به گزارش سوره سینما، کارگاه تجربه های شخصی با عنوان «نقش کارگردان در خلق یک اثر» با حضور محمدحسین مهدویان کارگردان سینما در سومین روز جشنواره فیلم سلامت در پردیس سینمایی چارسو برگزار شد.

مهدویان در صحبت هایش را درباره نوع فیلمسازی اش در سینما؛ گفت: کسانی که با من کار کردند می دانند قائل به این هستم که سینما یک هنر گروهی است و همه آدم ها باید بتوانند نقش خودشان را به سرانجام برسانند و از همان ابتدا فاصله خودم را با فیلم حفظ می کنم.

وی ادامه داد: فرض کنید می خواهید قاب عکسی را به دیوار نصب کنید. این اتفاق با یک تصمیم شروع می شود و این تصمیم در خلاء یعنی در ذهن شما شکل می گیرد. از لحظه ای که این تصمیم می گیرید ناچار هستید آن را به چند مرحله تقسیمش کنید. زمانی که تصویر ذهنی دارید باید به مسائل عینی و ملموس تبدیل شود. از آنجاست که وزن تابلو برایتان مهم می شود و بعد به دنبال تعمهیداتی می گردید تا این تابلو به دیوار وصل شود. برای این اتفاق شما نیازمند این هستید که افراد متخصصی در این امور را وارد کار کنید. چون شما فرد متخصص در همه این امور نیستید.

مهدویان درباره تغییراتی که بعد از حضور افراد متخصص در پروژه می افتد، گفت: زمانی که افراد متخصص وارد کار می شوند از شما سوال می پرسند. درباره این که تابلو کجاست؟ ایده های تازه را با شما در میان می گذارند. شما مرجع پاسخ دهی به سوالات آنها می شوید.

کارگردان «ماجرای نیمروز» افزود: این فرایند بسیار جذاب است. وقتی فیلم می سازم سعی می کنم همان ذهنیت دور را در ذهنم داشته باشم. از طرف دیگر اینقدر درگیر جزئیات می شوید که ممکن است در این فرایند تصویر اولیه را فراموش کنید. ممکن است اجزاء خیلی خوب شکل بگیرند اما انسجامی در بین آنها نباشد. به همین دلیل لازم است کارگردان فاصله خودش را از پروژه اش حفظ کند.

مهدویان درباره اینکه کارگردان تا چه اندازه باید روی خواسته هایش تاکید کند، گفت: زمانی که آخرین روزهای زمستان را کار می کردم. گروه حرفه ای فیلمبردار در کنار ما بودند و تصمیماتی که ما می گرفتیم به ظاهر تصمیمات درستی نبودند. ایده ما این بود که فیلمبردار مثل فیلم های مستند اول سوژه را پیدا کند و بعد فوکس کشی کند. اما دستیار فیلمبردار مخالف بود و می گفت که آبرویم می رود اگر این کار را انجام دهم. می گویند کارش را بلد نبوده است. اما بعد که در فضای کار قرار گرفت از ما تشکر کرد که روی این شکل فیلمبرداری اصرار کردیم.

وی ادامه داد: این وجه تمایز کارگردان با دیگر عوامل است. چون همه آنها درگیر جزئیات هستند اما کارگردان باید به کلیت اثرش هم فکر کند. مخصوصا که جزئیات هم باید در خدمت اثر باشد. گاهی باید از بعضی جزئیات صرف نظر کرد و روی برخی دیگر پافشاری کرد. شما همیشه شرایط ایده آل در فیلمسازی ندارید. زمانی می توانید از این بحران ها عبور کنید که بدانید چه چیزی به نفع اثر است. باید جزئیات را در خدمت محصول نهایی به کار بگیرید.

کارگردان فیلم «ایستاده در غبار» با اشاره به این که همه چیز باید در نهایت در خدمت فیلم باشد، گفت: زمانی که شما به عنوان کارگردان سر صحنه هستی فقط باید به این فکر کنی که این یکی از صحنه های فیلم که تماشاگر آن را خواهد دید. تماشاگر این را چطور می بیند؟ آیا تماشاگر آن چیزی که می خواهم از این صحنه دریافت کند را دریافت می کند یا نه؟ بارها شنیدیم که یک کارکتری روی کاغذ بسیار خوب پرداخته شده اما در فیلمبرداری چشمگیر نبوده است.

او عنوان کرد: چون شما یک تصویر کلی از فیلمتان دارید به تدریج متوجه می شوید که فیلمتان دارد چطور پیش می رود. باید از ارزش های تازه ای که به فیلمت افزوده می شود بیشترین بهره را ببری و از ضرر هایی که ممکن است به فیلمت زده شود جلوگیری کنید. بسیار مهم است که بتوانید به درکی از وضعیت فعلی فیلمت برسی.

