سوره سینما – انیمیشن‌هایی که رنگ اکران را می‌بینند، در زمان پخش سانس‌های مناسبی در سینماهای مطرح ندارند، دلیل این اتفاق چیست؟ مرکز انیمیشن سوره وابسته به سازمان سینمایی حوزه هنری به همین بهانه به ارزیابی و تحلیل ظرفیت های جذب مخاطبان انیمیشن در سینماها پرداخته است. در این زمینه با یک کارگردان انیمیشن و یک مدیر سینما به گفتگو نشست.

انیمیشن را جدی نمی‌گیرند

محمدامین همدانی

معمولا انیمیشن‌هایی که در سینماها به نمایش درمی‌آیند سانس‌های بدی برای اکران دارند، که این مسئله هم چند دلیل دارد. یکی اینکه اکران کنندگان خیلی اعتباری برای انیمیشن قائل نیستند و آن را جدی نمی‌گیرند که فروش خوبی داشته باشد. نکته بعدی هم تبلیغات آثار است. سینمادارها باید مطمئن شوند یک اثر فارغ از انیمیشن یا رئال بودن، اثری است که مخاطب برای دیدن آن به سینما می‌آید، چنین چیزی به تبع تبلیغات عملی می‌شود و یک فیلم بدون تبلیغ نمی‌تواند نظر هیچ مخاطبی را به خود جلب کند. اگرچه مسئولان سینماهای اصلی، پخش کنندگان فیلم‌ها و سینمادارها اگر متوجه ارزش یک اثر نشوند، ممکن است به جای اینکه سانس‌های عصر که خانوادگی‌تر است را رها کنند و در چینش کنداکتور پخش سالن‌ها، سانس‌های صبح را صرفا به خاطر حضور مدارس در سینما تعیین کنند، غافل از اینکه خانواده‌هایی که برای تماشای فیلم به سینما می‌روند، سانس‌های عصر و شب را انتخاب می‌کنند، همین مسئله عدم آشنایی با انیمیشن از طرف مسئولان و سینماداران باعث می‌شود که به اکران آثار لطمه بخورد.

ضعف شدید تبلیغاتی

در بخش تبلیغات نیز مشکلاتی وجود دارد، مثلا برای فیلم «فهرست مقدس» تیزرهایی که از تلویزیون پخش می‌شود با صلاح دید مدیران شبکه و در هر زمانی که بخواهند به روی آنتن می‌رود و ما در باکس تبلیغات جایگاهی نداریم، درحالی که به نظرم باید تبلیغات رایگان داشته باشیم. اما فعلا چنین اتفاقی نیافتاده و به دلایل مختلفی مثل اینکه بازرگانی سیما مشکلات اقتصادی زیادی دارد، همچنان با پیشنهادهای ما برای تبلیغ این فیلم موافقت نکرده‌اند. تبلیغات بخش اعظمی از نقش آگاه سازی برای کسانی که انیمیشن دوست دارند را ایفا می‌کند، قطعا عده زیادی از مردم هستند که ممکن است این ژانر را دوست داشته باشند اما اصلا متوجه اکران این انیمیشن در کل کشور نمی‌شوند. تصور من این است که در بخش آگاهی بخشی تبلیغات خیلی ضعیف هستیم، اگرچه در بخش تبلیغات محیطی هم اتفاقاتی در حال افتادن است و امیداورم نتایج خوبی در پیش داشته باشد.

 سرمایه گذار گریزی!

عدم اکران مناسب انیمیشن و فروش نه چندان خوب این آثار در گیشه، عواقب چندان خوبی ندارد، این کار باعث می‌شود انیمیشن سازها دلسرد شوند و مهم‌تر اینکه روی سرمایه خصوصی که تصمیم دارد وارد چرخه انیمیشن شود تاثیر می‌گذارد. مهم‌ترین چیزی که در اکران انیمیشن دنبال می‌کنیم این است که بتواند بازار سرمایه‌اش را به چرخه بیاندازد، ولی متاسفانه اتفاقات امیدوارکننده‌ای نمی‌افتد. به هرحال سرمایه گذاری که می‌خواهد وارد این حوزه شود، دنبال ریسک کردن نیست و می‌خواهد در زمان اکران به بازگشت سرمایه و سود امیدوار باشد. اما با این شرایط متوجه می‌شود که سینمای انیمیشن در کشور ما از پشتوانه حداقلی و حمایت‌های دولتی مناسبی برخوردار نیست و حتی کمترین انتظارش که یک اکران خوب در سانس‌های مناسب و منظم است را هم ندارد، این صنعت بدون حمایت نمی‌تواند بچرخد و سرمایه گذار وقتی می‌بیند چنین شرایطی در انیمیشن حاکم است، از ورود به این صنعت منصرف می‌شود.

