به گزارش سوره سینما، اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» شامگاه ۲۷ و بامداد ۲۸ دی به بهانه به وجود آمدن معاونت مستند در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی میزبان مرتضی رزاق‌کریمی بود و با او درباره وضعیت و چشم انداز سینمای مستند کشور گفتگو کرد.

نبوی در ابتدای برنامه با ابراز خوشحالی از به وجود آمدن این دو معاونت عنوان کرد: دوست داشتم جزو اولین کسانی باشم که  در یک برنامه تلویزیونی به سینماگران انیمیشن و مستند کشور این اتفاق را تبریک می گویم و همچنین امیدوارم آقای حیدریان صحبت های مرا بشنوند و با سرعت زیاد سازمان انیمیشن و مستند را راه اندازی کنند.

راه اندازی این معاونت ها ناگهانی نبود و ضرورتشان از سالها پیش احساس می شد

وی در ادامه نظر رزاق کریمی را درباره راه اندازی این معاونت ها در مرکز گسترش جویا شد و تهیه کننده «حس پنهان» در پاسخ گفت: این اتفاق که روز گذشته در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی افتاد، ناگهانی و یکباره نبود و از سال ها پیش این ضرورت حس می شد که  برای انیمیشن  و مستند نیاز به سازمان مستقل باشد.

وی ادامه داد: کشور ما در عرصه سینما در دنیا مطرح بوده و کافی است نگاهی اجمالی و آماری به تعداد افراد حاضر، شاغل وفعال ۲ حوزه مستند و انیمیشن داشته باشیم و موفقیت های چشمگیری را که در عرصه بین المللی در جشنواره های معتبر دنیا در سال های گذشته فراهم کرده اند مشاهده کنیم.

انیمیشن نیازمند توجه بیشتر، جدی تر و متمرکزتر است

رزاق کریمی تکمیل کرد: از ابتدای مدیریت سیدمحمدمهدی طباطبایی نژاد در مرکز گسترش، شورای تخصصی مستند و انیمیشن را تشکیل دادیم و از همان ابتدا در خدمت امیر محمد دهستانی در شورای انیمیشن بودیم و از حضور انیماتورها و فیلمسازان نسل جوان بهره زیادی بردیم. با جستجویی می توان به این نتیجه رسید که در سال های اخیر برای انیمیشن اتفاقات بزرگی افتاده و نیازمند توجه بیشتر، جدی تر و متمرکزتر است.

در ادامه نبوی با اشاره به اینکه سینمای مستند ما جایگاهش را از لحاظ گوناگون در سطحی قرار داده که توقع همه ما از سینمای مستند بالا رفته است، از رزاق کریمی پرسید که با ایجاد این معاونت آیا قرار است هم به لحاظ کمی و هم کیفی اتفاقی در سینمای مستند بیافتد و شما برنامه خاصی برای این منظور دارید؟

اقتصاد سینمای مستند بیمار است

تهیه کننده مستند «کریستین» در پاسخ ابراز کرد: سینمای مستند رشد قابل توجهی داشته ولی متاسفانه این سینما از معضل جدی به نام نظام اقتصاد سینما رنج می برد؛ هرچند این مشکل کلی سینمای ما است ولی سینمای داستانی ما از انواع حمایت و سوبسید برخوردار بوده است. شاید اکنون  بخشی از سینما روی پای خویش ایستاده باشد ولی سینمای مستند معمولا در سیاست های  حمایتی به طور عام چه در تلویزیون و چه در سینمای ایران، متولیان مختلف از جمله مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی داشته است و آنها آنچنان که نیاز اهالی این سینما برای ادامه زندگی بوده، توجهی نکردند و دلیل این امر این است که چرخه اقتصادی به طور طبیعی شکل نگرفته، یعنی ما با اقتصادی بیمار در سینمای مستند روبرو هستیم که برای این موضوع باید چاره ای اندیشید.