مهدویان با بیان این که در مرحله شکل گیری فیلم کارگردان تصوری از شخصیت ها دارد، گفت: او فرضی از شخصیت های فیلمش دارد و می گوید این شخصیت اینطوری است و چنین خصوصیاتی دارد. این موارد با بازیگر درمیان می گذارد. اما در مرحله اجرا ممکن است بازیگر ایده هایی داشته باشد یا در تمرین ها به موقعیت های تازه ای برسید. در فیلم «ماجرای نیمروز» ما پنج شخصیت متفاوت داشتیم اما در تمرین متوجه می شدیم که بهتر است بعضی از دیالوگ ها را شخصیت دیگری از فیلم بگوید. این اتفاق باعث می شد که اگر در مرحله نگارش ضعف هایی وجود دارد در هنگام ساخت فیلم جبران شود.

او در پاسخ به این سوال که آیا در آینده هم فیلم هایش را به این شکل خواهد ساخت، گفت: اینکه در آینده فیلم های دیگری که می سازم چطور خواهند شد نمی توانم از حالا درباره اش صحبت کنم. اینطور نیست که همه تصمیمات فیلمساز مورد تایید همه مخاطبان باشد. ماجرای نیمروز هم بدین شکل است. این خطر هم وجود دارد که فیلم های دیگرم را اینطور فیلمبرداری کنیم.

مهدویان درباره پروژه آینده اش در سینما توضیح داد: می خواستم فیلم اجتماعی درباره زمان حال بسازم و موضوع جنجالی داشت. یکی از آن فیلم هایی می شد که می توانست قهرمان کلاسیک داشته باشد و تاثیرگذار باشد. اما موفق نشدم مجوز لازم برای ساخت فیلم را بگیرم. بسیار تلاش کردم و پذیرفتم اگر نیاز بود ممیزهایی روی فیلم اعمال شود. در نهایت این اتفاق نیافتاد. البته از ساخته شدن این فیلم ناامید نیستم چون بالاخره در ایران همه چیز بر مبنای سلیقه پیش می رود و شرایط تغییر می کند. بیشتر اتفاقات براساس تشخیص و اشتهاد آن آدم هاست که ممنوع یا غیر ممنون می شوند. قصه زیاد دارم اما برخی برایم اولویت بیشتری دارند. به این موضوع قائل نیستم که ناامید شوم. سراغ قصه قدیمی تری که در ذهنم داشتم رفتم.

او ادامه داد: ممکن است راجع به موضوعات متنوع فیلم بسازم. فیلم جدیدی که دارم کار می کنم باز هم با موضوع تاریخ معاصر است اما با نگاه دیگری قصد دارم آن را بسازم.

مهدویان در پاسخ به این که چطور باید فیلم خوب ساخت توضیح داد: فیلم خوب ساختن یک تلاش است. شما باید یک کاری روی خودت انجام دهی به عنوان فیلمساز که فیلم خوب بسازی. نباید فراموش کنی که فیلمسازی و مساله تو سینماست. به سینما نباید مثل ابزاری برای این که حرفی را بزنی نگاه کنی. سینما خودش روشی برای اندیشیدن است و باید عشق به سینما را در خودتان تقویت کنید. سینما به شما یاد خواهد داد که چطور بیاندیشید. بعضی فکر می کنند سینما رسانه ای است و چیزی است که ما یاد می گیریم که حرف های مهم بزنیم. سینما را اگر دوست نداشته باشید به شما پشت می کند. زمانی که فیلم می سازید فقط باید به فیلمتان فکر کنید. مهم این است که باور داری در حال انجام کار ارزشمندی هستی. نه این که فقط داری حرف ارزشمندی را می زنی. ما با مفاهیم سینمایی در ارتباط هستیم. من خیلی قائل به جدا کردن فرم و موضوع نیستم. سینما ظرفی نیست که هر چیزی را درونش بریزی. شما نمی توانید بگویید حالا من ایده یا اندیشه ای دارم و می خواهم ببینم که چطور آن را فیلم کنم. چنین سینمایی هم وجود دارد اما سینمای خوبی نیست.

او درباره نقش فیلمنامه در ساخت فیلم، گفت: این که می گویم فیلمنامه اصالت ندارد. شما وقتی در مورد یک فیلم حرف می زنید در نهایت آنچیزی که دیده می شود خود فیلم است. تماشاگر هم نهایتا با دیدن فیلم، فیلم نامه را می فهمد. من قائل به اجرای نعل به نعل فیلم نامه در فیلم نیستم. فیلمنامه بسیار مهم است اما وقتی فیلمنامه خلق شد دیگر این مرحله تمام شده است. ولی فیلمنامه کتاب مقدس نیست که نشود از آن عبور کرد. وقتی فیلم می سازید و می بینید یک سکانس اضافه یا کم است یا می بینید یک دیالوگ به شخصیتی که می گوید نمی خورد آن وقت می توانید آن را تغییر دهید.