حمایت، راز اصلی بقا

یکی از راه حل‌های رفع و رجوع مشکلات اکران انیمیشن در سینماها این است که سانس‌هایی را در سینماهای سراسر کشور فقط به اکران انیمیشن اختصاص دهند تا مردم آثار مختلف هنرمندان کشورشان در این عرصه را ببینند. اگر متولیان و مسئولان فرهنگی برای شکل گیری و انسجام این بخش جدید از هنر کشورمان که خیلی خوب پیشرفت کرده و با سرعت خوبی رو به جلو حرکت می‌کند، حمایت‌های حداقلی در اکران یا تبلیغات در نظر بگیرند می‌توان امیدوار بود که اتفاقات خوبی در آینده این هنر – صنعت بیافتد. چون باید بپذیریم که سرمایه گذاری در این عرصه شکننده است و بدون حمایت ممکن است شکست بخورد. به عنوان مثال بنرهایی که در سردر سینماها در زمان اکران فیلم‌ها قرار می‌گیرد هرکدام ۱۵ میلیون تومان هزینه لازم دارد، که خریداری آنها برای سینماهای سراسر کشور از عهده یک تهیه کننده خصوصی انیمیشن خارج است. اگر حمایت‌هایی که گفتم به وجود بیاید، باعث می‌شود حداقل برای کسانی که به سالن آمده‌اند یا از کنار سینما عبور می‌کنند یک تبلیغ کوچک بشود تا آنها بفهمند این اثر در حال اکران است. به نظرم اگر این حمایت‌ها در سانس اکران فیلم و تبلیغات به وجود بیاید و نگاه مدیران به این هنر تغییر کند، بقیه چرخه تولید را خود انیمیشن سازها کامل می‌کنند، اما اگر این اتفاقات حداقلی هم نیافتد، هرچقدر هم کار خوب باشد، اما مردم متوجه نشوند کی و کجا اکران می‌شود، انیمیشن به هیچ وجه موفق نخواهد بود.

چشم و هم چشمی سینمادارها!

در مورد فیلم فهرست مقدس خیلی از سالن‌های سینما کار ما را در سانس صبح قرار دادند، سانس‌هایی که به هیچ وجه خانوادگی نیست و صرفا برای مدارس خوب است. بعضی از سینماهای اصلی هم به این دلیل که اکران اولیه، رونمایی و پروپاگاندای این کار در پردیس کوروش بوده، به دلیل رقابت با آن سینما از کار ما استقبال نکردند. ما خیلی تلاش کردیم که در سینماهای مهم سانس‌های خوبی داشته باشیم، اما دلایلی مطرح شد و دوستان مدعی بودند که این کار برای مدارس مناسب است، ولی بعد از مدتی متوجه این شدیم که چون برای رونمایی و کارهای اولیه «فهرست مقدس» به پردیس کوروش رفتیم، سینماهای رقیب از این کار ما خوش‌شان نیامده است و سانس‌های مناسبی برای این انیمیشن در نظر نگرفتند. باتمام این تفاسیر اما به فروش این انیمیشن امیدواریم و همه چیز به تبلیغات مختلفی که قرار است به زودی آغاز شود بستگی دارد، فروش انیمیشن «فهرست مقدس» در حال حاضر سیر صعودی پیدا کرده و کم‌کم سینماهای بیشتری متوجه کیفیت آن شده‌اند و دنبال این هستند که این انیمیشن را در سالن‌های خود به نمایش بگذارند.

سینمادارها بی تقصیرند

رضا سعیدی‌پور

فرمول اکران آثار مختلف در سینماها فرمول عرضه و تقاضاست.  قاعدتا وقتی یک انیمیشن خوب ساخته شود و ذائقه مردم در ساختش لحاظ شود، آن انیمیشن دیده می‌شود و مخاطبان سینما از آن استقبال می‌کنند . مثلا درسال‌های اخیر ما انیمیشن «شاهزاده روم» را در سینماها داشتیم که اکران خوبی هم داشت و در فهرست آثار پرفروش سال هم قرار گرفت. دلیل خوب فروختن «شاهزاده روم» این بود که ساخت استاندارد و سناریو جذابی داشت و مردمی که فیلم را می‌دیدند با رضایت از سالن خارج می‌شدند و دیدن آن را به دیگران هم توصیه می‌کردند. در کنار این موضوع، دفتر پخش و عوامل فیلم هم تبلیغات خوبی برای کارشان انجام دادند و تمام این عوامل باعث شد که یک انیمیشن فروش خیلی خوبی داشته باشد.

