به گزارش سوره سینما، تشکیل حوزه علمیه قم و حسن شهرت آیت‌الله العظمی حائری و از همه مهم‌تر مجاورت با حرم شریف کریمه اهل بیت سلام‌الله علیها، مشتاقان و طلاب و فضلای دینی را به سوی قم ‌کشاند و بسیاری از شاگردان ایشان که در اراک به سر می‌بردند، از جمله آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری، آیت‌الله سیداحمد خوانساری، آیت‌الله سیدروح‌الله خمینی، آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی و آیت‌الله شیخ محمدعلی اراکی به قم ‌آمدند.

عباس صالح‌مدرسه ای درباره ساخت مستند «مدرسه فیضیه» گفت: آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری با روحیه‌ای مضاعف به بازسازی حوزه علمیه قم پرداخت. ایشان ابتدا اقدام به تعمیر مدرسه فیضیه قم به عنوان مرکز اصلی این حوزه کرد و سپس به سر و سامان دادن به وضعیت معیشت طلاب اقدام ‌کرد. او تأکید داشت که اداره حوزه باید زیر نظر یک نفر باشد و دیگران در هر مقام علمی، به او یاری برسانند. تبلیغ و اخلاق، برنامه آموزش زبان‌های خارجی، انجام خدمات اجتماعی و رفع نیازمندی‌های مردم، ساخت بیمارستان، دارالایتام و دارالاطعام و مرمت و احیای مدارس قدیمی از جمله خدمات موس آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری به شمار می‌رود.

وی افزود: حوزه در مدت اقامت پانزده ساله آیت‌الله حائری از نظر علمی بسیار نیرومند شده بود و در امور سیاسی و مواجهه با سلطنت رضا شاه نیز پویا و مستقل عمل می کرد. همچنین حوزه به پناهگاهی محکم و عظیم برای مردم مستضعف مبدل ‌شده بود. پشتیبانی این پایگاه بزرگ دینی از مردم و اعتراضاتشان به رژیم حاکم، روحیه انقلابی را تقویت می‌کرد. ظهور سیاسی علما در تاریخ معاصر ایران به اوایل قرن ۱۹ میلادی هنگام جنگ ایران و روس و قتل گریبایدوف باز می‌گردد. روحانیت تنها پناهگاه مردم در برابر ظلم و ستم حاکمان به شمار می‌رفتند و مهمترین عامل قدرت سیاسی روحانیت پایگاه وسیع مردمی آنان بود. روحانیت همیشه با مردم مرتبط بود.

صالح مدرسه ای عنوان کرد: مقابله با فشارهای رضاخان بر طلاب، مبارزه با طرح متحد‌الشکل شدن البسه، مقابله با دخالت وزارت فرهنگ در امور حوزه و ایستادگی در برابر طرح کشف حجاب از جمله مواردی است که پویایی و اثرگذاری حوزه تازه تاسیس قم را در مسائل سیاسی به خوبی نشان می‌دهد.

آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری در شب ۱۷ ذی‌القعده ۱۳۱۷ قمری مطابق با دهم بهمن ماه ۱۳۱۵ هـ ش، در سن ۷۹ سالگی دارفانی را وداع گفت. پس از رحلت ایشان آیات عظام سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سید محمدتقی خوانساری و سیدصدرالدین صدر محوریت مدیریتی و فکری حوزه را عهده‌دار ‌شدند و سپس آیت‌الله العظمی بروجردی در آذر ۱۳۲۳ شمسی مدیریت حوزه را برعهده ‌گرفت. در سال ۱۳۲۴ آیت الله بروجردی از بروجرد به قم آمد و زعامت حوزه علمیه قم را در دست گرفت. وی پس از رحلت آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی و آیت الله سید حسین قمی، به عنوان مرجع کل شناخته می شدند. با ورود آیت الله بروجردی به قم، آیت الله صدر، جای نماز خود را به ایشان دادند. آیت الله حجت که در جای آیت الله حائری تدریس می کردند جای درس را به ایشان دادند. آیات ثلاث قم با کمال تواضع، صفا و صمیمیت در هر قضیه¬ای بعد از مشورت با آیت¬الله بروجردی اظهارنظر و مداخله می کردند و آیت الله بروجردی نیز ضمن احترام خاص برای ایشان، در هر امری با آیات ثلاث مشورت می کردند.

تهیه کننده «میراث جاودان» تاکید کرد: آیت الله بروجردی در اداره حوزه تحولی بوجود آورد که قبل از ایشان سابقه نداشت. ایشان برخی از امور حوزه و مرجعیت را تحت نظام دفتری درآورد. این نظام بعدها کاربرد وسیعتری یافت و در جریان انقلاب اسلامی بسیار سودمند واقع شد. آیت الله بروجردی برای نظم برنامه حوزه علمیه، هیئت اصلاحات را با ۱۰ عضو تشکیل داد، این اعضا عبارت بودند از امام خمینی، آیت الله مرتضی حائری، حاج سیداحمد زنجانی، حاج سیدابوطالب مدرس، مرحوم آیت¬الله فاضل، حاج سیدزین العابدین کاشانی، مرحوم سیدمحمد یزدی (داماد)، شیخ ابوالقاسم اصفهانی، حاج سیدمرتضی برقعی، حاج مصطفی صادقی، آقای قاضی تبریزی، حاج میرزا محمود روحانی، حاج ریحان گلپایگانی، حاج آقا فقیهی رشتی، و آیت الله سیدمحمدباقر سلطانی طباطبائی، این هیئت اصلاحات اصلی و جنبی، امتحانات، رتبه ها و میزان شهریه هر رتبه را تنظیم کردند که حوزه هنوز بر همان طریق حرکت می کند.

