سوره سینما – حامد اکبری : پدیده قاچاق فیلم و محصولات فرهنگی متاسفانه به معضل اساسی و تهدیدکننده در کشور تبدیل شده است. موضوعی که بیش از یک دهه پیرامون آن بحث و بررسی ، ستاد، کمیته و تبصره ارائه شده؛ ولی، همچنان، هر از گاهی شاهد وقوع این پدیده شوم در سطح کشور هستیم. پدیده خطرناک و زیانباری که شرایط سخت و شکننده سینما را دچار ناامنی و مخاطره بیشتری می سازد.

نگاهی به پیشینه این موضوع نشان می دهد که در مقاطع مختلف زمانی و ادوار گوناگون، پاره ایی اقدامات برای مهار و مدیریت این بحران صورت گرفته است. نخستین گردهمایی بزرگ سینماگران در اعتراض به قاچاق فیلم‌های سینمایی و محصولات فرهنگی خرداد ۸۶  با سخنرانی تعدادی از هنرمندان و مدیران فرهنگی در مراسمی رسمی صورت گرفته است. در آن گردهمایی پس از سخنان میرکریمی رئیس هیئت مدیره وقت خانه سینما، رضا کیانیان، رسول صدرعاملی، فرهاد توحیدی و رخشان بنی‌اعتماد، مهندس جعفری جلوه معاون سینمایی وقت وزیر ارشاد هم سخنرانی کرده اند. حتی، امیررضا خادم، نماینده وقت مردم تهران و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، نیز، از دیگر سخنران مراسم اعتراض سینماگران ایرانی به قاچاق فیلم‌های سینمایی بود و علیرضا رئیسیان و رویا تیموریان هم لحظاتی درباره این پدیده شوم سخن گفتند. اجرای مراسم را زنده یاد علی معلم به عهده داشت.  بیانیه تجمع سینماگران ایرانی در احقاق حق سینمای ایران را هم توسط پرویز پرستویی به عنوان دبیر یازدهمین جشن خانه سینما قرائت شد و ظاهرا، طومار امضاءشده هنرمندان هم به موزه سینما اهدا گردیده است.

هرچند پیش از این گردهمایی به صورت پراکنده و فردی بارها و به کرات نسبت به پدیده سیاه قاچاق فیلم واکنش های معترضانه شده بود. اکنون، بیش از یک دهه از آن گردهمایی می گذرد و هفته و ماهی نیست که شاهد وقوع این گونه اتفاقات نباشیم. تازه ترین مود قاچاق فیلم به انتشار فیلم سینمایی «گشت ۲» مربوط می شود. فیلمی که هم اکنون، در سینماهای کشور در حال اکران است. استنباط می شود مجاری رسمی در برخورد با پدیده قاچاق فیلم ایرانی به نتایج موثر، ملموس و سودمندی نرسیده اند.

تردیدی نیست که ناامنی های به وجود آمده درعرصه توزیع محصولات فرهنگی یقینا با پشتیبانی باندهایی شکل گرفته که در این راه فقط سود مالی مدنظرشان نبوده و اهداف دیگری را نیز می توان از جریان به وجود آمده در این راستا کشف کرد. این نوع ناامنی ها، ضررش تنها به تولیدکنندگان فیلم بر نمی گردد، بلکه تمامی صنوف و جریان های داخل سینما از این مسئله دچار ضرر خواهند شد.  مسلما قاچاق فیلم صرفا، خسارت به حقوق مادی نیست، بلکه اشاعه و قوت گیری این پدیده، از بین بردن کلیت صنعت سینما را به همراه دارد.

سینمای ما با انواع مشکلات و فراز و نشیب ها دست و پنجه نرم می کند. فعالیت های سینمایی از ایده تا عرضه با چالش های بی شماری همراه است. طبیعی است در این میان، بی اعتنایی به قاچاق فیلم در درازمدت باعث می شود تا بخش های خصوصی نابود شوند و فضایی فراهم گردد که سرمایه گذاران خصوصی با هیچ گونه مشوق ها و تمهیداتی پا تو این عرصه نگذارند. ضمن اینکه، پیامدهای تلخ اقتصادی و اعتباری در بخش های دولتی هم جای خود دارد.

چه مراکز و نهادهای مسئول و متولی این جریان هستند؟ در این زمینه، مسلما، فقط صاحبان آثار نمی توانند مسئولیت صیانت و مراقبت از محصولات شان را بر عهده داشته باشند. فیلم، فرایندی جمعی است و برای استفاده و بهره برداری عمومی و اجتماعی آن نیازمند تعامل و همکاری نهادها و اشخاص مختلف است. قطعا، نهادهای مختلف در این جریان می توانند یاری کننده اهالی سینما باشند. نهادهایی همچون: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قوه قضائیه، کمیسیون فرهنگی مجلس،  خانه سینما و نیروی انتظامی از جمله نهادهای رسمی هستند که می توانند در ایجاد فضای امن و امنیت سینما تاثیرگذار و نقش آفرین باشند.

احساس می شود برغم وجود ستادهایی مشخص در این زمینه و اقدامات فرمایشی و تبلیغاتی هر بار که این موضوع اتفاق می افتد  نوعی همصدایی اعتراضی شکل می گیرد و بعد از اندک زمانی ، فراموش می شود.

نکته مهم اینکه به نظر می رسد با وجود اتفاقات جدید مثل انتشار فایل فیلم در فضای مجازی و توزیع  آن ها قبل از اکران عمومی ابعاد گسترده تری پیدا کرده است. این موضوع به نوعی بخش خصوصی سینمای ایران را زیر سئوال می برد و در حال حاضر نباید فقط به پیگیری برای موضوع فروش غیرقانونی فیلم ها محدود شود، فراتر از این، بباید از نظر حقرقی با نمایش آثار در اتوبوس ها، قطارها، شبکه های ماهواره ای و … نیز برخورد جدی به عمل آید.

برای برخورد و مهار این پدیده نیازمند راهکارهای گوناگون، همزمان و توامان هستیم. یک جنبش همگانی و عمومی لازم است تا در ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی با این موضوع برخورد صورت گیرد. مسیرها و روش های زیادی برای حل این معضل وجود دارد که از جمله راهکارها می تواند موارد ذیل باشد:

– احیای کمیته صیانت از آثار سینمای ایران و تامین تصمیمات آن از طریق ضمانت های اجرایی و عملی

– فرهنگ سازی و آگاهی بخشی در مقیاس ملی با مشارکت صاحب نظران و کارشناسان و تشریح اهیمت و حساسیت این موضع و تبیین شرعی و فقهی و قانونی  قاچاق و اطلاع رسانی وسیع به افکار عمومی  در راستای عدم تهیه آثار از مجاری قاچاق و تشویق به نخریدن، دانلود نکردن و … باید فضایی فراهم شود تا مردم به این نوع آثار مانند: اموال مسروقه و حق الناس نگاه کنند.

– رصد و پیگری فضاهای مجازی سایت هایی که اقدام به توزیع و پخش این گونه محصولات قاچاق می کنند با تدابیر تخصصی تر.

– دقت و حساسیت بیشتر خود صاحبان آثار و لزوم هوشمندی و مراقبت در نحوه واگذاری آثار برای مراکز و اشخاص

– برخورد محکم و جدی با بعضا، کسانی که به دلایلی از انتشار فیلم هایشان استقبال می کنند.

– انعکاس شفاف تر فعالیت مراکز ذیربط در موضوع مبارزه با قاچاق فیلم ها مانند: پلیس فتا، پلیس امنیت و کمیته صیانت از آثار سینمای ایران و …