چهره‌ها ضامن فروش نیستند

برخی معتقدند آثاری که افراد مطرحی در آنها هنرنمایی می‌کنند، سانس‌های خوبی از طرف سینماداران می‌گیرند و در نتیجه فروش بهتری هم دارند، اما دیگر دوران اینکه فیلمی به واسطه بازیگران مطرح، فروش خوبی داشته باشد گذشته است و در طول این سال‌ها بارها ثابت شده که دیگر نام‌ها ضامن فروش آثار نیستند. در مورد انیمیشن هم همینطور است، اینکه بگوییم مثلا انیمیشن «تهران ۱۵۰۰» به خاطر وجود نام‌هایی همچون مهران مدیری، بهرام رادان، هدیه تهرانی و دیگر بازیگران مطرح آن پروژه در اکران با همکاری سینماداران مواجه شد و دیگر انیمیشن‌ها چنین فرصتی نداشتند درست نیست. در سینمای ما سالانه حدود شصت تا هفتاد فیلم اکران می‌شود، اما چند فیلم اکران موفقی دارد؟ بقیه آثار هم بدون شک بازیگران مطرحی دارند و اکثرا ساختار بدی هم ندارند، ولی مخاطب از آنها استقبال نمی‌کند. به نظرم اینکه کسی اثری سینمایی بسازد و فیلمش در اکران موفق نباشد و بخواهد سینماداران را در این زمینه مقصر بداند اصلا درست نیست. سینمادار مسئول این نیست که اکران خوب آثار را تضمین کند، او فقط باید فیلم را با کیفیت صدا و تصویر خوب در سالن استاندارد نمایش دهد.

فیلم باید بفروش باشد!

به نظرم بحث اینکه سانس‌های خوبی به برخی آثار ندادند و مخاطب پای تماشای آنها ننشست، درست نیست، فیلم اگر بفروش باشد، هشت صبح هم می‌فروشد. سه سال پیش در همین سینمای آزادی فیلم «فروشنده» آقای فرهادی را در ساعات پنج و شش صبح گذاشتیم و تمام صندلی‌های ما پر شد. فیلم‌های زیاد دیگری هم در ساعات خاص صبح یا نیمه شب با مخاطبان زیاد به روی پرده رفت. در این ده سالی که من مدیر سینما هستم به این نتیجه رسیدم وقتی فیلمی خوب ساخته شود و با مردم ارتباط برقرار کند، دیده خواهد شد، حالا چه آثار رئال، چه فیلم‌های ژانر کودک و چه انیمیشن. مردم اگر دنبال دیدن یک فیلم خوب در سینما باشند، ساعت اکران آن برایشان اهمیتی ندارد و در هر ساعتی برنامه‌ریزی می‌کنند تا آن را ببینند. اگرچه حرف من این نیست که سانس پخش فیلم‌ها در سالن‌های سینما اصلا مهم نیست، اما اینطور نیست که تمام اهمیت اکران یک اثر به سانس آن بستگی داشته باشد. یک سینمادار، در شش سانس اکران یک فیلم اگر فقط یک سانس بین ساعت پنج تا ده شب به فیلمی اختصاص دهد، توقع دارد در همان تک سانس هم بخشی از ظرفیت سالن پر شود، اما همیشه اینطور نیست، ما فیلم‌هایی را با یک یا دو نفر هم به نمایش گذاشتیم. به نظر من نکته حائز اهمیت این است که فیلم در حال پخش برای چه کسانی و کجا تولید شده، هر فیلمی که می‌خواهد فروش خوبی داشته باشد هم باید برای مردم ساخته شود و هم فرمت آن شبیه آثار تلویزیونی نباشد. تلویزیون هر اثری را پخش می‌کند و میلیون‌ها تماشاچی آن را می‌بینند، تماشاگرانی که بابت آن اثر پولی پرداخت نمی‌کنند، ولی مکانیزم انتخاب آثار در سینما متفاوت است، مردم در اینجا فیلم دلخواه‌شان را انتخاب می‌کنند، پول می‌دهند و انتظار دارند فیلم خوبی ببینند. اگر من اثری با کیفیت بد تصویر و صدا پخش کنم و سالن تهویه نامناسبی داشته باشد، سینمادار مقصر است، ولی زمانی که چنین اشکالاتی در کار نباشد آن وقت نباید انگشت اتهام را به سمت سینمادارها گرفت و باید به سراغ مواردی همچون تبلیغات فیلم و مسائلی از این دست رفت. ما نقش چندانی در فروش فیلم‌ها نداریم، اگر حرف شما درخصوص اکران نامناسب انیمیشن در سینمای ما درست باشد و ما فروش خوبی نداشته باشیم، سینماهای دیگر که سانس کامل می‌دهند باید فروش خوبی از آن اثر داشته باشند، ولی اینطور نیست و اکثر فیلم‌هایی که در سینماهای ما خوب نیستند در هیچ سالنی استقبال خوبی از آنها نمی‌شود. اگرچه سینمای شهرستان‌ها در این میان استثنا محسوب می‌شوند چون در آنجا فیلم‌های کمدی بیشتر طرفدار دارد و فروش بهتری دارند.

