به گزارش سوره سینما، رضا درستکار جلسه نقد و بررسی مستند «خواب ابراهیم» را این‌گونه آغاز کرد: «مستند «خواب ابراهیم» فیلم جالبی است چون خودبسنده و قائم به ذات است و مخاطب عام که «چ» و حاتمی‌کیا را نمی‌شناسند هم می‌تواند از فیلم بهره بگیرد. فیلم تمجید و ستایشی از حاتمی‌کیا نکرده و از این بابت جای تبریک دارد. متدوال است که جوان‌ترها از فیلمسازان قدیمی‌تر بت‌ می‌سازند. این اتفاق در «خواب ابراهیم» نیافته و فاصله گذاری در این فیلم قابل تحسین است».

رضا درستکار هم‌چنین درباره وابستگی مستندساز به سوژه می‌گوید: «در فیلم مستند، سوژه است که به کارگردان میزانسن می‌دهد. فکر کنید که سوژه بدقلقی مثل ابراهیم حاتمی‌کیا جلوی دوربین باشد، که چشمه‌هایی از بداخلاقی حرفه‌ای  او را در کار می‌بینیم که البته این روش در کار کارگردانی امری طبیعی است».

درستکار در ادامه به صحنه ای در فیلم اشاره می‌کند که به نظرش صحنه‌ای کلیدی در فیلم بوده است: «در فیلم، چمران و همسرش را در ساحل می‌بینیم که صحنه‌ای کلیدی است. در این صحنه حاتمی‌کیا تلاش می‌کند سابقه‌ای برای چمران بسازد، در همین راستا گروه را کنار ساحل می‌آورد و درباره معنا بحث می‌کند. مطمئن هستم که حاتمی‌کیا بسیار درگیر معناست و هر مورد بی‌ربطی را می‌خواهد با ربط کند و از هر چیز ساده‌ای اسطوره‌ بسازد. او غیر از آن‌که تکنیسین قابلی است راجع به معنا خیلی تلاش می‌کند».

او درباره «خواب ابراهیم» اضافه کرد: «فیلم، فضای مستقلی دارد و شخصیت اصلی را مال خود کرده و در حالت خلسه تصاویرش را شکار می‌کند. فیلم توانسته در منطقه‌ای بایستد که به رفتار خاص کارگردان نامدارش تن ندهد. لحن فیلم درست و خوب از کار درآمده است. اگر فیلمی نتواند مفهومی را انتقال دهد، حیاتش را از دست داده و تاریخ هم نجاتشنخواهد داد. متاسفانه نود درصد فیلم‌هایی که می‌بینیم شعاری، پلاستیکی و به درد نخور هستند و با انبوه زباله در دنیای نمایش مواجه هستیم. در میان این حجم از تولیدات نامرغوب، سینمای مستند چون درگیر خاستگاه‌های تجاری نیست، اصیل‌تر و به تصورات ما نزدیک‌تر است».

پس از رضا درستکار، محمود کریمی، کارگردان فیلم «خواب ابراهیم» درباره تماشاگران هنروتجربه گفت: «تماشاگران هنروتجربه تعدادشان کم، اما کیفیت‌شان بالاست. خصوصیت هنروتجربه این است که کیفیت بالایی دارد و این اتفاق کمی نیست. در زمان ساخت «خواب ابراهیم» چند مورد را در ذهن داشتم. یکی وجود کاراکتر باهویتی مانند ابراهیم حاتمی‌کیا و دلمشغولی‌های او بود. حواسم را جمع کردم که مجذوب کاراکتر او نشوم. به غیر از او آدم‌هایی در جلو و پشت دوربین وجود داشتند ،که البته به شوخی، با سیمرغ‌هایشان پز می‌دادند. در اوایل پروژه به ایده خواب و رویا رسیدم. پس از آن به دنبال لحظاتی بودم که در راستای ایده‌ام باشد و به سمت موارد دیگر نرفتم که ارزش ثبت و ضبط ندارد. در ابتدای کار پیشنهاد ساخت فیلم پشت صحنه به من داده شد که قبول نکردم؛ اما زمانی که قرار شد مستندی مستقل بسازم، این کار برایم جذاب شد».