سهم ما از بازار چیست؟

وی ادامه داد: قطعا این تصمیم در این موضوع تاثیر گذار خواهد بود و یکی از دلایل ایجاد چنین معاونتی، بررسی تخصصی حوزه اقتصاد و بازار انیمیشن و مستند است. با کمال تاسف علی رغم کسب تمام جوایز معتبر ملی و بین المللی که سینمای مستند در سال های اخیر در این مورد رکورد زد، باید بدانیم که سهم ما از بازار چیست؟

رزاق کریمی در تکمیل صحبت هایش گفت: وقتی ما از بازار صحبت می کنیم، با بازارهای بسیار متنوع از رسانه های متکثر  چه در داخل و چه در خارج از کشور روبرو هستیم و ورود به بازار از مرحله ایده و طرح است. برای ورود به بازارهای جهانی چاره ای نداریم جز اینکه مستندسازانمان را با دانش روز سینمای مستند جهان به خصوص بحث اقتصاد سینما آشنا کنیم. البته افراد با تجربه و با استعدادی داریم که علی رغم کمبودها توانسته اند خودشان این مسیر را پیدا کنند. یکی از وظایف ما گشایش بازارهای جدید مستند است.

در ادامه بحث نبوی این پرسش از رزاق کریمی را پرسید که آیا مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به لحاظ ماهیتی مانند بنیاد سینمایی فارابی است و شرکت وابسته محسوب می شود؟

رزاق کریمی اظهار کرد: ماهیت مرکز، موسسه مستقل و وابسته به سازمان سینمایی است. وقتی ما درمورد تولید صحبت می کنیم باید نگاهی آماری به وضعیت تولیدات مستند در طول یک سال داشته باشیم. خارج از تلویزیون حدودا از دو دهه پیش حداکثر در خوشبینانه ترین شکل بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ فیلم مستند تولید می شد و آن زمان مرکز سهم عمده ای در کمیت تولیدات داشت؛ زیرا هنوز بخش خصوصی شکل نگرفته بود و ما تعداد انگشت شماری شرکت های مستقل بخش خصوصی داشتیم که در حوزه سینمای مستند فعال بودند.

روایت فتح مستند را به موضوع حساس و روز جامعه نزدیک کرد

وی افزود: ولی از دهه ۷۰ به تدریج شرکت های خصوصی شکل گرفت و با وام های تبصره ۳، خیلی از شرکت ها تجهیزاتی خریدند. تلویزیون هم برای تولیدات خیلی از برنامه های مستند، برون سپاری کرد و همین شرکت های مستقل توانستند روی پای خودشان بایستند و درنتیجه بخش خصوصی شکل گرفت. جُنگ مستند روایت فتح از نقاط طلایی آن دوران بود که مستند را برای مخاطب آن دوره که راز بقا را مستند تلقی می کرد به موضوع حساس و روز جامعه نزدیک کرد.

این مدیر سینمایی در ادامه تشریح کرد: بخش خصوصی از دهه ۷۰ دارای هویت مستقل شد و رقابت های جدی و موج و موسسات آموزشی به سرعت و تعداد قابل توجهی در سطح تهران و دیگر کلان شهرها ایجاد شدند. از طرفی دفاتر انجمن سینمای جوان، آن سال ها نقش کلیدی و تاثیر گذار داشت؛ چرا که در آن زمان بخش خصوصی توان آموزش در آن سطح وسیع برای جوانان را نداشت.

رزاق کریمی ادامه داد: بخش خصوصی در آن سال ها شکل گرفت و سینمای مستند با موجی از انتظارات روبرو شد و جوانهای مستند ساز جویای نامی بودند که می خواستند چرخه ای اقتصادی از سوی سینمای مستند برای آنها ایجاد شود. اما این چرخه شکل نگرفت و تمام تلاش سینمای جوان و مرکز گسترش سینمای تجربی برای حمایت از تولید این آثار بود که تا حدودی بخش خصوصی را هم جذب کردند.

