با مشارکت صداوسیما ساخته شود، اما در ادامه آن بخش از صداوسیما که قرار است همکاری کند، احساس کند که مسیری که آن فیلم و تهیه کنندگان و سازندگان که همه آنها هم آدمهای محترمی هستند منطبق بر سیاست‌های آن بخش نباشد، می‌تواند همان جا رابطه را قطع کند و به این همکاری خاتمه بدهد. وی در پاسخ به این پرسش «فارس» که پس صداوسیما خود را مبرا از ساخت فیلم یک خانواده محترم می‌داند؟ تصریح کرد: همان چیزی که سیما فیلم اعلام کرد برای توجیه کارشان کاملا درست است.

 رحیم زاده استعفا می دهد

با این وجود رحیم زاده از سمت خود استعفا داد(اینجا) این استعفا راهی بود برای کاهش فشار ها به سیما فیلم و صداوسیما و در شرایطی که کمیسیون فرهنگی مجلس خواستار برخورد با سازندگان فیلم یک خانواده محترم شده بود، می توانست باعث تعدیل نسبی فضا شود. مجلس شورای اسلامی ضرغامی را جهت پاسخگویی فراخواند(اینجا) پژمانفر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس عنوان کرد: مسئولان صدا و سیما باید در مقابل این اشتباه عذرخواهی عملیاتی کنند، به این صورت که تمام افرادی که در تهیه این فیلم به نوعی دخالت داشته و در این مورد بی دقتی کرده‌اند، باید از سمتشان عزل شوند و برای حل این اهمال کاری راه‌ حل دیگری وجود ندارد. در صورتی که رفتن رحیم زاده را می شد به نوعی عذر خواهی از اشتباه صداو سیما در تولید فیلمی حاشیه دار دانست، استعفای وی از سوی مدیر سیما فیلم مورد قبول قرار نگرفت. «جوان» در یادداشتی ضمن تحلیل عدم پذیرش استعفای رحیم زاده نوشت: رحیم‌زاده بی‌شک در ساخت فیلم یک خانواده محترم مقصر است. مدیری که بر اوضاع مجموعه تحت مدیریتش نظارت نداشته که چنین محصولی از دل آن بیرون بیاید، صلاحیت فنی بازگشت به پشت میز مدیریت را ندارد و بازگشت وی به سیما‌فیلم، نشانه بی‌احترامی و اهمیت ندادن به افکار عمومی جامعه است. با این اوصاف باید منتظر بود که وزیر تا چه حد در پیگیری حقوقی سازندگان یک خانواده محترم جدی است. (اینجا)

حجت الاسلام رحیم زاده  بعد از ماجرای یک خانواده محترم  هیچ گاه در معرض توجه رسانه ها قرار نگرفت. با وجود آنکه وزارت ارشاد وقت و اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس نهم  بر مجازات و دادگاهی کردن عوامل ساخت «یک خانواده محترم» پافشاری کردند  هیچ گاه دادگاهی تشکیل نشد و حکم محکومیتی نیز صادر نشد. با وجود این تا مدت ها و شاید تا همین الان نیز محمد آفریده  و مسعود بخشی به دلیل نقش آفرینی موثر در تولید  یک خانواده محترم  در بایکوت قرار دارند و به شرایط قبل از تولید این فیلم بازنگشته اند با این وجود حجت الاسلام رحیم زاده  بدون اینکه مواخذه شود و با حمایت سازمان صداوسیما به کار خود ادامه داد. اکنون وی مدیر گروه معارف شبکه اول سیما است. چه تضمینی وجود دارد این روحانی محترم اشتباه فاحشی را که در ساخت «یک خانواده محترم» داشت را در دوره مدیریت بر گروه معارف شبکه اول سیما که فراگیر ترین شبکه تلویزیونی بوده و حساسیت های زیادی بر روی فعالیت آن وجود دارد، نداشته باشد؟!

منبع: نسیم آنلاین