محمود کریمی در پاسخ به سئوال یکی از حاضران که پرسید چرا به سراغ ایده خواب و خیال و ذهنیات کارگردان رفته است، چنین گفت: «من در حین نگارش پایان نامه‌ام با عنوان «جستاری در سیر و مکاشفه هنرمند حین اثر هنری» منابع مختلف ادبی، روانشناسی و…را مطالعه کردم، چون حال واحوال هنرمند برای من جذاب بود. در این فیلم همان سیر مطالعاتی به کارم آمد و می‌خواستم بدانم چه حالاتی بر فردی که خالق اثر هنری است و این همه تجهیزات، صحنه و… را در اختیار دارد، می‌گذرد. از ابتدای فیلمبرداری می‌دانستم  چه مسیری را می خواهم طی کنم و یاد گرفتم مثل شکارچی پشت دوربین قرار بگیرم و در حدود چهارونیم ترابایت تصویر گرفتم».

مهدی‌کریمی تهیه‌کننده «چ» و «خواب ابراهیم» نیز درباره دلیل ساخت چنین مستندهایی گفت: «در طول این سال‌ها تجربیات مختلفی را به سرانجام رسانده‌ام، اما یکی از وجوه مغفول مانده در آثار سینمای ما توجه به پشت صحنه و روند تولید فیلم است. من در فیلم «رنگ خدا» و «روبان قرمز» تجربه تولید فیلم پشت صحنه را داشتم. اما در سال نود که شرایط تولید «چ» فراهم شد، یکی از قرارومدارهای ما با ابراهیم حاتمی‌کیا این بود که با توجه به شرایط فیلم حتما باید روند تولید فیلم ثبت و مستندسازی شود. در همان ابتدا که عوامل انتخاب شدند حاتمی‌کیا با محمود کریمی نشستی داشت و او را برای ساخت این فیلم مستند انتخاب کرد».

او هم‌چنین درباره مسئولیت مشترک در تولید دو فیلم همزمان توضیح داد: «وقتی یک پروژه سینمایی شکل می‌گیرد، عوامل مختلف مسئولیت مستقل خودشان را دارند. همان‌طور که من خروجی فیلمبردار یا صدابردار را نمی‌بینم، بخش مستند هم به‌طور مستقل کار خودشان را انجام می‌دادند. لذت من در این سال‌ها اعتماد به عوامل مختلف از جمله بازیگر، فیلمبردار و غیره بوده است. برای همین ساخت فیلم مستند مسئولیت زیادی به من اضافه نکرد اما در ابتدای کار باید عوامل توجیه شوند تا مسئولیت و مواضع آن‌ها با هم آمیخته نشود».

کارگردان «خواب ابراهیم» توضیح داد: «روزی که قرار شد مستند بسازیم، ثبت کل تصاویر پشت صحنه با من و تیم مستندسازی بود که با من همکاری می‌کردند. در حین فیلمبرداری «چ»،  روزانه یک دقیقه از پشت‌صحنه در سایتی که به همین منظور طراحی شده بود، منتشر می‌کردیم که اتفاقی بی‌سابقه در سینمای ایران و شاید جهان بود. زمانی که فیلمبرداری «چ» تمام شد، گروه مستندساز ما ۸۰ دقیقه پشت صحنه منتشر کرده بود. حتی قرار بود این فیلم‌های پشت‌صحنه در گروه‌های تخصصی مجزا دسته‌بندی شوند».