وی ادامه داد: آیت الله بروجردی علاقه زیادی به تفاهم و اتحاد بین مذاهب اسلامی داشت، چند سال قبل از زعامت ایشان دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه به همت جمعی از روشنفکران شیعه و سنی تأسیس شده بود. آیت الله بروجردی با این مؤسسه کمک و همکاری داشتند، برای اولین بار بعد از چند صد سال، بین زعیم حوزه شیعه و زعیم حوزه سنی شیخ عبدالمجید سلیم نامه رد و بدل شد. آیت الله بروجردی نماینده خویش شیخ محمدتقی قمی را به مصر فرستاد. بعد از عبدالمجید سلیم، با شیخ الازهر مصر شیخ محمود شلتوت مکاتبات داشتند که پیامد آن، فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت مبنی بر به رسمیت شناختن مذهب تشیع در جامعه الازهر بود در پی آن چندین کتاب فقهی و تفسیری شیعه مانند مختصرالنافع، مجمع البیان در مصر چاپ شد.

فعالیت امام خمینی هم در دوره زعامت آیت‌الله بروجردی به عنوان یکی از استادان مبرز حوزه چشمگیر بود؛ به ویژه آنکه درس اخلاق ایشان تأثیری زیادی بر طلاب داشت. امام همچنین در تحکیم جایگاه و مرجعیت آیت‌الله بروجردی در هنگام اقامت در قم نیز نقش چشمگیری داشت.

با رحلت آیت‌الله بروجردی بار دیگر وحدت مدیریت و مرجعیت در حوزه قم از هم گسیخته شد و زعامت و مدیریت آن برعهده چهار تن از اساتید برجسته و مطرح  قرار می‌گرفت. چند روز بعد از درگذشت آیت‌الله بروجردی، درس خارج امام خمینی پرشکوه‌ترین درس است که بیش از چهارصد تن از طلاب در آن شرکت کردند.

صالح مدرسه ای در پایان بیان کرد: در دوره پادشاهی محمدرضا پهلوی، به علت اینکه قم از مراکز اصلی روحانیت و مخالف با برنامه‌های استعماری و دین ستیزی عوامل بیگانه بود، مورد بی توجهی قرار گرفت، مردم قم در سوم بهمن۱۳۴۱در تظاهراتی نسبت به عملکرد مأموران آستانه مقدسه، طاق نصرت و وسایلی که برای استقبال از شاه تهیه شده بود، به آتش کشیدند.

اوّلین مخالفت رسمی و علنی علما و مراجع قم، به رهبری امام خمینی(ره)، نسبت به حکومت پهلوی، در برابر انقلاب سفید شاه و لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی بود که به موجب آن سوگند به قرآن انتخاب شوندگان حذف شده بود. عاقبت این لایحه لغو شد.

دومین مخالفت جدی علمای قم و امام با رژیم پهلوی، مخالفت با انقلاب سفید شاه و ملت یا اصلاحات ارضی بود که قرار شد رژیم آن را به رفراندم بگذارد. امام خمینی رفراندم را تحریم کرد. شاه برای توجیه علما، در تاریخ ۴/۱۱/۱۳۴۱ به قم آمد، ولی مورد بی مهری مردم و علما قرار گرفت و از او هیچ استقبالی به عمل نیامد. شاه از فرط ناراحتی، در سخنرانی خود، علما را مرتجع خواند و به آنان دشنام داد. وی پس از بازگشت به تهران، اصول شش گانه انقلاب شاه و ملت را به رفراندم گذاشت و این اصول به اصطلاح مورد تصویب ملت قرار گرفت.

از دهه ۴۰ شمسی مدرسه فیضیه پایگاه مبارزه علیه نظام شاهنشاهی شد و به لحاظ اهمیت استراتژیک حکومت پهلوی برای غرب در منطقه و جهان، فیضیه به دلیل مخالفتش با چنین نظامی، شهرت جهانی یافت.

مدرسه فیضیه هم محلی برای تحصیل بسیاری از شخصیت‌های علمی و سیاسی ایران و هم جایگاهی برای رشد و بسط اندیشه‌های انقلابی امام خمینی(ره) بوده است.

امام خمینی(ر) پس از ورود به قم در سال ۱۳۰۱ هجری شمسی در یکی از حجره‌های مدرسه فیضیه سکونت داشتند، این حجره که شماره ۲۳ را بر پیشانی خود دارد تا سال۱۳۲۵ هجری شمسی محل زندگی و کانون فعالیت‌های علمی و اجتماعی ایشان بود.

عوامل تولید این مستند عبارتند از مشاور پروژه: مهرداد زاهدیان، تصویربردار: امیر محمدی، تدوین: احمد وفایی، طراحی و ترکیب صدا: مهرداد جلوخانی، برنامه ریز و مدیر تولید: عباس قلیچ لو، پژوهشگر: محمد هادی صالح، نویسنده گفتار متن: عاطفه میارکیانی، گوینده: کامبیز خلیلی، گرافیست: عباس کبیر، تهیه کننده و کارگردان: عباس صالح مدرسه ای، مجری طرح: خانه هنرمندان امروز، تهیه شده در مدرسه فیضیه.

این مستند چهارشنبه ۲۴ آبان ماه  ساعت ۲۲ از شبکه مستند سیما روی آنتن می رود و  پنجشنبه ۲۵ آبان ساعت ۱۰:۳۰صبح تکرارمی شود.