انیمیشن ما و هالیوود

شما ببینید که پرفروش ترین آثار روز دنیا انیمیشن‌ها هستند که اکثرا نسخه‌های دوم و سوم آنها نیز ساخته می‌شود و در بهترین سینماهای دنیا هم اکران می‌شوند. قبلا فیلم انیمیشن برای کودکان بود، اما این روزها از این هنر برای تمام سنین استفاده می‌کنند. از طرف دیگر باتوجه به اینکه فضای مجازی در دسترس همه مردم ما قرار دارد، آنها می‌توانند بهترین انیمیشن‌های روز دنیا را با گوشی موبایل یا لب تاپ‌شان تماشا کنند، پس سطح توقع مردم بالا رفته و انتظار دارند کارهای خوبی روی پرده ببیند. دیگر با چند خط فیلمنامه نمی‌توان یک انیمیشن خوب خلق کرد و به خورد مردم داد. اگرچه اینطور به نظر می‌رسد که در این روزها انیمیشن به تنهایی نمی‌تواند جوابگوی نیاز مردم باشد و باید آیتم‌های دیگر هم در کنار آن قرار بگیرد. مثلا در هالیوود یک اثر ساخته می‌شود و در آن از سوپراستارهای سینما برای گفتن دیالوگ کاراکترها استفاده می‌شود یا در بعضی آثار از چهره‌هایشان به صورت انیمیشن استفاده می‌کنند تا محبوبیت یک اثر را بالا ببرند.

قصه فهرست مقدس

متاسفانه هر وقت اتفاق بدی در سینمای ایران می‌افتد آن را به سالن سینما نسبت می‌دهند. همیشه کاری که خوب می‌فروشد به دلیل مسائل فنی بالا و حرفه‌ای بودن تیم تولید بوده اما زمانی که فروش بدی داشته باشد، ما سینماداران متهم می‌شویم که فیلم را بد نمایش دادیم. شما یک دکه روزنامه فروشی را در نظر بگیرید، نشریه‌ای که مخاطب بیشتری دارد، با بیشترین تعداد همیشه روی پیشخوان و در دسترس مخاطبین است. اما مجله‌هایی هم هستند که حدود ده هزار تومان قیمت دارند و سود فروش آنها معادل ده نشریه پرفروش است. بالاخره هرکسی دوست دارد در کارش بیشترین فروش را داشته باشد، ولی وقتی از آن نشریه گران استقبال نمی‌شود، طبیعتا باز هم همان مجله یا روزنامه اول را در بهترین جای دکه می‌گذارند تا رضایت مشتریان را جذب کنند. سانس‌های سینما نیز همینطور است و براساس رضایت مخاطبان چیده می‌شود. مثلا این روزها تقاضا برای تماشای فیلم «آیینه بغل» از همه فیلم‌ها بیشتر است، قاعدتا سینماها بیشترین سانس را به فیلمی می‌دهند که مردم دوستش دارند. این روزها ما انیمیشن «فهرست مقدس» را هم داریم که برای سانس‌های مخصوص مدارس و در ساعات صبح و ظهر قرار دارد، چون ما برای این انیمیشن سانس موظفی نداشتیم. در اکران آثار گروه‌های نمایشی که فیلم اکران می‌کنند در الویت هستند و آثار آزاد که در هیچ گروهی نیستند، در اولویت دوم قرار می‌گیرند. ما نیز به همین دلیل این انیمیشن را در سانس صبح مدارس قرار دادیم که تعدادی از مدارس هم آمدند و فیلم را برایشان نمایش دادیم، اگر «فهرست مقدس»  در گروهی قرار داشت حتما سانس‌های بیشتری برای آن قرار می‌دادیم.