محمود کریمی در پاسخ به سئوال مخاطبی که درباره تفاوت پشت‌صحنه منتشر شده در دی‌وی‌دی فیلم «چ» با مستند «خواب ابراهیم» پرسید، گفت: «در مقطعی راش‌های فیلم که در اختیار فرد دیگری به امانت گذاشته شده بود و خارج از اختیار من بود، منتشر شد و نوعی موازی‌کاری به نظر آمد. آن مستند پشت‌صحنه کارکرد حداقلی دارد که شامل مصاحبه و تصاویر پشت صحنه است؛ اما من تصمیم نداشتم که هر اتفاق و موردی را در فیلم بیاورم. تلاش من این بود که تا انتهای فیلم «خواب ابراهیم» در بی‌زمانی و بی‌مکانی به‌سر ببریم . این مسیر چندان دراماتیک نیست یا درامی است از جنس دیگر که آغاز، میانه و پایان متعارف ندارد، بلکه نشانگر حال و احوال کسی است که اثر هنری خلق می‌کند و عوامل برای او آدمک‌هایی در خدمت اجرای آن ایده هستند تا خواب و خیال خود را توضیح دهد».

این مستندسار درباره کارگردان «چ» گفت: «همه می‌دانیم که ابراهیم حاتمی‌کیا ایدئولوژی سفت و سختی دارد و فراز و فرودهای مختلفی را طی کرده و گاهی دچار تردید شده است. به نظر من فیلم «چ» قربانی ایدئولوژی شده است. البته صحبت درباره این مورد، موضوع بحث ما نیست».

مهدی کریمی در ادامه درباره ویژگی‌های خاص این مستند می‌گوید: «فیلم «خواب ابراهیم» همین که مستقل است، من را راضی می‌کند. در بسیاری از پشت‌صحنه‌های موجود در سینما، بخشی از فیلم وام گرفته از قاب‌های خود فیلم اصلی است، اما در این مستند هیچ پلانی از فیلم «چ» نیامده است. ما از حدود سال ۸۳ طی یک دوره سه الی چهار ساله درباره شهید چمران برای تولید یک سریال، تلاش کردیم. پس از تحلیل این دوره ابراهیم حاتمی‌کیا گفت نمی‌شود سریال چمران را ساخت. دلیلش هم شرایط سیاسی و سیاست زدگی کشور بود. در فیلم «چ» و در صحنه ساحل که آقای درستکار اشاره کردند، گذشته و آزادی خواه بودن چمران را دیدیم. این صحنه قریب به مستند است و بعد از آن او از همسرش جدا شده و این بخش نقطه عطفی در زندگی چمران است».

این تهیه کننده در پایان سخنانش گفت: «امیدوارم «خواب ابراهیم» بتواند ذائقه جدیدی را به سینمای ما بیفزاید و فیلم‌های شبیه به این و بهتر از این ساخته شود. نمیتوان دیکته نوشت و غلط نداشت. من در این کار دغدغه برادرم را نداشتم، چون ابراهیم حاتمی‌کیا او را به عنوان مستندساز انتخاب کرد و تکلیف سازمانی من ساخت فیلم «چ» بود».

محمود کریمی هم برای پایان‌بندی صحبت‌هایش گفت: «من در این فیلم قصد تجربه کردن داشتم و جای نمایش آن در هنروتجربه است. امیدوارم اگر کسی به هنروتجربه آمد، فرصتی هم به دیدن این فیلم اختصاص دهد».

«خواب ابراهیم» به تهیه‌کنندگی مهدی کریمی محصول سال ۱۳۹۲ بنیاد سینمایی فارابی است و چهار سال بعد از اکران فیلم سینمایی «چ»، از روز جمعه سی و یکم شهریورماه همزمان با آغاز هفته دفاع مقدس در گروه هنر و تجربه اکران شده است.

دیگر عوامل فیلم عبارتند از: گروه تصویربرداران: محمود کریمی، سعید جعفریان، مهدی کشاورزی، مهرداد دعوتخواه، سید احسان محمدی، تدوین: محمود کریمی، صداگذاری: مهدی جمشیدیان، تصحیح رنگ: محراب مشهدبان، روابط عمومی: سعیده الله دادی، محصول بنیاد سینمایی فارابی.