مهدویان با بیان این که مهم این است زمانی که تماشاگر فیلم را می بینید جادوی سینما روی او تاثیر بگذارد گفت: سینما می تواند یک هنر دراماتیک باشد یا نباشد. من اعتقادی به این که سینما حتما باید درام داشته باشد سینما هنر مستقلی است. سنت درام یک سنت سه هزار ساله است. سینما وجهی دارد که به نظر می آید آن را از تئاتر جدا می کند. مبدا سینما راکجا می دانیم. فیلم های «ورود قطار به ایستگاه» و «خروج کارگران از کارخانه» از برادران لومیر  اولین فیلم هایی بودند که ساخته شدند. اینها درام نداشتند اما سینما در ذات خودش شگفتی دارد. خود سینماست که جذاب و سحرآمیز است. استفاده از وجوه سینما تیک نیاز  شجاعت، بودجه و مهارت دارد. شما باستر کیتون و چارلی چاپلین را در سینمای جهان دارید که آنها درام کار نمی کنند اما کارهای شگفت انگیزی انجام می دهند. مشکل فیلم های ما این است که دیدن فیلمی که در یک فضای رئال آپارتمانی می گذرد برای تماشاگران ما شگفت انگیز نیست.

او تاکید کرد: مگر قرار است سینما فقط داستان بگوید. ممکن است که بگوید. نکته این است که سینما کجای کار است. مردم در سینما می خواهند تجربه متفاوت کنند. داستان را شما می توانید روی کاغذ بخوانید. اما در سینما چه چیز بیشتری قرار است درباره آن داستان ببینید؟

مهدویان درباره این که چطور می شود با وجود امکانات کم فیلم بهتری ساخت گفت: در فیلم ایستاده در غبار یک صحنه ای در فیلم نامه بود که احمد متوسلیان دارد با بی سیم صحبت می کند و صدایش روی آن می آید که احمد تماس گرفت و گفت آذوقه بفرست. در داستان همین قدر کافی است. من دیدم یک گروه کردی هست که آنجا دارند می رقصند. این صحنه در فیلمنامه خیلی ساده بود اما بعد از یک پیروزی بود. به نظرم رسید چرا ما این صحنه را در فیلم نبینیم. من گفتم به جای این که احمد پشت میزش بنشیند بیاید پشت پنجره رو به حیاط صحبت کند. در حالی که پشت سرش این افراد دارند به شکل کردی می رقصند و کسی هم اسپند دستش گرفته و دود می کند. برای ما درست کردن این صحنه پر زحمت بود اما صحنه را به صحنه متفاوتی تبدیل کرد.

او ادامه داد: نمی شود گفت که بودجه تاثیری ندارد. قطعا بودجه در ساخت فیلم تاثیر می گذارد. حرف من، حرف دیگری است. می خواهم به شما که فیلم کوتاه می سازید بگویم نباید به خاطر نبود بودجه تسلیم شود. این راحت است که به جای پیدا کردن راه و ایده بروید و در یک اتاق فیلم بسازید. هر پروژه ای براساس بودجه خودش کمبودهایش را تعریف می کند. محدودیت در سینما به هر حال وجود دارد. همیشه وجود داشته است. چون کارهایی هم هست که با پول هم نمی شود انجام داد. گاهی حتی امکانات سینما به آن رشدی که شما می خواهید نرسیده است.  از این سرخوردگی که ما چون پول نداریم نمی توانیم فیلم بسازیم خودتان را نجات دهید.

مهدویان در پاسخ به سوال یکی از تماشاگران که از او پرسید چرا همچون کاهانی و درمیشیان به مجوز ندادن به ساخت فیلم اخیرت اعتراض نکردی گفت: گاهی بعضی فیلم ها مانع کار ما می شوند، ممکن است یک دفعه سه سال بگذرد و ببینید که هیچ فیلمی نساخته اید به خاطر این که بر ساخت فیلمی تاکید بسیاری کرده اید. کسانی که نام بردید هر سال پشت سر هم بدون یاس دارند فیلم می سازند. در ایران نشد در خارج از کشور فیلم می سازند. هر کسی رویه خودش را دارد. من شیوه خودم را دارم. فیلمنامه دیگری داشتم که فکر کردم ساخت آن هنوز ضروری نیست.

او درباره روند شیوه فیلمسازی اش گفت: باید در مورد روند فیلمسازی یک فیلمساز باید صبر کرد. چون من هنوز دو فیلم بیشتر نساختم. باید چند فیلم بسازم تا بعد بتوانید درباره اش نظر بدهید.

مهدویان با اشاره به این که فیلمسازان جوان نباید دست از تلاش برای ایجاد خلاقیت بردارند بیان کرد: بخش زیادی از موفقیتی که در سینما به دست آوردم مدیون فیلم آخرین روزهای زمستان هستم که آنجا تصمیم گرفتم کار متفاوتی انجام دهم. فیلم کم بودجه ای بود. من خیلی جوان بودم و بسیاری به من می خندیدند. مصیبت سختی بود اما چون معتقد بودم کار تمیز و درستی از آب در می آید. تلاش می کردم کارم متمایز و جذاب باشد. اما سینمای ایران این موضوع را از شما نمی خواهد. اگر فکر می کنید کسی به خاطر ایده و تلاش شما در متفاوت بودن فرش قرمز پهن می کند این اتفاق نمی افتد. البته این موضوع جای تاسف دارد ولی واقعیت این است که از نگاه متفاوت استقبال نمی شود. با این حال شما تمام تلاشتان را بکنید تا ایده هایتان را اجرا کنید.