وی اضافه کرد: با شکل نگرفتن چرخه اقتصادی در آن سال ها، یا باید کارها از تلویزیون پخش می شد که اغلب موارد امکان پخش نداشت یا رایگان می شد و درنهایت  منجر به جریانی به طور عام دولتی شد که جز در موارد استثنا، شرکت های خصوصی نتوانستند روی پای خودشان بیاستند.

سهم مرکز گسترش از تولیدات مستند ۵ درصد اما نیمی از جوایز از آن اوست

تهیه کننده مستند «لاله و لادن» گفت: من جزو معدود تهیه کنندگانی بودم که در دهه ۸۰ توانستم دوام بیاورم و انجمن صنفی در همین سال ها شکل گرفت. در حال حاضر سالانه چیزی حدود ۱۰۰۰ فیلم مستند تولید می شود و سهم مرکز از این ۱۰۰۰ تولید نزدیک به ۵درصد است. اگر مرکز ۶۰ تا ۷۰ فیلم تولید می کند، باید ببینیم از دست آورد ها چقد بهره می برد و بیش از نیمی از جوایز به تولیدات مرکز اهدا می شود.

در ادامه گفتگو رزاق کریمی درباره برنامه هایی که برای بازار داشت، گفت: همانطور که گفتم عموما حال مستند سازها خوب نیست؛ اول به دلیل وضعیت معیشتی که مطلوب نیست، شاهد دردهای همکارانم در این حوزه بوده ام که این دردها سال های سال با مُسکن هایی ساکت شده بود و آن مسکن که مدت ها در سینمای مستند استفاده شد، این است که ما به هر مستندسازی بگوییم هر طرحی بدون در نظر گرفتن کیفیت برای مرکز بیاورند، مبلغ اندکی به آنها می دهیم.

تهیه کننده «این زن حرف نمی زند» افزود: در حال حاضر باید به فکر درمان این درد باشیم و درمان جدی ما گشایش بازاری است که اشاره کردم. بازار داخلی ما مخاطبان فعالی هستند که از سطح مدارس تا دانشگاه ها از جمعیت قابل توجهی برخوردار هستند و تشنه و علاقمند سینمای مستندند. این امر در کشورهای توسعه یافته، جزو مواد درسی است و ما از این ظرفیت های سینمای مستند غافل بودیم.

جایزه زمانی خوب است که جشنواره برایمان معبر باشد نه مقصد!

وی افزود: به گمان من این کار عزم ملی می طلبد. همچنین باید در سطح بین المللی بازار جهانی با استانداردهای بین المللی، فیلم تولید کنیم. باید بتوانیم کیفیت هایی را که به آن اشاره کردم تعمیم دهیم و وارد بازار جهانی کنیم. به جایزه دل خوش نباشیم و جایزه زمانی خوب است که جشنواره به عنوان معبر باشد نه به عنوان مقصد! اگر از طریق جشنواره وارد بازار جهانی شویم موفق خواهیم شد.

این تهیه کننده اظهار کرد: طی ۴ سال اخیر در مرکز گسترش به تدریج دوره های آموزشی مخصوصا همزمان با جشنواره سینما حقیقت برگزار کردیم و اساتید تراز اول بین المللی را آوردیم. خوشبختانه ارتباطات خوبی ایجاد و مقدمات این امر فراهم شده است. من برای حوزه اقتصاد چشم انداز را روشن می بینم.

به جای تولیدکننده صرف یا رقیب بخش خصوصی، طراح سیاست های تشویقی و حمایت کننده باشیم

رزاق کریمی تبیین کرد: ما باید تمام تلاشمان را بکنیم تا به جای حمایت از تولید، از توزیع، پخش و نمایش حمایت کنیم و بر خلاف بعضی از سال ها به جای اینکه به رقیب بخش خصوصی تبدیل شویم و به بعضی جاها به شکل انحصاری وارد شویم، در حال طراحی سیاست های تشویقی باشیم و به جای تولید کنننده صرف، مشارکت کننده وحمایت کننده باشیم.

مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.